Ğälimcan İbrahím
From Wikipedia
Ğälimcan İbrahím (1887-1938) ul Tatar xalqın Törki xalıqlardan wä Tatar telen Törki teldän ayırıp yasaw tarafdarı ide. Monnan tış ul Sovet xäkimiäteneñ süzlärenä ışanıp, alar belän xezmättäşlek oyıştırğan keşe ide.
1912. yıldan başlap matbuğatta «Törkilärme, Tatarlarmı?» soraw belän zur bäxäs başlana. Ğälimcan İbrahím, tatarçı fikerendä torıp, “Yaña Tatar tele” buyınça xezmätlär yasí başlí. Ísmağíl Ğaspıralı Törki xalıqlarnı ber urtaq tel belän ber zur millätkä berläşterergä tırışqan bulsa, Ğälimcan kiresençä, ayırım tellär-ädäbiätlär yasaw kiläklege fikerendä tora ide.
1915. yılnıñ közgedä Ğälimcan «Ğäliä» mädräsäseneñ mödir urınbasarı bulip eşli başlí.
1917. yılnıñ közennän başlap “Tatarstan Ştatı”n yasaw Ğälimcannıñ töp qíblası bula başlí. Anıñ buyınça biş ayırım ştat buldılırğa tieş ide: Qazaqstan, Qawqaz, Türkestan, Tatarstan wä Qırım, imeş Törki bolay da biş cirle söylämgä bulengän ide.
1918. yılnıñ 7. Ğínwarında, Ğälimcan wä Stalin oyıştırğan, Sovet xäkimiäte belän xezmättäşlek alıp-baru şartları turında söyläşü uzdı. Ğälimcan yağınnan Murlanur Waxít'ov belän Manat'ov ide, Sovet yağınnan Lenin belän Stalin ide. Näticädä, Ğälimcan İbrahím Sovet xäkimiätenä Tatar xäräkätläre belän idärä itü mömkinlegen birde wä anıñ tere qatnaşuı belän İdel-Uralnıñ cirle idäräläre beterelgän ide. 1918. yınıñ 22. Martında Sovet xäkimiäte kiläçäktä “Tatar-Başqort Sovet Cömhüriäten oyıştıru turında” qarar çığara, anıñ başqalası Ufa bulırğa tieşie.
1927. yılğa tikle Ğälimcan Sovet xäkimiätenä xezmät itä, wä ğömereneñ soñğı 10 yılın Yalta şähärendä ütkärä. 1938. yılda wafat bula.
[üzgärtü] Monı da qara
- Gölsem Möxämmädi – Ğälimcannıñ xatını
- Ğälimcan İbrahím isemle Tel wä Adäbiät institüte