Ravensburg

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Dialäkt: Oberschwäbisch (Raveschburg)
Raveschburg
(Ravensburg)
Wappe Charte
Wappe
Ravensburg
Dütschlandcharte, Position vu Ravensburg hervorghobe
Dialekt: Alemannisch
Hauptvariante: Schwäbisch
(friier Niideralemannisch)
Regionalvariante: Oberschwäbisch
Lokalvariante:
Verbreitig:  ?
Basisdate
Staat: Dytschland
Bundsland: Bade-Wirtaberg
Regierigsbezirk: Dibinga
Krais: Raveschburg
{{{ADUNIT_NAME}}}: {{{adunit}}}
Gmei: 08 4 36 064
Geographischi Lag: 47° 46′ N, 09° 36' O
Höchi: 450 m y. NN
Flächi: 92,04 km²
Iwohner: 49.192 (31.12.2006)
Bevölkrigsdichti: 534 Iwohner je km²
Usländeradeil:  %
Postleitzahl: 88212–88214
Vorwahl: {{{area_code}}}
Nummereschild: RV
Gmeischlüssel: 08 315 028
Gliderig: Kernstadt on Ortschafte
Eschach, Schmolegg,
Daaldorf
Adress vu dr
Verwaltig:
Marieplatz 26
88212 Raveschburg
Internetuftritt: www.ravensburg.de
E-Mail-Adresse: rathaus@ravensburg.de
Politik
Schultes: Hermann Vogler
Lag im Krois
Lag im Krois
Topographi
[[Image:|300px|Topographi]]
Luftbild
[[Image:|300px|Luftbild]]


Raveschburg (IPA: [ˈʀaːfəʃb̥ʊʁg̊]) isch e Mittelstadt ond Kroisstadt. S'isch d grescht Schtadt vom Landkrois Raveschburg em siadliche Oberschwabe. S isch im Schussadaal en dr Näh vom Bodasee. Sidem 1. April 1956 isch Raveschburg Große Kroisstadt ond hot heit fascht 50.000 Aiwohner. Zua Raveschburg hot mer friier au s'"Schwäbisch Nirnberg" gsait.

Inhaltsverzeichnis

[ändere] Geografi

Asicht vu Weschde am Daag...
Asicht vu Weschde am Daag...
... ond i dr Nacht
... ond i dr Nacht

D Veitsburg (des isch dia Burg oberhalb vo de Altschtadt vo Raveschburg) isch aufem Heharicke, wo des Schussadaal-Becke vom Oschde her iberblickt. Des Daal isch it durch dia Schussa bildet worra, sondern scho i dr Aiszait, wo en Gletscher vonde Alpe iber de Bodasee komme isch. Bei Raveschburg wird des Daal denn enger, aber wenn de weiter nach Norde gosch, wirds bei Woigarde wiader a bissle weider. Weider obe fangt denn des enge Schussadobel a. Uf dr andre Seid vo de Burg kommt dr Fläppe odr Flappach durch a engs Dobel ins Daal nab. Do gohts zwar recht stoil nauf, abr wemma ins Allgai will, no isch des emmer no oiner vo de beschde Weg, wo mer friier sogar mim Rosskarre hot nuff fahre kenna. Desalb isch des domols au a wichtige Handelsschtroß gwäa (abr dettana hond d'Leit dohana au no gsi gseit).

D Schtadt Raveschburg isch no uf de halbe Heh vo de Veitsburg baut worra, a dem Hang, wo zur Schussa nabfallt, ond dr Flappach isch als Schtadtbach zom Doil durch d Schtadt, zom andre Doil durch de Schtadtgroba uf dr Nordseide vo de Schtadt gfiart worra. Vor dr Maur hots im Flappachdaal d Mihlevorschtadt ghett und unda auf de andre Seid vo de Schtadt, wo d Flappach wiader zur Schtadt naus gange isch, hent Gerber ond Färber iare Heiser ghett, des isch de Pfanneschdiil gwä.
Em Weschde, uf de andre Seid vo de Schussa, wo s no de Berg wiader nauf goht, dett isch em Middlalder de Galgenhalde gwä, wo se d'Leit ghenkt hond, ond a Schdick weider Richtig Berg s Sennerbad. Obe driiber hond se en der Mitte vom 20. Jahrhundert d „Weschdschtadt“ baut.

Zur gleiche Zeit isch d Schtadt aber au nach Norde ond Siida zua gwachsa, ond jetzt hend mr a durchgehends Siidlungsband uf de Oschdseide vom Daal, wo vo Boindt im Norde iber Baiefutt, Woigarde ond Raveschburg bis Eschach im Siida roicht.

[ändere] D Nachbargmoinde

A gmoinsam Grenz mit Raveschburg hond:

Horgazell em Weschde, Weigarde em Norde, Schlier, Griakraut und Burneck im Oschde (alle Landkreis Ravensburg), ond drzuana Tettnang, Mekka, Hafe und Oberdeuringa im Siida (alle Bodenseekreis).

[ändere] Dr Schtadt ihre Doilort

S Biat vo de Schtadt Raveschburg bstoht us dr Kernstadt (mitra historische Altschtadt, nuiere Schtadtviirtel em Norde, Siida ond Oschde ond der no ganz nuie Weschdschtadt), ußerdem dene Gmoinde, wo bei de Gmoindreform in de 1970er Johr eingliadert worra send. Des send Adelsroid em Siidweschde, Eschach em Siida, Schmolegg em Weschde ond Daaldorf im Siidweschde. Zu jederer vo dera Gmoinde hend domols scho mehrere Ort gheert.

Heit send se älle (ußer Adelsroid, was zu Daaldorf gheert) Ortschafte noch dr bade-wirtabergischa Gmoindsordnung. Desderwega hent sii jeweils an oigene Ortschaftsrat mitma Ortsvorschteher vornedra, wo bei de Gmoindswahl denn emmer mitgwählt wird.

Zua de Doilort ond Schtadtdoil gheeret no an haufe oinzelne Wohnplätz. Manche von dene hend bloß a Handvoll Aiwohner, andere send au rea grauß. Drzu gheeret:

  • en de Inneschtadt: Albertshofe, Allewinde, Bibaloch, Brielhüsle, Biichel, Burach, Doisefang, Ergatshof, Fels, Friedberg, Hoimbrand, Hinzisdobel, Hochberg, Hochweier, Hell, Hub, Ittabeire, Karmeliterhof, Knollegrabe, Krebserguet, Krebserösch, Langguet, Locherhof, Lumper, Molldiete, Neibau, Pelzmiehle, St. Chrischdina, Schmalzgrueb, Straube, Ummawinkel, Veitsburg, Vogelheisle
  • zu Eschach: Aich, Baure, Benzehof, Bloser, Bottareide, Brugger, Fidazhofe, Fildemoos, Furt, Gornhofe, Gutafurt, Hellholz, Hittaberg, Karrer, Kemmerlang, Kögel, Lache, Mariedaal, Neueberg, Obreschach, Obrhofe, Obrsulge, Obrdennemoos, Rahle, Rasthalde, Schwärzach, Sickeriad, Strietach, Dennemoos, Deuringer, Torkaweiler, Ondreschach, Vordersolbach, Waidehofe, Weiersdobel, Weigartshof, Weißenau
  • zu Schmalegg: Aich, Aulwange, Bäche, Bernhofe, Briel, Brielhüsle, Bronnetsholz, Burgmiehle, Buttemiehle, Eschau, Funkehause, Ganter, Geratsberg, Greckehof, Grienge, Hagebach, Hasewinkel, Hindrweißaried, Hochstätt, Hübscher, Jägerhaus, Krähehof, Kiibler, Luß, Mocke, Miehlschtoig, Nessebach, Neschtbiehl, Neiaulwange, Neihagebach, Obrhagebach, Obrmeckehof, Okatreite, Schlegel, Schmucker, Schwarzesteg, Trutzeweiler, Ondrmeckehof, Ondrwaldhuse, Ondrwolfsberg, Vorderweißeried, Wippereite, Wolfsberg, Zinsländer
  • zu Taldorf: Adelsreite, Albersfeld, Alberskirch, Bandeleshus, Bavadorf, Bergle, Bonhuse, Dürnaschd, Eggatskirch, Erbewiiler, Ettmannsschmid, Georgshof, Herrgottsfeld, Hell, Hotterloch, Hütta, Metzisweiler, Obrklöcke, Obrweiler, Obrzell, Rappehushof, Raschthalde, Renauer, Reite bei Obrzell, Reite bei Taldorf, Riesehof, Schufel, Schuhmacher, Sederlitz, Segner, Undrklöcke, Vogler, Waidhalde, Weirhofbaur, Wernsreite.

[ändere] Raumordnig

Raveschburg isch zsamme mit Weigarte ond em Hafe s Oberzentrum vo de Region Bodasee-Oberschwabe. Nach de Raumplanung vo Bade-Wirtaberg hots fiar d Aizugsberoich Raveschburg/Weigarte au d Funktion vomma Mittelzentrum. Drzu gheeret di siidliche Gmoinda vom Landkrois Raveschburg, des send also di Schtädt ond Gmoinde Boiefurt, Baindt, Berg, Burneck, Fronreite, Griakraut, Horgazell, Schlier, Vogt, Waldburg, Weigarte, Wilhelmsdorf, Wolfegg und Wolpertschwende.

[ändere] Klima

Weil Raveschburg imma Daalbecke isch, wo zom Bodasee na weider wird, hott de Bodasee große Aifluß ufs Weddr ond s Klima. En de moischde Johr sorgt dr See, wo jo meh als 250 Meter diaf isch, fiar a ziamlich usgliches Klima. Em Wendr geit er Wärme ab, im Summer nimmt er d Hitz auf. Desderwega isch dr Froschd em Wender moischtadoils schwächer als anderswo. Wenn dr See imma bsunders kalte Wender aber mol ganz zuafriart, no hoißt des au, dass der Wender in dr Gegend länger aduurt. Des hots letschd im 1963er ghett. Was d'Leit do dra net so freit, send dia Nebel vom Bodasee, wo em Herbschd ond Wender heifig vom See rauf ziehet. Nadierlich hots wie iberall im alemannische Biet au in Raveschburg heifig en Föhn, wenn warme Luft vom Middlmeer iber d Alpe ziaht, denn ins Rheindaal nabfällt ond ibern Bodasee ins Oberland kummt. Des kann no so richtig schtirmisch werra.

Weils in dr Gegend so warm isch, hot der Waibau iber Johrhunderte i dr Gegend iberleba kenna, und des, obwohl Raveschburg zwischa 450 ond 500 m iberm Meer isch. Im 19. Jhdt. ischs Klima aber a Zeit lang kelder ond nässer worre, ond no hot sich der Waibau nimme rendiert.

[ändere] D Gschicht

[ändere] Grindung

Raveschburg isch 1088 zom erschte Mol inra Urkund erwähnt worra. Vo 1278 bis 1803 isch s denn a Freie Reichsstadt gwä. Soweit mr heit woiß, isch dr Kern vo de hitige Schtadt as e Burgsasse-Dorf entschtande. S lait nämlich under dr mächtige Schtammburg vo de Welfe, wo uf de Heeh zwischem Flappach- (manche saget au Fläppe) ond em Schussedaal stoht.

Di erscht Burg vo dena Welfa isch no in Altdorf gwäa. Dr Ort isch schpäter denn Woigarta ghoißa worra, noch em Kloschder, des wo dia Welfa dett grindet hend, wo se wegzoga sen. Gege 1050 hend se nemlich a nui, greßer Burg bauet. Des isch di "Ravensburg" gwä, wo heit aber Veitsburg ghoißa werd, wega dera Schloßkapell, wo em heiliga Sankt Veit gweit gwäa isch.

Vor a baar Johr hot mr do oba graba ond no hot mer drbei feschdgschtellt, dass d Heeh wohl schon vo de Kelta eigebnet ond zurra Fluchtburg ausbauet worra isch. Dia Welfa hend fir ihre Burg nur de hintere Doil von dem Schtick brucht. Zwische de Burg ond em Graba, wo se vom Rest vo de Heeh abtrennt, hend se no en Turnierplatz eigrichtet.

De letzt Welf uf d Raveschburg isch Welf VI., d Herzog vo Spoleto gwä. Nachdem sy Soh in Italie gschtorbe isch, hett er des Schussegäu mit Raveschburg und Altdorf an soin Neff, de Schtuufer Friedrich I. Barbarossa, überschriebe. Des hot dem Welf VI. soin ander Neff, d Heinrich der Löwe, d Herzog vo Bayra und Sachse scho a weng gärgert - immerhin isch dr sell 1129 uf dr Raveschburg boora worra. Vo detna hett Raveschburg zum Husbsitz vo de Schtuufer gheert. S'hoißt, dass d letzt Schtuufer, d Konradin, vo dohane zu seim Zug noch Italie ufbroche isch, dr ihn noch s Leba koscht hot.

[ändere] Frye Rychsschtadt

Mit m Untrgang vo de Schtuufer hot des Herzogtum Schwaben koi Regiirig meh ghett und bald druf ufgheert, e politsch Iheit zu sei. Viele vo d Schtädt in Schwabe hent sich von det a selber regiert, des hot au fiir Raveschburg golte. D welfisch-schtaufische Burg allerdings isch ans Riich gfalle und Sitz vomme Rychsvogt worra, d koiserliche Landvogt vo de Rychslandvogtei Schwabe.

1278 hett denn dr Habsburger Koiser Rudolf I. die Privilegia b'urkundet, wo Raveschburg als Rychsschtadt ghett hett. Om zu seha, was dett obe in de Rychsburg bassiert, hent di Raveschburger denn a de hechsta Schtell vo de Schtadt glei by de Burg an meh als 50 Meter hohe Turm bauet, de runde Turm vo Sankt Michel odr au Sankt-Michels-Turm. Der hot so ghoißa, weilr a di eldest Kille in de Schtadt, d Michelskapell, abauet gwä isch. D Leit hend aber bald nur no Mehlsack gseit - des hot so ähnlich klunge wia de richtige Nom, bloß halt anderschrum, weshalbs au sy ka, dass dr Nom in dr Fasnet enschtande isch (di isch aber schpäter denn mol abgschafft gwä gsi). D Ybernom hot sich abr au uf die mehlwiiße Farb vo dem Turm bzoga. Heit isch "Mehlsack" au d offizielle Nom vo dem Turm, wo d oinzig Rundturm i de Schtadtbefeschdigung blieba isch.

[ändere] Große Raveschburger Handelsgsellschaft ond Schtadterwyterunge

Während em schpäte Mittelalter isch Raveschburg d Sitz vo de Große Raveschburger Handelsgsellschaft gwä, wo i ganz Europa Niiderlassige ghett hot. Weil di moischte Regenta vo dera Gsellschaft us de Humpis-Familie komme send, hot mr se au Humpisgsellschaft ghoißa. D Humpis hent zu de Raveschburger Patrizier gheert, au viele Byrgermoischder send vo de Humpis gwä. Gsellschafter vo dera Gsellschaft send aber it nur vo Raveschburg komma, sundern vo de ganze Gegend zwischa Konschtanz, Biberach, Lindau ond Wange.

Ghandlet hot di Gsellschaft am Ofang vor ällem mit "Gschpinstware" - heit dät mr "Tuch" oder "Textilie" sei. Raveschburg hot drfür zom Beischpiel des domols bekannte "Raveschburger Lyne" bygschteuert. Vo 1336 send Prozessakte vome Schtreit zwischa Trick Holbain ond m Hans Holbain yberliefert, wo s ume "Schtampfmiehl" ging - des isch wahrscheinlich oine vo de erschte Bapiermiehla nerdlich vo de Alpe gwä. Des isch zwar no it ganz sicher, aber e anders Dokument vo 1427 spricht scho oideutig vo de Bapiermacherei e Raveschburg. Bis ens 20. Jahrhundert send Textil- und Bapierherstellig wichtige Induschtriezweig blieba.

Drneba hot di Gsellschaft aber au mit behmischem Erz, orientalische Gwürz, spanischem Woi ond vielem meh ghandlet, vo Prag bis Valencia, Genua und Lyon. Die Schtadt isch dodurre schnell riich worra ond gwachse. Deshalb isch denn au s Schtadtgebiet mehrmols erwytert worra. D größt vo dene Erwyterunga isch die nui Muur um d Untrschtadt gwä und d Abriß vo de alt Muur zwischa Oberer ond Unterer Schtadt (1330–1370). D alt Schtadtgrabe isch drbei zugschütt worra. Dodurre isch n große Platz i de Mitt vo de Schtadt entschtande, wo vom siidliche bis zom nerdliche Schtadtdor roicht. Deen Platz hoißt mr heit Marieplatz. Des siidliche Dor isch im 19. Jahrhundert abgrisse worra ond hot Kästlinsdor ghoißa, s nerdliche isch s Frauedor, wo no stoht. Do drnebe hets no des Oberdor ins Allgei nauf ond s Unterdor noch Weschta.

D Groß Raveschburger Handelsgsellschaft isch denn aber umme 1530 ufglöst worra. Zom oine hent die Nachfahre von de Handelsherre sich noch scho älle scheene Landgyter ond Adelstitel kuuft ghett, zom andre hent die domolige "Regenta" vo dera Handelsgsellschaft wohl it rechtzytig mitkriegt, dass durch die spanisch Eroberung von Amerika sich d Handelsweg gendert ghett hent - jedefalls send d Profit i de Keller nab. D domolig Goldinflation ka drby natiirli au a Roll gschpielt hon.

[ändere] Schtädtebünd ond Schwabekrieg

Raveschburg isch zsamme mit Konschtanz, Yberlinga, Sankt Galle, Pfulledorf, Zyrich ond Lindau Mitgliid vo de "Konschtanzer Gsellschaft" gwä ond do drmit au vom 1331 gründete Schwäbische Schtädtebund. 1376 isch dorus dr Große Schwäbische Schtädtebund worra, wo gege di Territorialasprüch vo Koiser, Wirtaberg ond Bayra Krieg gführet hett, 1377 by Reutlinga gwunna hett, noch enorm Zulauf ghett hot, abr denn 1388 a Schlacht gega Wirttaberg verlora hot ond 1389 ufgleest worra isch.

Drnoch hot sich Raveschburg aber um 1390 mit Konschtanz, Yberlinga, Sankt Galle, Lindau, Wange (Allgei) und Buchhorn (d Altschtadt vom Hafe) zom Bodaseebund zsamma gschlossa.

1488 isch Raveschburg denn zsamme mit de moischte andre Riichsschtädt en Oberschwoba em Schwäbische Bund bytrete, wo de Kiiser Friedrich III. zsamme brocht hot, om de bayrische Expansionsgelüschte a Riegel vorzuschieba. Bald druf hent sech undr Maximilian I. abr d Konflikt mit dr bnachbarte Schwyzer Iidgnosseschaft verschtärkt, was denn 1499 zom Schwabekrieg oder Schweizerkrieg gfihrt hot. Di schlecht gfihrte ond ausbildete Bundestruppe send dene Schwyzer Huufe, wo scho en ganz Europa as Seldner Erfahrig gsammelt ghett hent, aber it gwachse gse. Fascht älle größere Schlachte hend se verlora. So hot by Hard, wo de Rhyn i de Bodasee mindet, a ageblich yber 10.000 Ma starks schwäbisches Heer gega a zahlemäßig unterlegenes Schwyzer Heer verlora, des do drby au Raveschburger Fahna erbeutet hett. Ende 1499 isch dr Krieg denn z End gwä; s Ergebnis isch gwä, das zwar Schaffhuse en dr Iidgnosseschaft bliiba isch, dass aber drnoch koine andre Schtädt meh hont zur Iidgnosseschaft biitrete kenna. Ohne den Krieg dät zom Beispiel Konschtanz heit wahrschynlich au zur Schwyz gheera.

Dr Schwäbisch Bund hot denn schpäter no bei de Niederschlagig der ufschtändische Buura im Buurakrieg 1525 a wichtig, aus heitiger Sicht aber eher orühmliche Roll gschpielt.

[ändere] Reformation ond Parität

Mit de Reformatio send viele, aber it älle Raveschburger evangelisch worra. Wega de katholische Gegereformatio ond weil s Umland moischtadoils zu katholische Herrschafte gheert hot, send manche schpäter au wieder katholisch worra, vor allem aber sin halt viele vo dene Handwerker gwä, wo noch de Reformatio no nui zuzoga send, katholisch.

Doraus hett sich mit dr Zyt denn a so gnannt "paritätische" Schtadtregiirig entwickelt, wo denn nochm Dryßgjährige Krieg em Westfälische Friide 1648 fescht gschrieba worra isch, ond zwar fyr di viir "Paritätische Riichsschtädt" Augschburg, Biberach, Dinkelsbühl und Raveschburg. In dera Verfassig isch bstimmt worra, dass Evangelische ond Katholische glyche Recht hent ond dass älle schtädtische Ämter zu glyche Doil an katholische und evangelische z'gange hent. Des hott denn au ghoißa, dass es in Raveschburg a Zyt lang zwoi Byrgermoischder ghett hett.

D Schtadt isch scho vor m Dryßgjährige Krieg wirtschaftlich gschwächt gwäa. Nochdem d moischte vo de alte Kuufleutsfamilie sich Landsitz kauft ghett hent, hent sich au d Handelsweg meh ond meh Richtung Augschburg verlageret. Vor ällem d Bapiermiehla hend aber zerscht wyter gnueg Geld ind Schtadt brocht.

Während m Dryßgjährige Krieg hetts denn aber Hunger- ond Seichazeita gea. Dodurch sen viele Iiwohner umkomme, ond s hott lang duret, bis d Schtadt wieder so groß gse isch wie drvor. Bis in d Nuizyt isch s des derwege zu koine Erwyterunga vo de Schtadt meh kumma, ond s Schtadtbild isch bis ins 19. Jahrhundert fascht uverändret blieba.

Gega End vom Dryßgjährige Krieg hent denn no d Schweda d alt Burg obe yber d Schtadt gschloift ghett; detamols hot mr scho Veitsburg drzu gseit, om se vo d Schtadt Raveschburg z unterschyde. Nur a baar Ekonomiebaute send schtanda bliebe, ond de Landvogt vo Schwoba hot sein Sitz denn 1647 noch Altdorf / Woigarte verlegt. Ogfähr hondert Johr schpäter isch s d Schtadt aber denn schon wieder so guet ganga, dass de Schtadtroot d Ruine vom Riich hat kuufe kenna; se hond sech do obe denn vom Deutschordens-Bumeischder Bagnato, der nach Raveschburg neighoiratet ghett hot, a Schlössle baue lossa, des heit no schtoht.

[ändere] S End vo de rychsschtädtische Selbschtändikoit

1803 isch durch n Reichsdeputationshauptschluss d Rychsomittelbarkyt vo fascht älle Rychsschtädt ufghobe worra (Mediatisierung). Gliichzytig isch send au fast älle kirchliche Bsitzunga, wo bis do na reichsunmittelbar gwä send - also quasi de Schtatus vo oigene Bundesländer ghett hont - a adlige Grundherre vertoilt worra (Säkularisierung). Do drmit hent zerscht die Fyrschta, wo links vom Rhy a de Napoleon Land verlora ghett hent, entschädigt werra solla, schpäter hend denn aber vor ällem andere Landesherre dovo profitiert.

Raveschburg isch zerscht a Bayra geba worra. De bnachbarte Rychsklöschder Woigarte ond Wiissenau send zerscht a andre Rychsfyrschta ganga, aber denn a Wirtaberg komme. Raveschburg isch denn also ringsum vo Landesgrenze umgeba gwä, fyr dia nu nimme de oigene, sondern de bayrische ond wirtabergische Zollgsetz golta hent. Fyr d Wirtschaft isch des ziemlich ruinös gwä. 1810 isch denn aber Raveschburg au zu Wirtaberg komme - Bayra het Raveschburg o andre Rychsschtädt entlang d Grenz gega a Korridor im Allgei zom Bodesee ond Lindau dauscht. Detmols isch den au d Hafe us d friiher Rychsschtadt Buchhorn und ema z Woigarte gheerige Nonnakloschder grindet worra; des Kloschder isch heit no als Schloß wirtabergische Privatbsitz. Dr Wiener Kongress hot 1815 di Regelung bschtätigt.

[ändere] Nuizytliche Entwicklung

[ändere] 19. Jahrhundert: Nuie Wirtschaft und nuie Sprooch

Nochdem Raveschburg Doil vom Kenigrych Wirtaberg worra isch, hot sich d Wirtschaft allmählich erhole kenna. D induschtrielle Entwicklig hot sich domols vor ällem uf die lang Traditio by de Nutzung vo de Wasserkraft stitza kenna. Mit Miehla hot mr immr en Raveschburg scho di unterschiedlichste Werk betrieba ghett, net nur zom Korn mahle, sondern zom Byschpiel au zom Papierbrei schtampfe. Do draus isch em Lauf vom 19. Johrhundert denn a usdehnt Maschinebauinduschtrie entschtande. 1847 hent di Wirtaberger denn d Bahschtreck von Schtueget yber Ulm bis zom Hafe baut, di beryhmt "Schwäbsche Oisebah", wo au en Raveschburg a Bahhof baut worra isch. D Wirtaberger hent d Hafe ziemli gfeerdert, worum schpäter denn au d Zeppelin soine Olaga dett baut hot. De Deerfer siidlich vo Raveschburg, wo en oigene Haltpunkt a dere Bah ghett hont, wi zom Byschpiel Oberzell by Wiissenau send denn stark gwachse, wyl sich viele Arbeiter dett agsiedlet hent, wo em Hafe gschafft hent. Wiissenau selbst isch zor "Irreaschtalt" gmacht worre, wi viele andre große Klöschder au zu der Zyt, wo a Wirtaberg gfalle sin. Heit isch Wiisenau en Schtadtdoil vo Raveschburg.


Alt-Wirtaberg hot jo in d moischte Gegende d Erbtylig ghett. Des hoißt, wenn a Buur mehrere Söh ghett hot, no hot jeder a Schtickle kriegt. Des hot mr en Oberschwabe so net kennt, nur gelegentlich d Abtrennung vome Pfründnerguet, wenn d Altbuur syn Hof yberschriebe hot ond mit d overheiratet Dechter ufs Pfründnertoil zoge isch. Deshalb send d Höf hier moischtetoils greßer gwä. En Wirtaberg send etz Stiftunga grindet worra, wo evangelische Buura us Alt-Wirtaberg giinschtige Kredit ond Zuschüß gebe hent, um Höf em katholische Oberschwabe z kaufe. So send mit der Zyt ganze Deerfer evangelisch worra. Ond di Zuzogene hent ihr oigene Mundart mitbracht, a Schwäbisch, wi mers by Schtueget schwätzt. Deshalb hot mr uf m Land au gseit: "Der schwätzt evangelisch", wenn oinr en Schtuegerter Dialekt ghett hot.

Aber au in d Schtadt selbst hot sich d Sprooch arg veränderet. S sind wirtabergische Beamte eigsetzt worra, wo it vom Oberland komme sind, sondern vo Wirtaberg, ond d Honoratiore vo de Schtadt hent sich bmieht, so z schwätze wie die hohe Herre vo z Schtuegett. So isch des alte Niederalemannisch-Oberschwäbische allmählich vo me Mischdialekt us Honoratioreschwäbisch und Reschte vom Niederalemannische verdrängt worra.

[ändere] Biacher

  • Erich Keyser: Württembergisches Städtebuch; Band IV Teilband Baden-Württemberg Band 2 aus "Deutsches Städtebuch. Handbuch städtischer Geschichte - Im Auftrage der Arbeitsgemeinschaft der historischen Kommissionen und mit Unterstützung des Deutschen Städtetages, des Deutschen Städtebundes und des Deutschen Gemeindetages, Stuttgart, 1961
  • Johann Georg Eben: Versuch einer Geschichte der Stadt Ravensburg von Anbeginn bis auf die heutigen Tage. 2 Bände. Gradmann, Ravensburg 1835 (Nachdruck: Genth, Oggelshausen 1987)
  • Tobias Hafner: Geschichte der Stadt Ravensburg. Dorn, Ravensburg 1887
  • Aloys Schulte: Geschichte der grossen Ravensburger Handelsgesellschaft. 3 Bände. Stuttgart und Berlin 1923 (Nachdruck: Steiner, Wiesbaden 1964)
  • Alfons Dreher: Geschichte der Reichsstadt Ravensburg und ihrer Landschaft von den Anfängen bis zur Mediatisierung 1802. 2 Bände. Dorn, Ravensburg 1972 ISBN 3-87437-084-4 (Band 1) und ISBN 3-87437-085-2 (Band 2)
  • Rudi Holzberger: Ravensburg. Ansichten und Profile. Oberschwäbische Verlagsanstalt, Ravensburg 1987 ISBN 3-926891-00-9
  • Alfred Lutz: Ravensburg. Porträt einer ehemaligen Freien Reichsstadt. 2. Auflage, Biberacher Verlagsdruckerei, Biberach 1991 ISBN 3-924489-37-8
  • Helmut Binder, Alfred Lutz, Markus Glonegger: Das Ravensburger Rutenfest in Geschichte und Gegenwart. Biberacher Verlagsdruckerei, Biberach 1997 ISBN 3-924489-87-4
  • Peter Eitel (Hrsg.): Ravensburg im Dritten Reich. Beiträge zur Geschichte der Stadt. Oberschwäbische Verlagsanstalt, Ravensburg 1997 ISBN 3-926891-19-X
  • Albert Schmid (Hrsg.): Fasnacht in Ravensburg. Ein Streifzug von 1353 bis heute. Oberschwäbische Verlagsanstalt, Ravensburg 2000 ISBN 3-926891-25-4
  • Peter Eitel: Ravensburg im 19. und 20. Jahrhundert: Politik, Wirtschaft, Bevölkerung, Kirche, Kultur, Alltag. Thorbecke, Ostfildern 2004 ISBN 3-7995-0138-X
  • Alfred Lutz: Zwischen Beharrung und Aufbruch. Ravensburg in den Jahren 1810 bis 1847. (Zugleich Dissertation der Eberhard-Karls-Universität Tübingen, 1999). Aschendorff, Münster 2005 ISBN 3-402-05912-6
Dr Artikel „Ravensburg“ isch einer vo de bsunders glungene Artikel.

Des bedütet nüt dass dr Artikel vollständig oder perfekt isch; lo dich also nüt devo abhalte de Artikel z’verbessre un z’erwiitre!

[ändere] Weblinks

Commons: Ravensburg – Witeri Mulitimediadateie zum Artikel