Ortaçağ İslâm Dünyasında Ribat
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Orta çağ İslâm dünyasında askerî-dinî bir ıstılah olarak karşımıza çıkan ribâtlar, zamanla İslâm coğrafyasına hızla yayılan bir müessese olma özelliği taşımaktadır. İlk dönemlerde İslâm ülkesi içinde yeni yeni kurulan şehirlerin, bozkır ve dağlardan gelebilecek çapulcu saldırılarına karşı inşâ edilen ribâtlar, kaynaklara göre, ilk olarak Emeviler döneminde bu amaca binaen tesis edilmiştir.
Ribâtlar, aynı dönem içerisinde gelişen İslâm fetihleri ile birlikte, hudut boylarında ülke sınırının güvenliği için toplanmış gönüllü mücahitlerin yaşadığı, askerî müesseselere verilen bir isimdir. Bu nedenle İslâm dünyası içinde ribâtlara yüklenen ilk tarihi kimlik, askerî bir kurum oldukları yolundadır.
Bu tarihi ıstılahın zaman içinde edindiği farklı birçok vazife ile birlikte yüklendiği yeni terim anlamları da mevcuttur. Askerî bir kurum olarak karşımıza çıkan ribâtlar, zaman içinde İslâm fetihlerinin yavaşlaması sebebiyle askerî açıdan önemini yitirmiştir. Fetih hareketleri ile genişleyen sınırların neticesinde, ülke içlerinde kalan ribâtlar, daha sonraları sosyal ve ekonomik bir müessese halini almıştır.
Ülke sınırlarının içlerinde yer alan önceden askerî bir kurum olan ribâtlar, zamanla sosyal hayat içinde yoksul halkın ihtiyaçlarının karşılanması ve bulundukları ticaret yolları üzerinden geçen ticaret kervanlarının güvenliğinin sağlaması gibi yeni vazifeler üstlenmiştir. Bu vazifelere bağlı olarak ribâtlar, içinde yaşayan gönüllü mücahitlerin tasavvufî cereyanlardan etkilenmesiyle, “Hângâh” veya “Zâviye” diyebileceğimiz yeni kurumsal kimliklere büründüğü görülmektedir.