Manavlar

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Konu başlıkları

[değiştir] Manavlar

[değiştir] Manav Türkleri

Anadolu'ya ilk yerleşen Türkler'e verilen addır. Anadolu'ya göç ederek gelen Türkler'den bazıları yerleşik hayata geçerek tarım faaliyetlerinde bulunmaya başlamışlardır. Buna karşı olarak da konar-göçer Türk grupları alaylı bir tabirle "manav" sıfatını kullanmaya başlamışlardır. Osmanlı zamanında saraya tarım ürünleri yetiştiren Türk köylerine'de "manav köyü" adı verilmekteydi. Bu sıfat daha sonraları manavları yörüklerden ayırmak amacıyla kullanılagelmiştir. Öyle ki Manavlar'da yörükleri "kaba,haydut,çete" gibi mahlaslarla anmışlardır.

Bazı köylerde yapılan araştırmalarda Balkanlar'dan Anadolu'ya geçen ve Bizanslılar tarafından Batı Anadolu'ya tampon maksatlı yerleştirilen Kuman-Kıpçak-Peçenek Türkleri'nin Oğuz Türkleri'yle kaynaşmasıyla ortaya çıkan Türk grubu anlamına da ulaşılmaktadır.

Manav deyimine "Orhun hitabeleri"nde de rastlanmaktadır. Bey anlamına gelmektedir.

[değiştir] Manavların Yaşadığı Yerler

Balıkesir, Çanakkale, Bursa, Kocaeli, Sakarya, Eskişehir, Bilecik, Manisa, İzmir, Antalya, Konya ve Mersin'de yoğunlaşmaktadır. Dikkat edilirse genel olarak Bizans-Türk sınırı hattında olduğu görülmektedir.

[değiştir] Manavların Rum Kökenli Olduğu Görüşü

Manavlar'ın müslümanlaşmış Rum ya da Anadolu halkı olduğu (Trakya'dan gelen Bitinler) hakkındaki görüşler de vardır. Fakat manavların gelenek-görenek itibariyle ve yaşam biçimi itibariyle rumi değil orta asya kökenli olduğu görülmektedir. Kültür bakımından yörükler ile çok büyük bir farklılık yoktur.

Manavlar’ın Orta Asya orijinli olmadığı görüşü İngiliz bilim adamları tarafından Osmanlı zamanında oluşturulmaya çalışılan politikalar sonucu doğmuştur. Manavlar’ın Orta Asya orijinli olduğu onlarca bilimsel makale ile anlatılmıştır. Cevdet Türkay'ın "Osmanlı İmparatorluğunda Oymak, Aşiret ve Cemaatlar" adlı eseri, Halime Doğru'nun eseri; (XIII.-XIX. YÜZYILLAR ARASINDA RUMELİ’DE SAĞ KOLUN SİYASİ, SOSYAL, EKONOMİK GÖRÜNTÜSÜ VE KOZLUCA KAZASI, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, Eskişehir, 2000, s. 61) . Sakarya Üniverssitesi'nden Doç.Dr. Ali Seyyar tarafından yazılan "SAKARYA’DA YAŞAYAN YERLİ VE YERLEŞİK TÜRKLER: MANAVLAR makalesi" de bunlara örnek gösterilebilir.

Kendini Manav olarak adlandıran köyler sadece Marmara ve Ege bölgesinde değildir. Kastamonu, Kayseri , Konya, Antalya hatta Mersin’de kendini manav olarak adlandıran köyler mevcuttur. Bugün Doğu Türkistan’daki tarım havzasında ve Özbekistan’daki tarım arazilerinde ve hatta Altay eteklerinde kendilerini manav olarak nitelendiren halklar mevcuttur. Anadolu’da beyliklerden önce Anadolu Selçuklu kimliği, ondan önce Danişment ve Artuk Beylikleri, ondan önce de Anadolu’ya yerleştirilen bazı Peçenek, Kuman boyları mevcuttu.

“Manav” sözcüğü öz Türkçe bir kelimedir ve Orhun hitabelerinde de geçmekte ve beg yani bey anlamına gelmektedir. Bu halk madem ki Anadolu kökenli niye kendine kendi dilinde bir isim koymamıştır. Bu halkın kendi dili yok muydu? Aniden nasıl unutup Türkçe’ye döndüler. Niye dillerinde eskilerden kalma bir söz deyim yok.

Uygurlar zamanında yerleşik hayata geçen Türkler’de manav şeklinde anlatılmaktaydı. Orta Asya’da M.Ö. 3000 yıllarına dayanan Anav Kültürü (şehri) vardır.

Orta Asya’dan Anadolu’ya gelen Türkler arasında göçebe olmayan Türkler’de mevcuttu. Orta Asya’da büyük şehir ve kasabalar kuruldu: Merv, Semerkant, Kaşgar, Hotan, Türkistan gibi.

1071 yılındaki Malazgirt Savaşı’nda Bizans ordusu içinde yer alan Trakya ve Anadolu’da Bizans savunması için yerleştirilen binlerce Hun, Peçenek, Kuman boyları karşılarındakileri görünce “aynı dili konuştuklarını görünce ve aynı şeyleri yiyip-giydiklerini görünce bunlar bizden deyip” yer değiştirmişler, hepsi Selçuklu safına geçmiştir.

Gerek manav, gerek Yörük köyleri irdelendiğinde gelenek-görenek-adet bakımından pek bir fark göremezsiniz.

  • —a.Manav köyleri en dağınık, meydanı olmayan köylerdir. Evler derme çatmadır. Belirli bir plan yoktur. Böylesine binlerce yıldır yerli bir halk nasıl oluyor da plansız köylerde yaşıyor? Köylerdeki plansızlık göçebe hayatın en büyük izleridir. Her gelenin plansızca yerleştiği bir öbek şeklindedir. Köy evleri bakımsız ve tek büyük odalıdır. Bu da göçebe hayatın izleri mevcuttur.
  • —b.Manav köylerindeki inanışlarda aksi görüşleri yok eder. Manavlara göre “eşikte yani kapıda oturulmaz” şeklinde bir inanç vardır. Bu, Şaman döneminden kalma bir inanıştır. Çünkü ilk Türk boyları ölülerini otağın girişinin altına gömerlerdi.
  • —c.Manavlarda “yanan ateş söndürülmez” diye bir inanış vardır. Bu da Şaman inanışlarından kalma bir yargıdır.
  • —d.Gerek Çanakkale, Balıkesir manav köylerinde; gerek Antalya ve Mersin manav köylerinde gerekse Kastamonu manav köylerinde; bengi oyunu ve adımlarının varlığı Manavlar’ın Türk orjinli olmadığı görüşlerine karşı en büyük ispatlardan biridir. Bugün Moldova’da yaşayan Gagavuz Türkleri’nde ve Sibirya’da yaşayan Yakut Türkleri’nde aynı ayak yapıları tespit edilmiştir. Ayrıca bazı Yörük oyunları ile bengi adım yapısı benzeşmektedir.
  • —e.Birçok manav köyünde öz Türkçe olan fakat Yörükler tarafından bilinmeyen bazı sözcüklere rastlarsınız. Örneğin; “kiğiz” sözcüğü. Beyinsiz demektir. Manav köyleri dışında kullanan yoktur ve Uygur kitaplarında geçmektedir.
  • —f.Manav giyiniş tarzına baktığımızda da üçetek’in olduğu görülür. Fakat daha sonraları pratiklik nedeniyle vazgeçildiği görülür.
  • —g.Özellikle Eskişehir ve Sakarya manav köylerinde oyunlar kaşıkla icra edilmeye devam etmektedir ve kaşık Türk orijinli olduğunu gösteren ispatlardan biridir.
  • —h.Bazı manav oyunlarının Balkan ezgisi barındırdığından hareketle bunlar Trakya’dan gelen ... halk olabilir görüşü doğru değildir. Çünkü manavlar gelen muhacirlerden çok etkilenmiştir. Muhacirler de manavlardan. Örneğin, Balıkesir- Pamukçu köyüne mal edilen bengi oyununun aslında eskiden beri manav köylerinde icra edildiği tespit edilen oyunlardır. Balıkesir dışında Çanakkale, İzmir, Manisa,Antalya ve hatta Mersin’de bile.
  • —ı.Manav köylerinin beslenme alışkanlıkları ile Yörükler’in beslenme alışkanlıklarında hiçbir farklılık yoktur. Fakat Kürtler ya da Lazlarla ya da Yunanlılardan ya da Makedonyalılardan oldukça farklıdır.
  • —j.Manav köylerinde zeybek-güvende oyunlarına da rastlanmaktadır. Zeybek sözcüğü de “eybeg-zorbeg-“ gibi sözcüklerden türemiş Türk orijinli bir sözcüktür. Güvende de öz Türkçe bir sözcüktür.

Sonuç olarak Manav sözcüğü özde Türk yani Orta Asya orjinli olan bir halkın ya da halkların yaşam tarzını değiştirmesi ve yaptığı faaliyetler dolayısıyla üzerine yapışan lakabtan başka bir şey değildir.


Diğer diller