Kerim Gurbannepes
From Wikipedia
ÝÜREK POEMASY
"Pylanynyň ýerinde bolan bolsam, köp zatlary düzederdim... ” “Ýok, her haýsymyzyň öz ornumyzda näme iş edip biljekdigimiz hakynda oýlanmalydyrys. Men näme üçin doguldym? Adamyň bütin ömri şu soragyň jogabydyr.” Okyja hatdan"
BIR başyň bar, müň işiň bar dünýäde, Müň şükür! Ýykylyp galmaýşyň besdir. Baryna ýetmeli paýy-pyýada, Tigirçek hökman däl - Şu köwşüň besdir. Bir köwşüň tozdumy - ýene bir köwüş, Ikinji tozdumy - üçünjä çalyş, Her bagy çözlende ýer bilen emiş, Toprak ajykdyrmaz - Şol aşyň besdir. Ertir bolmaz ýaly dilleriň peltek, Täze menzillere ýetmeli entek. Duşsa-da ýoluňda müň dürli kötek, Diýme: “Dynç gulagym, Aç başym besdir!” Haýwana mahsusdyr aç baş, dynç gulak, Ynsana mahsus zat - döretmek, gurmak, Döredilýän ýerde dynç almaz gursak, Öň ene bagrynda Dynç alşyň besdir. Ýöremeli ýoluň gysgamy, uzak - Durmak jenaýatdyr ýatýança ýürek. Diýýärler: “Ýüregi aýamak gerek!” Dogrudyr. Ýöne öz aýaşyň besdir. Ýürege girmezmiş ýüregin aýan, Ýürek aýan - bermez iline peýan. (Gapdalyňda barka bir tebip aýal - Ýürek işlär. Ýalňyz syrdaşyň besdir). Näçe dartylsa-da kebzäňde damar, Gözüň ejizligi bermesin habar, Sagmyň ýa näsagmyň - işiňi oňar, Başda adam bolup Döreýşiň besdir. Öz seçen kärini oňarsa her kim, Ýarpy ýeňledermiş dünýäniň ýükün. Ýekeje hünäre ýöretseň höküm - Iliňe bergidar bolmaýşyň besdir. Sowal berdi student gyz Roza: “Puşkin ýaly haçan ýazjak proza?” Jogap berdim: “Ili goýman azara, Goşgymy oňarsam, Şol işim besdir!” Ýene biri diýdi: “Misli, Pyragy, Sözleň merjeninden döret bir dagy!” Men diýdim: “O zatlar möçberňe bagly, Dag däl, Meniň üçin bir daşam besdir!” NANYŇY goşgudan berse-de ykbal, Goşgudan öň adam bolmagyň hökman Şygyr bilen uly ynsap birikmän - Şahyr-da, ynsan-da bolmaýşyň besdir. Ak bilen garadyr garagyň reňki, Şolaň haýsy seniň ýüregiň reňki? Birisini saýlap, diýme: “Şu meňki!” Iller aýdar - Birje ýylgyrşyň besdir. Ömrüňde etdiňmi kişä bahyllyk? (Ili bahyllykdan gorar şahyrlyk!) Dünýäde bir müýnüň - aşyk Tahyrlyk. Täk däl. Goşa söýgä ýugrulşyň besdir. Nirelerde ýörsüň ilkinji söýgi? Bir ýerlerde barmyň gyzlaryň tugy? Gumdan owaz geldi “Eý, yşkyň ogly, Men bar. Ýöne maňa ... guwanşyň besdir!” Nirelerde ýörsüň, ilkinji söýgi? Bir ýerlerde barmyň bagtymyň bagy? Öýmüzden ses çykdy: “Eý, adam ogly, “Söýýän! Söýýän!” diýip, Ýaňraşyň besdir!” Birisi Säheriň, biri Guşlugyň, Biri Oglanlaryň, biri Ýaşlygyň. Birinjisi - diňe salamlaşdygyň, Ikinjä Ömürlik baglanyşyň besdir. Şeýdip pähim ýygnap söýgüden söýgä, Ýetdiň on üç sany gülälek çaga. Şolardan bäşisin gömüp ak çägä, Bäş gezek Gizlenip aglaýşyň besdir. GÜLÜBER, işläber, saýraber, şahyr. Hyjuwyň hiç haçan bolmasyn ahyr! Bäşinji müçede diýdirip jahyl, Dünýäniň mährinden Doýmaşyň besdir. Kalp däldir mähirsiz, söýgüsiz kalp. (Beýle kalp ýa boşdur, ýogsa-da galp!) Bir uly ýygnakda ör boýuna galyp, diýdi biri: “Şahyr, saýraşyň besdir!” - Söýgüsiz oňmandyr, oňmazam ýürek. Ýöne gapdalynda ýigrenjem gerek. Ogra-jümrä, egrä gelende gezek, - Diýdi ol - ýöwselläp, Ýygrylşyň besdir!” “Örän dogry! - diýdi yzdan bir gelin- Näm üçin henizem ýatanok galyň? Agam on ýyl ozal karz alan pulun Henizem üzüp ýör... Duýmaşyň besdir!” Arman, ne sülçi sen, ne-de prokuror. Ýöne igenmäge gelniň haky bar. Seniň söz diýilýän ötgür okuň bar, Atjak-atjak bolup, Giç galşyň besdir. Şygyr atylmaly! Ýeňmeli şygyr! Şoňa arkalanýar her köýen bagyr. Döwrüň arkasyna düşen ýagyr Şondan em almaly! Ýalňyşyň besdir. Söýgä çürşen bolsa öýkeniň ýary, Indi il derdinden çürşmeli bary. Ykbalyňdan nalap, çekmegin zary, Şeýleräk täleýi Saýlaşyň besdir. Şygryňy dokuz aý bagryňda sakla, Şondan soň stoluň üstüne okla. Gygyryp dogur-da, gygyrman oka, Doglaňda Gygyryp dogulşyň besdir. Uludyryn öýtme etseler taryp! Kiçidirin öýtme peseltse görip! Ne uly, ne kiçi, ne baý, ne garyp, Tüýs baryp ýatany- Şu bolşuň besdir. Ýalaňaç, aç-suwsuz galmasaň gatap, Soranlara diýseň: “Aý, bardyr bir tap...” Bir stol, üç keçe; iki müň kitap- Başga zat gerek däl, Şo goşuň besdir. Işläňde işleseň öz başyň bilen, Gyşlaňda gyşlasaň öz gyşyň bilen, Dişläni dişleseň öz dişiň bilen - Gädijegem bolsa, Öz dişiň besdir. Diş hakda, ýaş hakda irräk-le heniz! Seret, bagyň içi säher dek tämiz, Hanha iki gelin, ýene-de üç gyz Saňa lak atýarlar. Şu ýaşyň besdir. Joralaň bäşisem misli gül-çeçek. Ak gelin, seslendi misli ak ýüpek: “Şahyr, büküljiräp ýöreme entek, Sen garrama, Dünýäň garraýşam besdir!” Katdymy dikledim. Sowuldym ýoldan, “Dinden çyk-diýlipdir-çykmagyn ilden!” Oturdym, gülüşdim... Perişde däl men, Adamdan doglupdym. Şo dogşum besdir. Goý, ýaşlyk mährinden güýç alsyn ýürek, Ikisin okap ber bir goşga derek. Okadym. Ýol ogly ýolunda gerek: “Hoş, gyzlar, Biderek güýmeşim besdir!” ÖÝMÜZE ugradym. Şäher lälezar. Müň bagtly ýigit bar, nowça läle bar, Olar ne geýme zar, ne-de bala zar, Guwanyp, Giň köçä sygmaşym besdir. Ak şäher gök baga basyrnyp otyr, Ilerde Köpetdag keserlip otyr. (Aşgabat tegelek asyrlyk otyr, Ýene müň asyra Gol berşim besdir. Gündizler abadan, gijeler tämiz. Kempirler owadan, gojalar eziz. ...Gök gapyň agzynda gulpaklyja gyz “Waý!” diýip gygyrdy. Ylgaşym besdir. Bir görsem murtluja dodagyn gemrip, Ogly atasyna çenäp dur ýumruk. Ýigidiň ýumrugyn yzyna gaňryp, Görejine bakdym: Doňmaşym besdir. Göreji buz ýaly, gaşlary gara. Boýy iki metr, saçy üç sere. Maşynyn dyrmalap seretdi ýere. Ene hüňürdedi: “Dogmaşyň besdir!” Ata bir ah çekdi. Aýylganç dymdy. (Erkekde beýle zat görmändim şindi!) Şu nokatdan eýläk geçmäýin indi, Siz gyýylmaň, Meniň gyýylşym besdir. Ýöne men bir zady goýmaýyn kaza, Ýogsa ýüregimde galar bir yza. Ata el gatana gözlense jeza, Jezalaň Ulusyn saýlaşym besdir. Ýene ýola düşdim. Ýagtyldy köçe- Göründi uzakdan aksakgal goja- Miweli agaç dek eglip çalaja, Gelýär ol, Nurundan ganmyşym besdir. Tanaýarmyň ýa-da tanaňokmy sen- Bi:salam geçmäge dälsiň hakly sen. Saçyň çalarsa-da, düýnki tokly sen. Gudraty Ýüzüňe sylmaşyň besdir. Ugradym. Göründi ýene bir güneş- Ak saç ene gelýär ak bagta meňzeş. Yuwaş! Ýuwaş! Akja “Žiguly”, ýuwaş! Ene geçsin! Ýoluň baglaşyň besdir. Akja torbasynda käşirmi sogan, Ene gelýär! Öňün kesmek gadagan! Nirä sürnüp barýaň, taksiçi dogan? Dogranyň kimdigin Bilmeýşiň besdir. Çyralaryn ýakdy ýüz ýaşly şäher. Gyzlaryň deminden döränmiş säher. Ýöne säher näçe bolsa-da ýeser, Agşamy-da Pesde goýmaşym besdir. Hanha bir gyz gelýär Sülgünmi, durna - Gabaklary ýüpek, ýaňagy hurma. Iň eziz, iň tanyş ys urdy burna, Baş Söýgimi ýatlap, Köreşim besdir. Gözleri-de tanyş, gaşy-da tanyş, Giň alny-da tanyş, dişi-de tanyş. On sekiz-on dokuz ýaşy-da tanyş, Keşbin görüp, Şagga derleşim besdir. Bir golundan tutup ýandaky joraň, Ýag dek akdy gitdi. Açyldy aram. Soraň, eý, agaçlar, şo gyzdan soraň! Keşbi tanyş! Tanap bilmeşim besdir. Agaçlaň birinden çykdy bir owaz: “Şahyr, başky Söýgiň balasy şol gyz!” Şo bada ýüregme girip bir nyýaz, Esli wagt Özüme gelmeşim besdir. Bitipdir, ösüpdir enä mynasyp. Gözler düýpsüz derýa, nury bihesip, Söýjek ýigit, sen bir galma binesip, Sen jowranma, Meniň jowranşym besdir! Barýar topar-topar gyzlar-gelinler. (şäherliler hem-de myhman gelenler). Söýgüden aglanlar ýa-da gülenler- Haýsyňyz köp? Size ýüzlenşim besdir. Dymyp geçip barýar gözellik sili, Her gözel-bir bagtyň sütüni ýaly. (sütünler saklaýar Watany, ili!) Şolarsyz Ýetim dek müzzerşiň besdir. Joşup Gözelligiň tolkunna görä, Ýöräber ýaşlygyň akymna görä! Çokul diýen zat hem akylňa görä Ykjar eken Ozal aňmaýşym besdir. Öň ýanymdan barýar bir harman çogul. Ýeňseden kükäp dur gözdäki akyl. Ýanyndaky goç hem - duran bir nakyl! Toraňňymy ýatlap, Ýuwdunşym besdir. Zyýany ýok! Söýüp gyzlaň naýbaşyn, Öwrenipdiň dünýäň dürsün, ýalňyşyn. (Söýmedige düşnüksizdir durmuşyň, Söýen üçin - Birje dem alşyň besdir). Dünýäde şol Aýal sag gezip ýörkän, Ýüregim daşdandyr, dagdandyr arkam. Şonuň aýak yzy toprakda barkan- Ýeri agyrtmaga Dözmeýşim besdir. MYDAM Gözellige dikip nazarym, Gödekligi nyşanama alaryn. ...Myssarmaň, agsamaň, kapyýalarym, Dim-dik ýöräň, Size söýenşim besdir. Bolsada-da myssyklyk, agsaklyk sende, Eý, goşgym, bolmasyn biparhlyk sende! Asmanyň astynda, ýeriň üstünde Diňe Biparhlardan eýmenşim besdir. Maňlaýy bulutdyr. Nazary demir. Gülküsi azapdyr. Ýylgyrşy jebir. Ne-hä roman okar, ne-de bir şygyr, Gözleriň görende Demigşiň besdir. Bir maýyp ýykylyp, köçede ýatyr. Biparhlyk seredip, içerde ýatyr. Ýürekde rehim ýok, gözde howatyr. Ýüzüne bakaňda Düwünşiň besdir. Ili ýagy çapsyn - däldir parhyna, Bir ýurdy ýer howsun - däldir parhyna. Gynanmak, guwanmak ýatdyr ruhuna, Ony düwnük bilen deňeşim besdir. Goşgym, çaga däl sen, sakgallysyň sen, Murtuň towlap, orta çykmalysyň sen, Kimi öpüp, kimi çakmalysyň sen. Diňe şonda şahyr ykballysyň sen. Ýogsa Gara şaýa degmeşiň besdir. ÖKJELERDEN gidip çüý dek formalar, Döräpdir sagyrlak platformalar. Şeýdiň-de arkaýyn ýöräň, durnalar, Ýagşy zada Sizçe begenşim besdir. Deň ýarysy aşyk, deň ýary dogan, WUZ-dan çogup çykdy ýüz gyz, ýüz oglan. Gülgün köýnekli gyz, azajyk eglen, Söz aýtjak! Arzuwma meňzeşiň besdir. Sagrysynda owlak gezibermeli, Gözlerinde balyk ýüzübermeli, Ýaňagyna goşgy ýazybermeli Sen gyzy Gelinlik belleýşim besdir. Jaýyň içindenmi ýa-da astyndan, Enäň sesi geldi ýeriň pestinden: “Iki horjun puly okla üstümden! Ýogsa gyz ýok! Pulsuz molaşyň besdir!” Gorarys, eje jan, gyzlaryň erkin. Galyň diýen zadyň bereris merkin. Belläp onuň üçün, ýedisin, kyrkyn, Soň bolsa, Aşyndan doýmaşym besdir... Geçdi gapdalymdan, ýüz oglan, ýüz gyz, Ädimler edepli, gürrüňler eziz. Ýöne näçe-näçe hile bar heniz, Içine gir, Daşdan synlaşyň besdir! Salam berip geçdi tanyş bir gelin. Bagry pide-pide, ýüregi dilim. Eý, gelin, asmana ýetýärkä eliň, Söýgi bilen Gurjak oýnaýşyň besdir. Ol ýigide seni çatmandy hiç kim, Şepbik dek ýelmeşdiň. Tirkeşdiň üç gün. Dördünji gün derrew sypadyň saçyn, Başinji gün Eýýäm aldanşyň besdir. Peseltdiň mukaddes mertebäňi sen, Aýlap ýere çaldyň gyz jygaňy sen. Indem başa düşen pajygaňy sen Içiňe sygdyrman, Aglaşyň besdir. Erkin-ygtyýaryň, elbetde, seňki, Ýöne weli dälsiň özüň özüňki! Özüň - Watanyňky, Watan - biziňki. Seni Watan kimin Gabanşym besdir... GEPLEDI Aşgabat. Ýaňlandy konsert. Özgert, aýdym, gödek zatlary özgert! Her gezek tenime girende bir dert, Diňe seni diňläp, Sagalşym besdir. Tutuş bagrym bilen guwanyp ýagşa, Öýe ýetip barýan diň salyp bagşa. Hiý, şu wagtam signal bolar oguşýar! Eý, maşyn, Bimahal gugurşyň besdir. Göter, Sahy bagşy, ýene-de göter, Göter, Çuwal bagşy, ondanam beter. Göterdiler. Serpaý haýsyna ýeter? Bir serpaýy Des-deň paýlaşym besdir. Ikisi-de biri-birinden beýik (Beýikleň boýuny ölçemek aýyp!) “Her haýsy bir dagyň örküji” diýip, Goşa daga Dep-deň paýlaşym besdir. Aýdymyň yzyndan ýaňlandy bir saz. Bu niçik gudratka, bu niçik owaz? (Mylly atam gowşat taryňy biraz. Ogluňy jadylap Gynaýşyň besdir). Onýança ýaňlandy ýene bir mukam. Çalýanlaň ýüregi hazynamykan? ...EÝ, AÇGÖZ, şuň ýaly baýlygymyz barkan, Ýene baýlyk gözläp, Aýnaşyň besdir. Besdir mukam ýerne çişlik sygnaşyň. Besdir alkyş ýerne gyzyl ýygnaşyň, Besdir ili ütüp, gapa sygmaşyň, Ynsabyňy satyp, Ýognaşyň besdir. Özüňki hasaplap il-günüň jübsün, Sokjap, ýara edip döwletiň göwsün, Dost-ýaran tutunyp adamlaň pisin, Halallary Adam sanmaşyň besdir. Rüstemiň öňünde-billeriň orak, Asgynyň öňünde-kamatyň derek. Diňe agzyň gülýär, gülenok ýürek- Çaňňalak dek Sort-sort ýylgyrşyň besdir. Jaýyňa seretseň-aňk edýär nagşy. (Daşyn görýär, için bilenok goňşy!) Ýaşaýyş jaýymy, Şasenem köşgi! - Nämedigin Zordan saýgarşyň besdir. Derwezäniň öňi-giden çarbaglyk. Şapyrdap ses edýär howzuňda balyk, Gol çekip alýanyň näçeräk aýlyk? Ortaça işçiňkä Deňleşim besdir. Emma jamyň gyzyl, çäýnegiň gyzyl Portsigaryň gyzyl, äýnegiň gyzyl. “Näme üçin dälkä köýnegim gyzyl?” Müň şükür, Bir şony diýmeşiň besdir. Ne ýasda görünýäň, ne-de bir toýda. (Bilemok çal beýniň niçiksi küýde!) Goňşyň ýas baglaýar, sen bolsa öýde, Äpişgeden jyklap, Gözleşiň besdir. Daşyňdan seretseň - duran medeniýet Boýnuňda galstuk, egniňde jilet. Eýläňde žurnal dur, eliňde gazet, Diňe tiražlaryn Barlaşyň besdir. Öýüňde heňläp dur. Bäş şkaf kitap - Puşkin, Baýron ýatyr daş ýaly gatap, Kerbabaýew dik dur iç-bagry tütäp... Kitaplaryň diňe arkasyn sypap, Saraýyň goýny dek Synlaşyň besdir. Okaýan kitabyň diňe bir Haýýam, Şonam öz haýryňa ulanýaň, haýwan! “Käte köpräk içsem, käýäýse aýal, Diýýäň: “Şu şahyra Daýanşym besdir!” Ähli hereketiň hasaba görä, Ýeke gymyldyň ýok ynsaba görä. Diňe içen wagtyň, kitaba görä “Içip”, Haýýamy-da aldaşyň besdir. Güjügňi-de öz heňiňde jöwledýäň. Pişigňe-de öz häsiýetiň öwredýäň. (Goşgymy-da özüň ýaly ownadýaň!) Eý, goşgym, belent dur! Ownaşyň besdir. ŞEÝLE pikirleri kalbyma gaplap, Barýaryn mukama tenimi taplap. Eý, mukam, dünýäni hapadan saplap Bolmazmyka? Jogap soraşym besdir. Hapalyk azlykdyr. Tämizlik köplük. Ýagyberse-durmaz öňünde süplük. Ýagmaýan adamyň nyrhy bir köpük. Çak, ýag, göreş! Guk-paňk oýnaşyň besdir! Onýança başlandy ýyldyrym urşy. Birden şaglap geldi tomusyň ýagşy. Diňse ýagşy, guýsa ondanam ýagşy- Ak ýagşy Ak bagta deňeşim besdir. Ýaplara gapgarlyp çöp-çalam, hapa, Çagbanyň güýjünden döredi depe. Ýene müňder-müňder ugrady çepe! Gidiber! Kenardan çogmaşyň besdir! Çöpler bir-biriniň başyndan idip, Kirler bir-biriniň üstünden ädip, Gitdiler... Dünýänem ýuwarys şeýdip! Il güýjüne Umyt baglaşym besdir. Ýagyş ýagmasyny etdirýär dowam. (Çabga, sende güýç bar, akylym haýran!) Süllümbaý boldum-la! Hany saýawan? Ýok gerek däl. Kirden ýuwulşym besdir. Megerem, gygyrsam: “Ös, saçym, ös, ös!” Maňlaýma saç biter. Seç, ýagmyram, seç! Saçym gögermedi. (Gögermänler geç, Bir mahal Telpegme sygmaşyň besdir!) ÝAGYŞ diňdi. Dünýä gül açdy niçik. Äpişgeler açyk, işikler açyk. Bütin şäher mawy ekrany açyp, “Wagty” diňläp otyr. Säginşim besdir. Öýmüze çaltrak ýetmeli hökman. Ýene-de nämeler tapdyka Ak tam? Pentagon. Neýtron... Ertire çykman Bir goşgy ýazmaly. Äwmeşiň besdir. Ýetdim köçämize. Garaldy iňrik. Çagalar çapyp ýör gök hyýar gemrip. Olaryň şatlygna bolup deň şärik. Gapa ýetenimi Duýmaşym besdir. Öýe girdim. Derrew towladym “Wagty”. Mawy ekran saçdy öýmüze ýagty. Diýdi: “Eý, adamzat, geçirme wagty, Erte giç bor. Bidert ýaýnaşyň besdir! - Asyryň aýagy - ullakan synag. Dikeldi dünýäde iň elhenç sorag: “Ýere miras goýjak nähili sylag - Adammy, kerpiçmi?- Saýlaşyň besdir!”- Soňra howa hakda sözledi diktor. Tebigatyň erbet howasy ýokdur! Gökden ajal ýagsa - şol hatarrakdyr. Eý, Koen, Ajala çagyrşyň besdir! Wagşy neýtronyň wagşy atasy. Belli dälmi saňa dünýäň kartasy? Öýüň üçin däl-de, Ýeriň ortasy Üçin wagşy ogul dogurşyň besdir. Berline çen ölçäp garyşma-garyş, Ýigrimi milliony edipdik bagyş. Şonda pida bilen öldürilen Uruş, Ýene-de täzeden Janlanşyň besdir! Birdenkä ýene-de ýyldyrym çakdy. Göýä bir okean topraga çökdi. Ýeri aklyk tutdy. Garalyk akdy. Gudrata Demsalym aňalşym besdir. ÇABGA kiparlady. Gepleşik tamam. Gapynyň öňünde eşdildi salam. Kim bolsaň-da derrew girewer myhman, Bu dünýäde Sensiz oňmaşym besdir. Täze başlan goşgym gutarman ýatyr. Bu gün ýazylmasa, ýazylar ertir! Häzirlikçe eziz myhmanym otyr, Gözlerinden Gözüm sowmaşym besdir. Ol gitdi. Ýene-de kakyldy gapy. Ugradanym birdi, gelenler iki. Birmi, onmy - deňdir myhmanyň ýüki, Çydapdym, çydaryn, Sag başym besdir. Ätledi gapydan ýegendir ata. Derrew gözüm düşdi attestat-hata. Diýdi: “Hany şu ýyl gal-da gaýrata, Ýegeniňi okat! Ýaýdanşyň besdir!” “Okuwlaň haýsyna girmekçi ýegen?” “Köplük nirä bolsa, şo ýere-de men...” Garalawjy boljak! “Oňardyň-ow sen, Bu dünýäniň Öňki sögüşem besdir.” “Näm üçin şol ugra dyzaýar hemme?” Ata gönüledi: “Gözlüje emme! Sen o zatlar hakda pikire çümme, Diýenime “Hoş” diý. Bir “Hoşuň” besdir”. Diýdim: “Eltäýeli edebiýat, dile?” Atasy ör turdy çemçesi bile. “Bälçireme!- diýip, ýylgyrdy çala - Ol ugurdan Seniň çygylşyň besdir!” Ataň sözlerine bersem-de jogap, Özi-de, ogly-da etmedi togap. (Olar gitdi, ýene başlandy azap, Ýazyber, üýtgeme, Öz bolşuň besdir!) Özüň üýtgeme-de, üýtgäni üýtget! Şudur maňlaýyňa çyzylan kysmat. Şony başarmasaň - gopgunňy bes et, Kyrk ýyllap, Bihuda samraşyň besdir! Baş waspyň bolsa-da Gözellik, Gowluk, Şeriň gapdalyndan geçmegin sowlup, Oňa öz sözüňi aýtmaga howluk, Aýtmasaň ol aýdar, Giç galşyň besdir. Watan, baýdak, söýgi, kommunist, il-gün Bu bäş sözi parhsyz heçjiklemegin, Dilde däl, kalbyňda göterip bilgin, Olardan Howa dek dem alşyň besdir. Şygryň bilen edip olara kömek, Kömek soramagyn kömegňe derek. Diňe mahal-mahal sanjanda ýürek, Il-günden Kuwwat soraşyň besdir. Ýagşymy, ýamanmy, şudur ýaraşyň, Göwräň söýgüdendir, bolmaz gargyşyň, Iň uly gargyşyň: “Päliň-ýoldaşyň” Özüňe-de Päliň - ýoldaşyň besdir. Arzuwyň - Ýüz ýaşa bolmakdyr şaýat. Ýöne uzak ýaşdan taparmyň myrat? Dertlä em bermeseň, ejize kuwwat- Ägirt betbagtlykdyr ýüz ýaş diýen zat. ...Il näçe ýaşatsa - Şol ýaşyň besdir.
Gosgular ÖMRÜME PENT
Şahyr! Şahyrlygyň çyn bolýan bolsa, Sönüp, ýanyp, ýene sönüp, ýanyp git. Ynsanlyk ýazgydyň çuň bolýan bolsa, Gara ýere çümüp, çykyp, çümüp git. Hem akyl ber, hem iliňden akyl al. Kitapdan däl, gara ýerden nakyl al. Alan zadyň demiň bilen ýakyp al, Soň ýene-de ýeriň süýdün emip git. Dag ýoluna, çöl ýoluna belet bol, Dag ýolunda - çat açmaýan polat bol. Çöl ýolunda - tirkeş-tirkeş bulut bol. Teşne görseň, dodagyna damyp git. Ýol agyrdyr: müň ýanylar, öçüler. Bagtly ýollar kynlyk bilen geçiler. Ýel ygyna şaglap gitse geçiler, Sen öküz dek ýele garşy yňyp git. Bagt paýlansa üç baýlygy ilki al: Ylgap baryp saglyk bilen erki al. Ýany bilen çuwal-çuwal gülki al, Soň tapylar, galan zady zyňyp git. Dost paýlansa “Äber” diýip gyssanma, Alaňdan soň - gysgaltma hem gysgalma. Dileg etse - gözlerňi hem gysganma, Birin ber-de, biri bilen oňup git. Ha çaryk geý, Ha çokaý geý, Telpek geý - Parhy ýokdur: geýseň bolar erkek deý. Ýöne weli şypbyldama çepek deý. Aýna gonçly ädik ýaly doňup git. Sorasaň aýdaýyn kyýamat nedir? Erkekler ownasa - kyýamat şodur. Her başy telpeklä goýmagyn gadyr. Bäş telpegi bir gyňaja daňyp git. Gözelligi sor bagryňa, öýkenňe. Söýülseň söý, söýülmeseň süýkenme. Söýgi hem goşgudyr! Kişä öýkünme, Öz möhrüňi, öz közüňi goýup git. Ýeňip ýaşa: ahyrda ýeň, başda ýeň, Tomusda ýeň, ýazda, güýzde, gyşda ýeň. Söýgiňde ýeň, gaýgyňda ýeň, işde ýeň - Bir oguldan ýeňilip hem ýeňip git. Ýeňsin ogul dil bilen däl, iş bilen. Seňkä görä has ýitiräk huş bilen. Aýak däl-de, parasatly baş bilen Ýeňse ogul - gözüň rahat ýumup git. Gözüň sürtüp merhum enäň alnyna, Bir aglapdyň. Indi beri aglama: Öz balaňy eliň bilen jaýlama, Nobatynda mele ýere sümüp git. Dünýä gelmegiň-de nobaty ýagşy, Ýene ölmegiň-de nobaty ýagşy. Men diňe bir zatda nobata garşy: Dost öýünde islän çagyň gonup git. Başarsaň - köplügiň içine garyş, Tanyşdan dost tutun, ýatlardan - tanyş. “Žiguliň” içinden gözleme durmuş, Köplük bilen awtobusa münüp git. Köpelsin öýüňde ýürekdeş myhman - Ýary işçi bolsun, ýarysy daýhan. Elbetde, alymam, şahyram hökman. Üýşüp, çaşyp, çar tarapa eňip git. Şeýle dostlar bilen gezseň birsellem - Ýetersiň iň uly matlaba çenlem. Gadamyň giňden ur! Entekler ellem Hol öňde-le... Ýaş hakynda dymyp git. Haly wagtyň meňzemegin kilime, Diri wagtyň gyssanmagyn ölüme. Öçen wagtyň öýkünmegin çilime - Içi közli ojar ýaly sönüp git. Ýene bir söz (magtanmak däl, öwüt däl): Mazaryma daş oturtmak sargyt däl. Mele ýeriň astynda-da daş gyt däl, Bakylyk şol: Şol daşlara siňip git.
ÝAZMASY AGYR DÜŞEN GOŞGY Bütin oba garaşyp dur. Ýola bakýar hemmeler. Atasy pyşyrdaýar: “Geler. Geler. Geler”. Gelnejesi pyşyrdaýar: “Gelermikä? Kim biler...” Atasy göwünlik berýär: “Geler-le... hökman geler”. Gök toraňňyň saýasynda Ýüzläp adam dymyp dur. Çekizeli ak haltadan Turşy damja damyp dur. Ýygnanyşdy babadaşlar, Içginler hem daşgynlar. Ne signal bar, ne şowhun- Dymyşyp dur maşynlar. Geldi dürli maşynlar - Gyzyl, sary, ýaşyl, ak. Geldi garaşylmaýanlar. Garaşylýan gelenok. Göýä pikir hem etmän Bu gürrüňler babatda. Ak guş kimin irkilip, Ene ýatyr tabytda. Göterlerne garaşyp dur Köpi gören agaç at. Ene ýatyr üstünde Giň maňlaýly, Agajet. Şol enäniň ogluna Garaşyp dur hemmeler. Geldi tanyş, nätanyş - Geldi şondan öňňeler. ...Ol henizem gelenok. Meger, häzir ýoldadyr. Iň söýgüli ulagy Samolýot däl, “Wolgadyr”. Ýöne weli uçurýandyr Samolýota deňeçer. Şondan yza-ha galmaz, Oňarsa öňe geçer. Ol henizem gelenok... Meger, häzir ýoldadyr. Ýa-da iki eli hem Ullakan stoldadyr. Tüweleme, uly adam Bolup gitdi indi ol. Ýaňy bolsa has ullakan Bir stula mündi ol. “Sypaýmasyn birden!” diýip, Oturandyr ýapyşyp. Owadanja gelinler Çaý çekýändir çapyşyp. Üýtgeşikdir öňündäki Kişmiş, kemput, şokolad. Ýa gök çaýyň humaryna Ýazýandyr bir doklad. Ýok, ýok, özi doklad ýazmaz, Ýazýandyrlar başgalar. Ýaranjaňlar her sözüne Ellerin çarpyşarlar. Ol bolsa özi ýazýan dek Gülümsirär, ýylgyrar. Ýazanlar onuň deregne Utanjyrar, ýygrylar. ...Ýigrimi ýyl mundan ozal Gutarypdy bir WUZ-y. Ony oňa gutardan hem Tabytdaky ezizi. Güýzde pagta ýygypdy. Gyşda körek çöpläpdi. “Oglum ullakan okuwda!” Buýsanç bilen gepläpdi. Howdan gurdy, gazy gazdy Laýa batyp dyzyndan. Ýygnanjasyn lükgeläp Ibererdi yzyndan. Ogly üçin ak mütgelden Bir haltajyk tikindi. Üçlügini, manadyny, Şaýysyny, köpügni- Artdyranja puljagazyn Atdy şonuň içine. Şeýde-şeýde kyrk ýaşynda Ak çozupdy saçyna. Ogly okuwyn gutardy. Ene dertläp ýykyldy. Ol şonda sypap otyrdy Bir gözeliň çokulny. Dakýardy enäň pulundan Her barmagna bir ýüzük, Gulagyna teneçir, Bilegine bilezik. Söýüşdi, gujaklaşdy. Paýtagtdan jaý tutundy. ...Enesinden utanmady, Ene ondan utandy. Ene käte paýtagta Gezmäge gelen wagty, Gelni diýdi: “Ýok etsene Bu porsy garabagty!” Ogly diýdi: “Ýakymsyz Ysyň bar-la, jan eje. Bu eýýamda arassa Bolmaly myhman, eje!” Ene diýdi: “Wah, jan ogul, Her niçe porsasak-da, Ulalansyň, ýetişensiň Şu porsuja gujakda...” Soňra bolsa uzak gije Ýorganynda aglardy. Daňyň atarna mähetdel, Otla tarap ylgardy. ...Şeýde-şeýde günler ötdi, Aýlar ötdi nobatly. Edeni şowuna boldy. Durmuş ony aýnatdy. Her sözünde bir oýun, Her elde bir desmaly- Bir ýyl bäri saklap otyr Has uly bir stoly. Bu gün bolsa enesi Amanadyn tabşyrdy... Gelen telegrammany Stolunda ýygşyrdy. Ony aýalyndan başga Görkezmedi hiç kime. Är-heleý karara geldi: “Barsak bor-la üçüne!” ...Bütin obaň gözi ýolda. Garaşyp dur hemmeler. Atasy pyşyrdaýar: “Geler, geler, geler”. Onýança-da “Gelýär!” diýip, Ardyndy bir ýaşuly. Göründi ýaşyl meýdanda “Wolgalaryň” ýaşyly. “Geler diýdim ähbeti!” Bir daýandy atasy. Gara-köýük ýüzüniň Artyp gitdi ýagtysy. Onýança-da ýaşyl “Wolga” Aşak indi ýapydan. Geljek adamyň deregne Şofýor çykdy gapydan. “Şu gün gelip biljek däl. Gyssagly bir iş çykdy...” Birden ataň gözlerinden Iki çogdam ýaş çykdy. Ýetmiş ýaşyň içinde Aglamadyk ol goja, Gözýaşyny süpürdi-de, Bir ýylgyrdy çalaja. Ol ýylgyryş ömürbaky Çykmaz meniň ýadymdan. Beýle aýylganç ýylgyrşy Görmändim men adamda. ...Göterdiler enäniň Ak guş ýaly tabydyn. Ýaz şemaly ykjatdy Üstündäki mawudyn. Salladylar çukura Ak saçly bir dünýäni. Içki öýüň gapysyna Eltilende enäni - Iki omzuny diräp Çukuryň erňegine, Hiç giresi gelmedi Öz girmeli öýüne. Iň soňkuja pursatda-da Öz ogluna garaşdy. ...Ýazsamam ýazdym weli, Agyr düşdi bu goşgy.