CENTO
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Önceki Adı: Bağdat Paktı)
Balkan İttifakı'ndan sonra Türkiye, Orta Doğu bölgesinde de bir güvenlik sistemi oluşturulması için faaliyete geçti. Orta Doğu Güvenlik Sistemi tasarısı, A. B. D. Dışişleri Bakanı John Foster Dulles'in teşebbüsleri ile başladı.
25-27 Mayıs 1953'de Orta Doğu ülkelerini ziyaret eden Dulles, Ankara'ya da uğrayarak, Sovyet yayılmacılığına karşı Orta Doğu'da bir Savunma Teşkilatı'nm kurulmasının önemini belirtti. Fakat, bu düşünce Amerika tarafından devam ettirilmedi. Bunun üzerine Türkiye, konuya sahip çıktı ve çalışmalarını yoğunlaştırdı. 24 Şubat 1955'te Türkiye ile Irak arasında "Karşılıklı İşbirliği Antlaşması" imzalandı. Bu antlaşma ile "Bağdat Paktı" kurulmuş oldu.
Bağdat Paktı'na göre; iki devlet birbirlerinin işine karışmayacak, aralarında meydana gelen anlaşmazlıkları barış yolu ile çözecekler, Antlaşma Arap Birliği devletleri ile bölgenin güvenliği yönünden ilgili tüm devletlere açık olacaktı.
Ancak, Bağdat Paktı'nın imzalanması diğer arap Devletleri'nin tepkisine yol açtı. İlk tepki olarak Mısır ile Suriye, İrak'ı dışarıda bırakacak şeklide işbirliği yapmaya karar verdiler. Fakat, Bağdat Paktı, Amerika tarafından olumlu karşılandı. İngiltere 5 Nisan 1955'te pakta üye oldu. İngiltere'nin üyeliği paktı güçlendirdi. 23 Eylül 1955'te Pakistan'ın da Pakta girmesiyle üye sayısı dörde yükseldi. 3 Kasım 1955'te İran da pakta iştirak etti. Bağdat Paktı, böylece Arap devletlerinin karşı koymasına rağmen, kuruldu ve güçlendi. Amerika, Arap devletlerinin tepkisini fazla çekmemek için pakta resmen üye olmadı, ama üye devletlere askeri teknik ve ekonomik yardımda bulunacağını belirterek paktın güçlenmesine çalıştı. Sovyetler Birliği'nin tehdidine ve yayılmasına karşı, NATO ile SEATO'yu birleştiren Bağdat Paktı'nın kurulması Türk-Sovyet ilişkilerini daha da gerginleştirdi. Ayrıca, Irak hariç Arap devletleri ile Türkiye arasındaki münasebetler olumsuz bir seyir takip etmeye başladı. Irak'ta 14 Temmuz 1958'de ihtilal oldu. Bu olay üzerine Irak hariç, pakt üyelerinin ve ABD'nin Dışişleri Bakanları 28-29 Temmuz 1958'de Londra'da toplandılar. Toplantı sonunda Paktın merkezinin geçici olarak Ankara'ya taşınmasına karar verdiler.
24 Mart 1959'da da Irak, Bağdat Paktı'ndan çekildiğini resmen açıkladı. Irak'ın ayrılmasından sonra Pakt'ın merkezi, Ankara oldu. 18 Ağustos 1959'da da Bağdat Paktı'nın adı 'Merkezi Antlaşma Örgütü" yani "CENTO" olarak değiştirildi..
CENTO'nun ilk toplantısı, 7-9 Ekim 1959'da Washington'da yapıldı. Örgüt, aslında savunma amacıyla kurulmuş olmasına rağmen; faaliyetlerini, üyeler arasında ekonomik, kültürel ve teknik işbirliği konularına yöneltti. ABD, örgüte daha fazla destek vermeye başladı. Bu şekliyle 20 yıl devam eden örgüt, 12 Mart 1979'da Pakistan'ın ve İran'ın ayrılması ile dağılma noktasına geldi. Türkiye, 13 Mart 1979'da, bu devletlerin CENTO'dan ayrılması kararlarını saygıyla karşıladığını ve bu durumda CENTO'nun bölgedeki işlevini fiilen kaybettiğini, örgütün ilgili anlaşma hükümleri gereğince sona erdirilmesi için gerekli işlemlerin yapılacağını açıkladı.Böylece, Bağdat Paktı'nın bir devamı şeklinde olan CENTO, hukuken olması bile fiilen sona ermiş oldu.