Mustafa İnan

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Mustafa İnan (1911 - 5 Ağustos 1967) uygulamalı ve teorik mekanik dalında zamanının önde gelen bilimadamlarındandır. Hayatını Türkiye'de bilimin gelişmesine adamıştır. 1957-1959 yılları arasında İTÜ'de rektörlük yapmıştır.

Mustafa İnan, nüfus kağıdına göre 1911’de Adana’da yoksul bir ailenin ferdi olarak doğdu. Eşi Jale İnan’a göre 24 Ağustos günü, Zürih’teki doktora çalışmasına göre 2 Nisan günü doğmuştur. Ancak Jale İnan, ikinci tarihin yazılma amacının Türkiye’deki nüfus kağıtlarının ciddî doldurulmadığını gizlemek olduğunu söylemiştir. Baba tarafı Malatya’nın Hacı Müminler ailesine dayanmakta ve “Mümin” adı da Soyadı Kanunu’na göre karşılığı olan “İnan” ile değiştirilmiştir.

Küçüklüğünde Kurtuluş Savaşı sırasında Fransız işgali nedeniyle, 2.5 seneliğine Konya’ya gitmek zorunda kalan ailesi savaş bittikten sonra Adana’ya döndü ve Mustafa da öğretimini Adana İlkokulu ve Lisesi’nde tamamladı. Ortaokul son sınıfta kazandığı sınav ile leylî meccanî (parasız yatılı) okudu. Lise’de lâkabı Riyaziyeci (matematikçi) Mustafa idi. 1931’de liseyi birincilikle bitirerek önce erkenden hayata atılmak için Fen Fakültesi’ne fakat sonra bundan vazgeçerek, üniversite hocası olma kararı doğrultusunda Mühendis Mektebi’ne yani bugünkü İTÜ’ye yazıldı. Mühendis Mektebi’ne giriş sınavında da birinci olan Mustafa İnan, okulu da birincilikle bitirdi ve doktora için devlet bursuyla İsviçre’nin Zürih şehrindeki Eidgenössiche Technische Hochschule’ye yani E.T.H.’ye gitti. Böylece yurtdışına doktoraya giden ilk öğrenci olma sıfatını da elde etti. Burada çalıştığı fotoelastisite ile bu konu üzerine çalışan ilk Türk bilimadamı oldu.

Zürih’te doktora çalışması çok beğenilen Mustafa İnan, kalması için yapılan yoğun ısrarlara ve kendisine vaadedilen geniş imkânlara rağmen bildiklerini Türkiye’deki öğrencilere öğreterek ülkesindeki bilim ve tekniği geliştirmek amacıyla bu teklifi reddetti. Yurda döndükten sonra doktora bursunun karşılığı olan memurluk görevi sebebiyle 1941’de Yüksek Mühendis Mektebi’nde Teknik Mekanik ve Mukavemet Muallim Muavinliği tayin edildi. Burada Tatbikî Mekanik kürsüsünü kurdu ve Yapı Malzemesi laboratuvarını uzun süre yönetti. Kayma Merkezi isimli ilk makalesini de bu sırada yayınladı ve 1944’te okulun isminin İstanbul Teknik Üniversitesi’ne değiştirilmesi ile doçent oldu. Ancak bu sıralar sürekli mali sorunlar yaşamasına ve bir akrabasının burs tazminatını da ödeyerek müteahhitlik teklifine rağmen öğretmenlik için yaratıldığını, devletin bursunun da bu amaç doğrultusunda kendisine verildiğini ve aksi şekilde davranmanın ihanet olacağını belirterek bu teklifi reddetti. Bir sene sonra da profesörlüğe atandı.

1944 yılında sonradan Türkiye’nin ilk kadın arkeologu olan Jale İnan’la evlendi ve Hüseyin adında bir çocuğu oldu.

1954-1957 yılları arasında İnşaat Fakültesi Dekanlığı, 1957-1959 arasında da İTÜ rektörlüğü görevlerini icra etti. Cemal Gürsel tarafından sırasıyla teklif edilen Milli Eğitim Bakanlığı ve Bayındırlık Bakanlığı makamlarını, siyasetle uğraşmak istemeyip üniversitede hocalık yapmak istediğini belirterek reddetti. 1961’den vefatına kadar TÜBİTAK’ın bilim kurulunda görev aldı.

1959-1964 yılları arasında 11 adet makale yayınlayan Prof. Dr. Mustafa İnan, makalesinin birinde tanımını yaptığı Taşıma Matrisi (Carryover Matrix) kavramıyla dünyada bu konuda çalışma yapan ilk bilimadamlarından oldu. Sözü geçen makalenin adı Elastomekanikte İntikal Matrisidir. Öğretmenlik hayatı boyunca verdiği derslerin bir derlemesi olan Cisimlerin Mukavemeti adlı eseri konusunda öncü kaynaklardan biridir. Ayrıca Elasto-Mekanik'te Başlangıç Değerleri Metodu ve Taşıma Matrisi, Elastik Çubukların Genel teorisi ve Düzlemde Elastisite isimli üç eseri daha bulunmaktadır.

Nükseden rahatsızlığının artması ve kaynağının Türkiye’de anlaşılamaması nedeniyle Almanya'daki Freiburg Hastanesi’ne yatırıldı. 5 Ağustos 1967’de burada vefat etti ve naaşı 10 Ağustos 1967’de Zincirlikuyu Mezarlığı’nda defnedildi.

Ölümünden 4 yıl sonra TÜBİTAK Bilim Kurulu Mustafa İnan’a 1971 Hizmet Ödülü verdi.

Divan Edebiyatına meraklı olan Mustafa İnan, fen yanında Türkçe, Farsça, İbranice, Yunanca ve Arapça kelimeler ve anlamları üzerine çalışmalar yaptı. Dilbilim konusunda kitap yazmayı tasarladı fakat ömrü yetmedi, sadece “Dil ve Matematik” adlı makalesini yayınlayabildi.

Prof. Dr. Mustafa İnan’ın hayat hikâyesi, öğrencisi Oğuz Atay tarafından Bir Bilim Adamının Romanı ismiyle kitaplaştırıldı.


[değiştir] Dış Bağlantılar

  • Mustafa İnan'ın hayatı ve sözlerinden alıntılar [1]
  • Hayatı ve sözlerinden alıntılar [2]
  • Prof. Dr. Mustafa İnan Anısına [3]


[değiştir] Kaynakça

  • Bu makale hazırlanırken Oğuz Atay'ın İletişim Yayınları'ndan çıkan Bir Bilim Adamının Romanı isimli kitaptan yararlanılmıştır.