Monosakkaritler
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Monosakkaritler, su ile daha küçük birimlere parçalanamadıklarından basit şekerler, tek şekerler, monozlar olarak da bilinirler. Çoğu Cn(H2O)n formülüne uyar. Hepsi tatlıdır. Zincir veya halkalı yapıya sahip olup, genellikle 3-6 arasında karbon atomu taşırlar. Moleküllerindeki karbon sayılarının Latincelerinin sonuna -oz eki getirilerek gruplandırılırlar. Üç karbonlu olanlar trioz, dört karbonlular tetroz, beş karbonlular pentoz, altı karbonlular heksoz adını alırlar. Pentozlardan riboz (C5H10O5) ve deoksiriboz (C5H10O4) nukleik asitlerin yapısına girer.Hücre zarından difüzyon ile kolay geçerler.
Besin kaynağı bakımından önemli olan monosakkaritler heksozlardır. Bunlardan glikoz, fruktoz (levüloz) ve galaktoz en önemlileridir.Sindirilmeden kana karışırlar.Hepsinin kapalı formülleri C6H12O6 şeklinde olup birbirlerinin izomeridirler.
MONOSAKKARİTLER = Tek Şekerliler:
a) Monosakkoritler (Tek Şekerler): Basit şekerlerde denir. İçerdikleri karbon atom sayısına göre 6 karbonlu olanlar (eksozlar); Glikoz, Fruktoz, Monosakkoritler, Disakkorit ve polisakkarıtlerin yapı taşı (monomeri) dirler. Glikoz: Serbest olarak bol, üzüm ve incirde bol bulunur. Bütün polisakkaritlerin yapısını oluşturur.
Fruktoz: Bol ve olgun meyvelerde bol bulunur. Süt Şekeri denir. Bunun için hayvansal bir besin maddesidir. Riboz: RNA nın ATP nin ve bazı enzimlerin yapısında bulunur. Deoksiriboz ise DNA nın yapısında bulunur.
· Sindirime uğramazlar.(3 - 8) C ' ludur
· İçerdikleri C sayısına göre ;
a) 3C'lu şekerler : Gliser aldehit (Triozlar)
b) 5C'lu şekerler : Riboz, Deoksiriboz (Pentozlar)
c) 6C'lu şekerler : Glikoz, Galaktoz, Fruktoz (Hegsozlar)
· Monosakkaritlerin difüzyon hızları şöyledir. Galaktoz > Glikoz > Fruktoz
· Monosakkaritlerin kapalı formülleri C6H12O6 . Açık formüllerinde atomların dizilişi farklıdır.Yani izomerdir.
· Riboz Þ ATP ve RNA'da bulunur. Deoksiriboz Þ DNA'da bulunur.
· Glikoz Þ Bal,üzüm ve incirde bol bulunur.( Kan şekeridir).Açlık ve koma anında kullanılır.
· Fruktoz Þ Bal ve olgun meyvelerde bol bulunur.(=meyve şekeri)
· Galaktoz Þ Süt ve süt ürünlerinde bol bulunur.(=süt şekeri).Tabiatta az bulunur. Hayvansal
bir besin kaynağıdır.
· Gilukozun ayracı Fehling veya Benedik çözeltisidir.Kırmızı renk oluşturur.