Niyâzî-i Mısrî

Vikipedi, özgür ansiklopedi

12 Rebiülevvel 1027 / 8 Şubat 1618'de Malatya'nın Soğanlı köyünde dünyaya gelmiştir. Halveti tarikatının Niyâziyye veya Mısriyye kolunun kurucusu, büyük bir sûfî tasavvuf edebiyatı ustası şâirdir. Babası, yöresinin önde gelenlerinden Nakşbendiyye tarikatı mensubu Soğancızâde Ali Çelebi'dir. Niyâzî'nin asıl adı Mehmed'dir. Niyâzî ve Mısrî ise mahlaslarıdır. Mısrî mahlası tahsilini Mısır'da yaptığından dolayıdır. Osmanlı sultanı tarafından sürgüne gönderildiği Limni adasında 1693 (H.1105) senesinde bir Çarşamba günü kuşluk vakti vefat etmiş olup türbesi de aynı adada ziyaretgahtır.

Bazı örnek şiirleri :

Dermân arardım derdime derdim bana derman imiş Bürhân sorardım aslıma aslım bana bürhân imiş

Sağı solu gözler idim dost yüzünü görsem deyû Ben taşrada arar idim ol cân içinde cân imiş

Öyle sanırdım ayrıyam dost gayrıdır ben gayrıyam Benden görüp işideni bildim ki ol cânân imiş

Savm u salât u hacc ile sanma biter zâhid işi İnsân-ı kâmil olmağa lâzım olan irfan imiş

Kandan gelir yolun senin Hakk'ı sana hakka'l yakîn Nerden gelip gitdiğini anlamayan hayvân imiş

Mürşid gerekdir bildire Hakk'ı sana hakk'al yakîn Mürşidi olmayanların bildikleri gümân imiş

Her mürşide dil verme kim yolunu sarpa uğradur Mürşidi kâmil olanın gâyet yolu âsân imiş

Anla hemân bir söz dürür yokuş değildir düz dürür Âlem kamu bir yüz dürür gören anı hayrân imiş

İşit Nîyâzi'nin sözün bir nesne örtmez Hak yüzün Hakdan ayan bir nesne yok gözsüzlere pinhân imiş

(Bu şiiri Mazhar Alanson tarafından bestelenerek ünlenmiştir.)


Hakk'ı seven âşıkların eğlencesi tevhîd olur Aşk oduna yanıkları eğlencesi tevhîd olur

Durmaz isim sürer dili sorar müdâm doğru yolu Gerçek ere diyen belî eğlencesi tevhîd olur

İzinden ırmaz gözünü cân ile tutar sözünü Görmeğe iver yüzünü eğlencesi tevhîd olur

Halkın arasından çıkar tevhîdi görse cân atar Bülbül gibi dâ'im öter eğlencesi tevhîd olur

Mâl ü menâlin terk eder ehl ü iyâlin terk eder Hâl ile kâlin terk eder eğlencesi tevhîd olur

Dünya vü ahret perdesin ardına atar cümlesin Kor mâsivâ eğlencesin eğlencesi tevhîd olur

Mısrî'ye uyan kişinin gider çürüğü işinin İçindeki can kuşunun eğlencesi tevhîd olur


Tende cânım canda cânanımdır Allah hû diyen Dilde sırrım sırda sübhânımdır Allah hû diyen

Dest-i kudretle yazılmış yüzüne âyât-ı Hak Gönlümün tahtında sultânımdır Allah hû diyen

Cümle a'zâdan gelir zikr-i "ene'l-hak" narası Cism içinde zâr u efgânımdır Allah hû diyen

Geceler tâ subh olunca inledir bu derd beni Derdimin içinde dermânımdır Allah hû diyen

Yere göğe sığmayan bir müminin kalbindedir Katremin içinde ummânımdır Allah hû diyen

Kisve-i tenden muarrâ seyr eder bu gökleri Raks uran abdâl-ı uryânımdır Allah hû diyen

Her kişiye kendinden akreb olan dost zâtıdır Ey Niyâzi dilde mihmânımdır Allah hû diyen...


Niyazî-i Mısri'nin menkıbevi hayatı esas alınarak ünlü yazar Emine Işınsu Öksüz yazılan muhteşem bir roman şeklindeki biyografisi Bukağı adı ile önce Ötüken Yayınları arasında daha sonra ise Elips Kitap yayını olarak yayınlanmıştır. Niyâzî-i Mısrî Divanının şerhli basımı ise Akçağ Yayınları tarafından yayınlanmıştır.