Küçük ünlü uyumu

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Küçük ünlü uyumu Türkçe'de bir kelimede düz ünlüden (a, e, ı, i) sonra düz ünlünün, yuvarlak ünlüden (o, ö, u, ü) sonra dar yuvarlak (u, ü) veya geniş düz (a, e) ünlünün gelmesine denir. Türkçede düz ünlüler; a,e,ı,i seslerinden ibarettir. Yuvarlak ünlüler ise; o, ö, u, ü sesleridir.

Bu konuda iki görüş vardır:

  • Büyük ünlü uyumuna uymayan bir kelimede küçük ünlü uyumu aranmaz. Çünkü, büyük ünlü uyumu eskiden beri vardır, ancak küçük ünlü uyumu Osmanlı dönemi Türkçesinin son zamanlarında çıkmıştır. Dolayısıyla küçük ünlü uyumunun ön şartı kelimenin büyük ünlü uyumuna uymasıdır. Bu görüşe göre "kardeş", "aradaki" gibi kelimeler küçük ünlü uyumuna uymaz.
  • Bu iki kural ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Yani büyük ünlü uyumu ayrı bir kural, küçük ünlü uyumu ayrı bir kuraldır. Buna göre bir kelimenin küçük ünlü uyumuna uymasının büyük ünlü kuralına uyma gibi bir ön şartı olamaz. Dolayısıyla yukarıdaki tanıma göre; e, i'den sonra a ve ı sesleri de gelebilir. Bu durumda "kardeş" kelimesi, "insan" kelimesi gibi kelimeler küçük ünlü uyumuna uyar.