Максимов Исайя Максимович
Википедири материал
Максимов Исайя Максимович, — чăваш математикĕ, физикăпа математика ăслăлăхĕсен кандидачĕ, доцент. 1889 çулхи çу уйăхĕн 20-мĕшĕнче Чăваш Енĕн Муркаш районĕнчи Уйкас Янасал ялĕнче çуралнă. 1976 çулхи нарăсăн 23-мĕшĕнче Шупашкарта çут тĕнчерен уйрăлса кайнă.
Исайя Максимова «1941-1945 çç. Тăван çĕршывăн аслă вăрçи вăхăтĕнче хастар ĕçленĕшĕн» медальпе чысланă.
Тупмалли |
[тӳрлет] Кун-çулĕ
Мăн Чурашри пуçламăш классен учителĕсене хатĕрлекен шкултан вĕренсе тухсан Хусанти тĕн семинарине вĕренме кĕнĕ. Пурне те тĕплĕн, тарăн пăлме тăрăшакан çамрăк семинарире мĕн вĕрентнипе çырлахма пултарайман: аслă математика кĕнекисене хăй тĕллĕн нумай вуланă. «Кунпа пĕрлех хăй тĕллен малтан нимĕç, унтан француз, юлашкинчен акăлчан чĕлхисене вĕренме пуçăнтăм. Хамăн ĕçре ку мана нумай пулăшрĕ», — тесе çырнă вăл автобиографийĕнчĕ.
1914 çулта Хусан Университечĕн типолитографийĕнче Исайя Максимовăн «Аналитическое решение некоторых вопросов теории чисел» ятлă пирвайхи тĕпчев ĕçĕ пичетленсе тухнă.
1927 çулта Исайя Максимович экстерн йĕркипе Хусан университечĕн математика уйрăмĕнчен, 1930 çулта Мускав университечĕ çумĕнчи ăслăлăхпа тĕпчев институчăн аспирантуринчен вĕренсе тухнă. 1947 çулта Хусан университетĕнче «О непрерывных преобразованиях функций» темăпа диссертаци хӳтĕлесе физикăпа математика ăслăлăхĕсен кандидачĕ ятне илнĕ.
[тӳрлет] Ĕçĕсем
Исайя Максимович Чăваш патшалăх педагогика институчĕн математика кафедринче ĕçленĕ (1930-1949, 1957-1960), çав вăхăтрах математика ăслăлăхĕн чылай ыйтăвĕпе интересленсе тĕпчевсем тунă, вĕсене хамăр çĕршывра та, ют çĕршывсенче те (Польшăра, Францире, Голландире, АПШра, Румынире) пичетлесе кăларнă. Хăйĕн ĕçĕсене вăл вырăсла, акăлчанла, нимĕçле, французла çырнă, çавна пула унăн тĕпчевĕсемпе ют çĕршыв специалисчĕсем паллашма пултарнă.
Исайя Максимовичăн 27 тĕпчев ĕçĕ пичетленсе тухнă, тепĕр 10 ĕçĕ алçырăвĕ халлĕн упранать.
[тӳрлет] Пичетленнĕ ĕçсем
- Теория двучленных сравнений с простым модулем и первообразных корней // Известия Физико-математического общества при Казанском университете. Казань, 1915;
- Алгебра знакопостоянных чисел // Известия Физико-математического общества и Научно-исследовательского института математики и механики при Казанском университете. 3 серия, том. X Казань, 1938;
- О некоторых теоремах, относящихся к четвертой проблеме Н.Н.Луэна // Ученые записки ЧГПИ, вып.7. Чебоксары, 1959;
- Моя жизнь. Из воспоминаний И.М.Максимова // Педвузовец. 1999. 2 июня.
[тӳрлет] Каçăсем
[тӳрлет] Вуламалли
- В.П.Захаров, Д.Д. Ивлев. Замечательный математик. // Вестник Чувашской Национальной академии. №1. Чебоксары, 1883;
- Д. Ивлев, В.Захаров. Талантливый самородок-математик // Советская Чувашия, 1987, 20 февраля.