Fason

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Bu ansiklopedi maddesinin biçim olarak Vikipedi standartlarına ulaşması için elden geçirilmesi gerekmektedir.
Bu madde Temmuz 2006 tarihinden beri etiketli olarak durmaktadır.Düzenleme yapıldıktan sonra bu not silinmelidir.


Fason Üretim Fason üretimi en geniş anlamıyla iki firma arasındaki bir değişim ilişkisi biçiminde tanımlamak mümkündür. Öncelikle Avrupa olmak üzere tüm dünyada 1960’lı yıllarda başlayan işçi eylemleri ve 1970’lerdeki petrol krizi çoğu ülkede önemli ekonomik sıkıntılar yaratmıştı. İşgücü piyasası da bundan payını almış,işçiler sık sık greve gitmişlerdi. Grevlerde geçen süre, üretimin sürekliliği önündeki en büyük engeldi. Bunun etkisi büyük üretim yapan firmalar üzerinde daha da fazlaydı. Fason üretim bu gelişmeler üzerine ortaya çıktı. Kriz süresince zarara uğrayan büyük firmalar, özellikle tekstilciler, güvendikleri işçilerine biraz makine ya da sermaye vererek onların küçük atölyeler açmalarını sağladılar. Böylece hem maliyeti düşürmüş oldular , hem üretimde sürekliliği sağladılar. Maliyet düşmesinin nedeni atölye sahibi işçinin, üretimi çoğunlukla kendi ailesiyle birlikte gerçekleştirip, ayrıca bir işçilik ücreti ödememesinden kaynaklanıyordu. Fason üretim günümüzde de aynı biçimde işlemektedir. Fason üretim; ”biri diğerine göre ekonomik üstünlüğe sahip iki firma arsındaki ilişki sonucu, küçük firmanın büyük firma için anlaştıkları türde , miktarda ve kalitede sürekli olacak şekilde üretim yapması ve bu üretimi anlaştıkları tarihte teslim etmesidir”şeklinde tanımlanabilir.

Kapsamı ve Önemi Tekstil ve konfeksiyon sektöründe ülkemizde ağırlıklı üretim biçimi olan fason üretim, genellikle küçük ölçekli firmalar tarafından gerçekleştirilmektedir. Türkiye’de olduğu gibi dünyanın çoğu ülkesinde üretim, istihdam, toplam işyeri sayısı, yaratılan katma değer gibi ekonominin başlıca göstergeleri içinde küçük ve orta boy işletmelerin ağırlıklı paya sahip olması, fason üretimin de ne derece önemli olduğunu göstermektedir. Bir yandan fason üretimin, öte yandan ise küçük işletmelerin önemi gün geçtikçe daha çok artmaktadır. Buna paralel olarak toplam işletmeler içindeki sayıları artmakta, istihdam içindeki payları da yükselmektedir. Böylece özelde fason, genelde küçük işletmeler hem büyümeyi sağlamakta hem de istihdam yaratmaktadırlar. Fason üretiminde önce iki firmanın anlaşması gerekmektedir. Bu da,aralarında sürekli ilişki olacağı anlamına gelmektedir. Yani iki firma arasındaki ilişki bir kalıcılık kazanmış olur. Bunun nedeni siparişlerin daha sonra yenilenmesinden kaynaklanmaktadır. Bu olmadığında, yani sürekliliği belli olmayan, yalnızca bir kerelik siparişi, fason olarak tanımlamak doğru olmaz. Fason çalışan bir firma, sözleşmede belirtilen türde, ,miktarda ve kalitede üretim yapmak durumundadır. Ayrıca sözleşmede,üzerinde anlaşılan bir teslim tarihi de söz konusu olabilir. Buna karşılık, “fason veren firma” sözleşmede kararlaştırılan miktarlarda ve zamanlarda ödeme yapmak durumundadır. Fason üretimde, ana firma ile fason üretim yapan uydu firmalar arasındaki teknolojik düzey ve emek verimliliği açısından çok büyük farklar olmaması gerekmektedir. Yoksa, gelişmiş teknoloji kullanan bir firmanın, geri ve emek yoğun teknoloji ile çalışan bir başka firma ile kuracağı fason ilişkisinden karlı çıkması beklenemez. Çünkü ileri teknolojiye sahip olan firma, ek yatırıma gitmemek ve fazla işçi tutmamak amacıyla,kendi ihtiyacı olan bir malı dışarıda fason olarak ürettirmektedir. Geri teknoloji ile çalışan küçük firmalara bu işi yaptırmaya yöneldiğinde, aynı anda kendi üretim kapasitesini besleyebilecek çok sayıda firmaya fason iş verir. Günümüzde fason üretim ilişkisi tüm dünyada ve Türkiye’de bu biçimde yürümektedir.