Pomaklar
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Pomaklar,Balkanlar'da, Bulgaristan, Batı Trakya ve Doğu Makedonya'da yaşayan, Bulgarca'ya yakın bir dil konuşan ve Osmanlı Devleti zamanında İslamiyet'i kabul eden bir halk Pomaklar, Anadolu’dan gelen Müslüman türklere maddi ve manevi yardımlarda bulunmuşlar, “öncü”, “ardcı” ve “ileri keşif” kolu olarak aktif görevlerde bulunmuşlardır. Hristiyan slavlar Müslümanlarına Osmanlı ordularına yardım ettikleri için yardımcı anlamına gelen “pomagaç” adını vermişler ve bu zamanlarda Pomak şeklini almıştır. Ancak bu kelime Osmanlı müelliflerinin eserlerinde geçmediği gibi, Pomak adına da hiçbir yerde rastlanmamaktadır. Bu tabir Türkçe eserlerde ancak 1877-1878 Türk-Rus harbinden sonra Balkanlar’dan gelen muhaceretler dolayısıyla rastlanır.
Pomaklar bütün tarihleri boyunca Osmanlı Devletine sadakat ile hizmet etmiştir. 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşının elim neticeleri Rodopların Rus ordusu ve Bulgar komitacıların istila tehlikesine kaldığı vakit, Rodop Türkleriyle Pomaklar yine birlik ve beraberlik içinde düşmanlarını bu bölgeye sokmamışlardır. 3 Mart 1878’de imzalanan Ayastefanos andlaşması hükümlerine itiraz etmişler ve oturdukları bölgede “Muvakkat hükümet” kurmuşlardır. Bulgar-Rus kuvvetleri muahede şartlarını yerine getirmek için, Pomaklara saldırdılar. Pomaklar ve Rodop Türkler’i, aylarca mukavemet edip memleketlerine düşmanı sokmadılar. 1878 Haziran ayından itibaren büyük Avrupa devletlerinin ve Osmanlı Devleti’nin mümessilleri Berlin’de barış müzakerelerine başladıkları vakit, Rodoplar’da savaş devam ediyordu. Bu çetin mücadele Berlin’de toplanan kongre üzerinde etkili oldu ve çeşitli milletlerin temsilcilerinden oluşan bir heyet, Rodoplar’a gönderildi. Neticede Pomaklar arzularına kavuştular. Berlin Kongresi kararları gereğince müstakil bir “Şarkî Rumeli Vilâyeti” kuruldu ve Pomaklar’ın vatanı düşman istilasından kurtuldu.
Konu başlıkları |
[değiştir] Dilleri
Pomaklar’ın konuştukları dil bir güney slavcanın ağizlarindan biri olarak kabul edilmektedir. Her ne kadar bilimsel amaçla değil de politik amaçlarla pomakların dili bulgarcanın bir ağzı ya da antik yunanca orijinli kabul edilse de pomak dili üzerine yeterince yapılmış bir aratırma yoktur. Ancak eldeki araştırmalar dilbigisel anlamda slav dili olduğu göstermektedir. Bir dil ne kadar yabancı dilde kelime olursa olsun o kelimeler o dilin dilbilgisel kurallarına göre muamele görürler mesela çanta (ki bu kelime türkçede bulgarcada ve pomakçada kullanılır) kelimesinin çoğulu türkçede ve türki dillerde çantalar şeklinde olurken slav dillerinde çanti şeklinde olmaktadır bir dilin herhangi bir aileye ait olmasında etkili olan faktör kelimelerin orijini değil dilbigisel, biçimsel kurallardır.
[değiştir] Yaşadıkları yerler ve kimlikleri
Pomaklar bugün Bulgaristan güneyinde(Rodoplar, Yukarı Cuma v.s.) ve Lofça yöresinde, Yunanistan’ın kuzeyinde, Makedonya’nın çeşitli bölgelerinde ve Türkiye’nin kuzeybatısında ve güney orta bölümlerinde yaşamaktadırlar.
Anadilleri güney slavcanın ağızlarından olan bu halkın; Türkiye'ye göç edenleirn bir kısmı için (özellikle şehirde yaşanyanlar) türkçe anadil haline gelmiştir ve türk-islam kültürüne mensup olduklarından uyum sorunu yaşamamışlardır. Ancak hala köylerde yaşayanların bir kısmı anadil olarak pomakça konuşmaya devam etmektedir. Bulgaristan'da yaşayan pomakların büyük kısmı bulgar hükümeti tarafından asimilasyona zor ad ve din değiştirmeye maruz kalmışlardır ve ne yazık ki gençlerin bir çoğu kendi kimliğini redderek bulgar adını kullanarak pomak kökenli olduğunu saklamaya çalışmakadır. Bulgarların asimilasyon konusunda kısmı anlamda başarılı oldukları söylenebilir. Yunanistan'da yaşayan pomaklarda ise çok farklı bir durum söz konusu olmuştur. Osmanlı'daki müslüman teba anlayışı bozulmadan devam etmiş ve bir müslüman-türk kültürü potasında türkler ve pomaklar dayanışma içinde olmuşlardır. Balkanlardaki müslüman kültür ile türk kültürünün bu kadar içiçe girmiş olması ve türklerin kültrül anlamda dominant olması sebebiyle zaten dil hariç herşeyiyle bütünleşmiş olan pomaklar dil anlamında da türklerle bütünleşmişlerdir.
[değiştir] Etnolojisi hakkında rivayetler
Pomakların kuman türkleri olduğu konusundaki iddialar aslında bir anlamda doğrudur çünkü tarihte yoğun islav nufusu ile birlikte kumanlar, hunlar, avarlar, protobulgarlar denilen bulgar türkleri balkanlarda yaşamışlar devlet kurmuşlar yönetici olmuşlardır ancak halkın büyük çoğunluğunun hristiyan islav olması islav kültürünün baskın olmasına yol açmış ve o uluslar asimile olarak hristiyan islavlarla tamamen bütünleşmişlerdir. Slavlardan önceki balkanlarin yerli olan traklar da slavlar karşısında asimile olmuşlar ve tarih sahnesinden silinmişlerdir. Bulgaristan'da yapılan etnolojik çalışmalar günümüz bulgarlarının etnolojik olarak %40 Trak, %20 protobulgar(bulgar türkü), %20 slav, %10 oguz türkü, %3 çerkes, %7 diğer ululardan oluştupunu ortaya koymaktadır. Ancak tarih boyunca bir milletin kimliğini belirleyen damarlarda akan kan değil kültür olmuştur bu sebepledir ki Pomaklar kendilerini türk olarak tanımlamaktadırlar (ki % 30 türk menşei var da)en önemli olan da budur.
[değiştir] Etimolojisi hakkında rivayetler
Bulgarcada yardım etmek,destek çıkmak manasına gelen "pomagam" fiili.
Osmanlı döneminde, yardımlarından dolayı yardımcı anlamına gelen "pomak" ismi.