Rivêlta (Rèz)

From Wikipedia

Artécol in dialèt arzân

Rivêlta (Rivalta in italiân) l’é ‘na frasiòun dal cmûn ed Rèz a mezdé ed la sitê e òna dal j antîghi véli che dividîven al teritôri ed la campâgna. Al fà pêrt ed la Circoscrisiòun N.4

[edit] La règia ed Rivêlta

Ind al teritôri de sté vèla l’é stêda tirêda só ‘n’ abitasiòun Duchêla tr’ al 1724 e al 1727, quând l’é stê custruî un impurtânt palâs cun un grân pêrch e aiōli ispirêdi, in céch, a la règia ed [Versailles]], cun la spînta ed la pricipèsa francèişa Carlotta Aglae d'Orléans, spôşa ed l’ erêd dal duchê Francesco Maria d'Este. Int al 1788 al palâs l’é stê coleghê a la sitê, da un viêl incòra, a l’inési dal percōrs, bèin mantgnû (viêl Umberto I), guernî cun dal funtâni e cun gòlij decoratîvi cun ed fiânch di filêr ed piôpi sipreşèini (incô cambiê cun di téj). Un pûnt fât ind l’istès ân, al favurés al pasâg dal turèint Cróstel. La règia l’é stêda saczêda e in grând pêrta butêda zò ind al tèimp ed l’ocupasiòun napoleònica. Incô a gh’ârmâgn sōl un êla, probabilmèint còla destinêda al servitó, e la capèla, ânca lê in ruvîna e mésa dèinter in fabrichêt agrécol fât dôp. Dal pêrch e di giardèin cun i zògh d’âcva dal turèint Cróstel, l’é aşvèin, a gh’é armêş pôch e gnînto. Quâter dal dimòndi stâtvi che dubêven i giardèin adèsa es vèden ind al Pârco dal Pôpol (ind al cèinte ed la sitê), dō êren stêdi mési bèle in època antîga inséma al pûnt dal Cróstel a San Pelegrèin e òna l’a’s câta, in bèla evidèinsa , ind la centrêla Piâsa dal Dôm (o Piâsa Prampulèin) a Rèz. I rèste ed la véla e dal giardèin în stê cumprê int al 2005 dal Cmûn ed Rèz ch’ al gh’à intensiòun ed recuperêri e dêregh valōr. La règia ed Rivêlta la fêva pêrt ‘d un cumplès pió grând ch’al cumprendîva, a mûnt, ânca la véla ed Rivaltèla (adèsa la gh’à pôst l’indóstria di salóm Ferrarini) a la vâsca ed Curbèl, cme l’é stê ciamê dôp al bacîn artificêl ch’ al mantgnîva al sistêma dal funtâni e che al gh’îva, al só intêren, n’ìsola destinêda al divertimèint di nôbil e un bèl fabrichêt têrd barôch incòra incō bèin tgnû (incô a gh’é dèinter ‘na cà privêda e ‘na pizaréia. Al spèc d’âcva l’é stê afitê per la pèsca spurtîva (riservêda a i sôci) e l’é avêrt al pasegêdi di visitadōr.