Martin Luther King, Jr.

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Mục từ Martin Luther King dẫn đến bài này. Xin đọc về các nghĩa khác tại Martin Luther King (định hướng).
Martin Luther King, Jr.

Martin Luther King, Jr. (viết tắt MLK; 15 tháng 1 năm 1929 – 4 tháng 4 năm 1968) là một mục sư Baptist và là nhà hoạt động dân quyền Mỹ gốc Phi châu, đoạt giải Nobel Hoà bình năm 1964. Ông là một trong những nhà lãnh đạo có ảnh hưởng lớn nhất trong lịch sử Hoa Kỳ và trong lịch sử hiện đại của phong trào bất bạo động, được nhiều người trên khắp thế giới xem như một anh hùng, nhà kiến tạo hoà bình và thánh tử đạo. Mười bốn năm sau khi bị ám sát, chính phủ Mỹ ban hành một đạo luật thiết lập ngày lễ Martin Luther King để tôn vinh ông.

Mục lục

[sửa] Xuất thân

King sinh tại Alanta, Georgia, con đầu của Mục sư Martin Luther King, Sr. và bà Alberta Williams King. Sau khi rời Đại học Morehouse (dành riêng cho người da đen) với văn bằng cử nhân vào năm 1948, King đến Chester, Pennsylvania, theo học tại Chủng viện Thần học Crozer và tốt nghiệp với học vị Cử nhân Thần học (Bachelor of Divinity) năm 1951. Sau khi bị trường Thần học thuộc Đại học Yale từ chối, King theo học tại Đại học Boston và nhận văn bằng Tiến sĩ chuyên ngành Thần học Hệ thống (Systematic Theology) năm 1955.

King kết hôn với Coretta Scott. Hôn lễ được cha ông cử hành tại nhà của cha mẹ cô dâu vào ngày 18 tháng 6 năm 1953.

[sửa] Đời tranh đấu

Năm 1954, King nhận chức quản nhiệm (pastor) tại nhà thờ Baptist đại lộ Dexter, Montgomery, Alabama. Ông trở nên nhà lãnh đạo cuộc tẩy chay xe buýt, đột ngột khởi phát tại thành phố này khi cô gái da đen Rosa Parks từ chối nhường chỗ của mình cho một người đàn ông da trắng trên xe theo đòi hỏi của đạo luật Jim Crow. Cuộc tẩy chay kéo dài 381 ngày. Tình thế trở nên căng thẳng đến nỗi nhà của King trở thành mục tiêu đánh bom. Trong khi cuộc tẩy chay đang tiến hành, King bị bắt giữ cho đến khi Tối cao Pháp viện phán quyết các qui định phân biệt chủng tộc trên các tuyến xe buýt trong bang là vi hiến.

Sau cuộc tẩy chay, King tích cực hoạt động cho việc thành lập Hiệp hội Các nhà lãnh đạo Cơ đốc miền Nam (SCLC) vào năm 1957 với mục đích thiết lập một bộ khung cho việc kiến tạo một thẩm quyền tinh thần và tổ chức mạng lưới các nhà thờ của người da đen vào phong trào phản kháng bất bạo động để tranh đấu cho sự bình đẳng trong quyền dân sự. King tiếp tục duy trì ảnh hưởng của mình trong tổ chức này cho đến khi ông mất. Nguyên tắc bất bạo động của Hiệp hội bị chỉ trích bởi những người trẻ tuổi cực đoan và bị thách thức bởi Ủy ban Hợp tác Bất bạo động Sinh viên (SNCC), lúc ấy dưới quyền lãnh đạo của James Foreman.

Thành viên của SCLC phần lớn đến từ những cộng đồng da đen có liên hệ với các nhà thờ Baptist. King theo đuổi triết lý bất phục tùng dân sự theo phương pháp bất bạo động được sử dụng thành công tại Ấn Độ bởi Mohandas Gandhi, ông ứng dụng triết lý này vào các cuộc phảng kháng được tổ chức bởi SCLC. King nhận ra rằng các cuộc phản kháng bất bạo động có tổ chức nhằm chống lại hệ thống kỳ thị tại các tiểu bang miền Nam Hoa Kỳ, được biết với tên Jim Crow, sẽ thu hút sự chú ý rộng rãi của các phương tiện truyền thông. Họ sẽ tìm đến để tường thuật cuộc đấu tranh dành sự bình đẳng và quyền bầu cử cho người da đen. Thật vậy, những bài tường thuật trên báo chí và những đoạn phim được chiếu trên truyền hình về hoàn cảnh của người da đen miền Nam hằng ngày, chịu đựng sự sỉ nhục và bị tước đoạt, cùng sự bạo động và quấy nhiễu do người kỳ thị gây ra cho người biểu tình, dấy lên một làn sóng đồng cảm trong dư luận quần chúng, dẫn đến việc Phong trào Dân quyền trở thành một trong những trọng điểm của nền chính trị Hoa Kỳ trong những năm đầu của thập niên 1960.

King tổ chức và dẫn đầu các cuộc biểu tình tranh đấu cho người da đen quyền bầu cử, quyền được đối xử bình đẳnng và các quyền dân sự căn bản khác. Các quyền này đã được ghi trong luật pháp Hoa Kỳ khi Luật về quyền dân sự được thông qua năm 1964 và Luật về quyền bầu cử được thông qua năm 1965. Nhờ chọn lựa đúng phương pháp và địa điểm để tổ chức các cuộc phản kháng với chiến lược phối hợp tốt, King và SCLC áp dụng thành công các nguyên tắc bất bạo động. Song đôi khi các cuộc đối đầu trở nên bạo động như phong trào phản kháng tại Albany từ năm 1961 đến 1962, khi sự chia rẽ bên trong cộng đồng người da đen cùng đối sách cứng rắn và khôn khéo của chính quyền địa phương đã vô hiệu hóa mọi nỗ lực từ phong trào. Điều tương tự cũng xảy ra cho các phong trào tại Birmingham vào mùa hè năm 1963 và tại St. Augustine, Florida năm 1964.

[sửa] Diễu hành đến Washington

Martin Luther King, Jr. đọc bài diễn văn Tôi Có một Giấc mơ tại Cuộc Diễu hành vì Quyền Công dân ở Washington, D.C.
Phóng lớn
Martin Luther King, Jr. đọc bài diễn văn Tôi Có một Giấc mơ tại Cuộc Diễu hành vì Quyền Công dân ở Washington, D.C.

King, đại diện cho SCLC, có mặt trong số các nhà lãnh đạo đến từ các tổ chức khác nhau giúp tổ chức Cuộc Diễu hành đến Washington vì Việc làm và Tự do năm 1963.

Tại đây, họ đưa ra những đòi hỏi như chấm dứt kỳ thị chủng tộc tại trường công, ban hành các luật bảo vệ dân quyền, bao gồm luật cấm phân biệt màu da trong tuyển dụng, bảo vệ người đấu tranh cho dân quyền khỏi sự bạo hành của cảnh sát, mức lương tối thiểu, và quyền tự trị cho Quận Columbia, khi ấy đang ở dưới quyền cai trị của một uỷ ban của Quốc hội.

Cuộc diễu hành là một thành công vang dội. Hơn 250 ngàn người thuộc các chủng tộc khác nhau đến tham dự, đám đông trải dài từ những bậc thềm của Đài Tưởng niệm Lincoln đến National Mall và bao kín bờ hồ sóng sánh nước. Cho đến khi ấy, đây là cuộc tụ tập lớn nhất trong suốt lịch sử của thành phố Washington, DC. Tại đây, King đã kích hoạt đám đông lên đến các thang bậc cao của cảm xúc khi ông đọc bài diễn văn Tôi có một ước mơ (I Have a Dream). Cùng với bài Diễn văn Gettysburg của Tổng thống Abraham Lincoln, Tôi có một ước mơ được xem là một trong những bài diễn văn được yêu thích nhất và được trích dẫn nhiều nhất trong lịch sử Hoa Kỳ. Ông nói,

Tôi có một ước mơ, sẽ có một ngày đất nước này trỗi dậy và sống thật theo niềm xác tín của mình: "Mọi người sinh ra đều bình đẳng". Tôi có một ước mơ, sẽ có một ngày, trên những ngọn đồi đất đỏ của Georgia, con của người nô lệ và con của chủ nô sẽ ngồi lại cùng nhau tại bàn ăn của tình huynh đệ. Tôi có một ước mơ, sẽ có một ngày tại tiểu bang hoang mạc Mississippi, đang bức bối vì hơi nóng của bất công và áp bức, sẽ chuyển mình để trở thành ốc đảo của tự do và công bằng. Tôi có một ước mơ, sẽ có một ngày các con của tôi không còn bị đánh giá bằng màu da mà bằng tính cách của chúng. Hôm nay, tôi có một ước mơ.
(I have a dream that one day this nation will rise up and live out the true meaning of its creed: "We hold these truths to be self-evident: that all men are created equal." I have a dream that one day on the red hills of Georgia the sons of former slaves and the sons of former slave owners will be able to sit down together at a table of brotherhood. I have a dream that one day even the state of Mississippi, a desert state, sweltering with the heat of injustice and oppression, will be transformed into an oasis of freedom and justice. I have a dream that my four children will one day live in a nation where they will not be judged by the colour of their skin but by the content of their character. I have a dream today.)

Bài diễn văn đã đi vào lịch sử và làm tên tuổi của King được biết đến trên toàn thế giới.

Huy chương giải Nobel

Suốt những năm tháng đấu tranh, King thường xuyên viết và diễn thuyết, dựa trên kinh nghiệm lâu dài của ông với tư cách là một nhà thuyết giáo. Thư viết từ nhà tù Birmingham, vào năm 1963 là bản tuyên ngôn cảm động về sứ mạng của ông đấu tranh cho sự công chính. Ngày 14 tháng 10 năm 1964, King trở thành người trẻ tuổi nhất được trao giải Nobel Hoà bình. Ông được chọn vì đã lãnh đạo phong trào phản kháng, đấu tranh để chấm dứt các định kiến về chủng tộc tại Hoa Kỳ.

King và SCLC, với sự hợp tác của SNCC, tổ chức một cuộc diễu hành từ Selma đến thủ phủ Montgomery vào ngày 25 tháng 3 năm 1965. Một nỗ lực trước đó vào ngày 7 tháng 3 đã thất bại khi nổ ra bạo động giữa đám đông và cảnh sát với những người biểu tình. Ngày này được gọi là ngày Chủ nhật đẫm máu. Chủ nhật đẫm máu là ngã rẽ quan trọng trong nỗ lực dành sự ủng hộ của công chúng cho Phong trào Dân quyền. Sau lần gặp gỡ với tổng thống Lyndon B. Johnson, King muốn dời cuộc diễu hành đến ngày 8 tháng 3, nhưng nó vẫn được tiến hành mà không có ông. Những đoạn phim ghi lại hình ảnh tàn bạo của cảnh sát được phát sóng toàn quốc đã giúp dấy lên sự phẫn nộ của công chúng.

Cuối cùng, cuộc diễu hành được ấn định vào ngày 25 tháng 3 với sự đồng ý và ủng hộ của Tổng thống Johnson, từ cuộc diễu hành này mà Willie Ricks đã ghi dấu thuật ngữ "Sức mạnh Da đen" (Black Power) trong lòng công chúng.

[sửa] Các thách thức khác

Từ năm 1965, King bắt đầu bày tỏ sự nghi ngờ của mình về vai trò của Hoa Kỳ trong chiến tranh Việt Nam. Ngày 4 tháng 4 năm 1967 – một năm trước khi mất – King phê phán mạnh mẽ vai trò của Hoa Kỳ trong cuộc chiến. Ông cho rằng cuộc chiến đã làm suy yếu phong trào đấu tranh cho dân quyền và phá hoại các chương trình xã hội trong nước.

King cũng nói về sự cần thiết phải có thay đổi tận gốc rễ đời sống kinh tế và chính trị của Hoa Kỳ. Càng đến gần những ngày cuối của đời mình, ông càng bày tỏ nhiều hơn quan điểm chống chiến tranh và mong ước được nhìn thấy các nguồn tài nguyên được tái phân phối sao cho giảm thiểu sự bất công trong các lĩnh vực kinh tế và chủng tộc.

Năm 1968, King và SCLC tổ chức “Chiến dịch cho Dân nghèo” với mục tiêu trình bày các vấn đề về công bằng trong kinh tế. Chiến dịch được đẩy lên cao điểm trong một cuộc diễu hành tại Washington, D.C. đòi hỏi trợ giúp về kinh tế cho các cộng đồng nghèo nhất tại Hoa Kỳ.

Ngày 3 tháng 4 năm 1968 khi nói chuyện với một đám đông đang phấn chấn, lời của King như một lời tiên tri:

Tôi không quan tâm điều gì đang xảy ra... người ta đang nói về những lời đe dọa - những người anh em da trắng sẽ làm gì tôi... Như mọi người, tôi muốn sống lâu. Trường thọ là điều quí báu, nhưng hiện nay tôi không quan tâm đến nó. Tôi chỉ muốn tuân phục ý Chúa. Ngài cho phép tôi leo lên đỉnh núi, nhìn về phía xa, và tôi đã thấy Đất Hứa. Có thể tôi sẽ không đến đó cùng với anh em. Nhưng đêm nay tôi muốn anh em biết rằng, chúng ta, như là một dân tộc, sẽ tiến vào Đất Hứa. Đêm nay tôi cảm thấy mình hạnh phúc. Tôi không lo lắng gì nữa. Tôi không sợ hãi ai nữa. Mắt tôi đã ngắm xem sự vinh hiển của Chúa.

Nhiều người tin rằng, đêm hôm đó, King đang đọc điếu văn cho chính mình.

[sửa] Ám sát

King bị ám sát vào chiều tối hôm sau, ngày 4 tháng 4 năm 1968, vào lúc 6 giờ 01 phút, khi ông đang đứng trên bao lơn của khách sạn Lorraine tại Memphis, Tennessee, sắp sửa rời khách sạn để dẫn đầu một cuộc diễu hành ủng hộ liên đoàn công nhân vệ sinh của người da đen tại Memphis. Vài người bạn đang ở bên trong, nghe tiếng súng vội chạy ra bao lơn để thấy King đã bị bắn vào hàm. Bốn ngày sau, Tổng thống Johnson công bố một ngày quốc tang than khóc cho cái chết của nhà lãnh đạo phong trào dân quyền. Ba trăm ngàn người đã tìm đến để tham dự tang lễ của ông.

James Earl Ray nhận tội và bị kết án, nhưng một ngày sau đó lại phản cung.

[sửa] Di sản

Sau cái chết, danh tiếng của King càng lên cao, trở nên một trong những tên tuổi được kính trọng nhất trong lịch sử Mỹ quốc đến độ nhiều người ví sánh ông với Abraham Lincoln. Theo nhận xét của họ, cả hai đều là những nhà lãnh đạo có công thúc đẩy sự tiến bộ về nhân quyền nhằm chống lại sự nghèo khổ tại một quốc gia đang bị phân hoá vì chính vấn nạn này – và vì vậy, cả hai đều bị ám sát.

Sau cái chết của King, Coretta Scott King tiếp bước chồng để trở thành nhà hoạt động đấu tranh cho dân quyền và cho công bằng xã hội. Trong năm Martin Luther King bị ám sát, Bà King thiết lập Trung Tâm King nhằm mục đích bảo tồn các di sản của ông và cổ xuý tinh thần bất bạo động trong đấu tranh cũng như lòng khoan dung trên toàn thế giới.

[sửa] Xem thêm

[sửa] Liên kết ngoài

Tiếng Việt:

Tiếng Anh: