Triculôr Italiân

From Wikipedia

Artécol in dialèt arzân

Sèla dal triculôr a Rèz
Sèla dal triculôr a Rèz
Al triculôr dla Repóblica Cispadana
Al triculôr dla Repóblica Cispadana

Contents

[edit] La stôria dal Triculôr Italiân.

Al Tricolôr Italiân, ( Tricolore Italiano in italiân) cme bandêra nasionêla, la nâs a Rèz al 7 znêr 1797, quând al Parlamèint ed la Repóblica Cispadana, su prupôsta dal deputê Giuseppe Compagnoni, al stabilés: "…che si renda universale lo Stendardo o Bandiera Cispadana di Tre Colori Verde, Bianco, e Rosso, e che questi tre Colori si usino anche nella Coccarda Cispadana, la quale debba portarsi da tutti". Mó perché prôpria sté trî culôr? Ind l ’'Itâlia dal 1796, traversêda dal vitoriōsi armêdi napoleònichi, al tânti repóblichi d’ispiraziòun giacubèina ch’ îven cambiê i véc Stêt ditatōr àn siēlt quêsi tóti, cun variasiòun ed culôr, bandêri sgnêdi da trèi fâsci cumpâgni, ed sicûr inspirêdi al mudèl francèiş dal 1790. E ânca i repêrt militêr "italiân", més insèm a chi tèimp là a sustgnîr l'esêrcit ed Bonaparte, gh’îven dal bandêri fâti a la ‘stèsa manēra. In particulêr, i stindêrd regimentêl ed la Legiòun Lumbêrda mustrêven, gióst, i culôr biânch, ròs e vèird, che fêven pêrt ed la tradisiòun dal pôpol lumbêrd: al biânch e al ròs, difâti, fêven figûra in dal vèc stèma dal cmûn ed Milân (crōs ròsa in séma al biânch), mèinter vèird j èren, fîn dal 1782, al divîşi ‘dla Guèrdia cèvica milanèişa. Culór cumpâgn, pó, gnivèn druvê ânch in di stindêrd ed la Legiòun Italiâna, ch’la metîva insèm i suldê ‘dl' Emélia e ‘dla Rumâgna, a gh’ é al chês che còsta sia la ragiòun ch’ l’à cucê la Repóblica Cispadana ed metrî in ‘dla só bandêra. Al cèinter ed la fâsa biânca, al stèma ‘d la Repóblica, un portafrèci cun dèinter quâter frèci, (a sêgn dal quâter sitê Rèz, Mòdna, Frêra, Bològna), circundê da ‘na curòuna ed lâver guarnî cun un troféo d’ êrmi.


[edit] L'època napoleònica.

La prèma campâgna d'Itâlia, che Napoleòun al fà tr’ al 1796 e al 1799, l’arbêlta al vèc sistèma de Stêt che spartîven l’Itâlia. Al só pôst nâsen tânti repóblichi giacubèini, ed sêgn democrâtich: la Repóblica Ligure, la Repóblica Romana, la Repóblica Partenopea, la Repóblica Anconitana.
Dimòndi vînen batûdi dal cuntratâch austro-rōs dal 1799, da l’j êtri s’unîven, dôp la secònda campàgna d'Itâlia, in dal Règn Italìco, che al srè durê fîn al 1814. Epór, al’j ‘erèn la prèma vòja d’indipendèinsa in dal nôster Risorgimèint. E l’è stê prôpira in chi an lé che la bandêra la vîn sintîda mìa piò cme sègn ed la faméja reêla o militêr, ma cme sèmbol dal pôpol, dal libertê conquistêdi e, dòunca, ed la naziòun ‘stèsa.


[edit] Al Risorgimèint.

Ind i trèint’ân dóp al Congrès ed Vièna, la bandêra triculôr l’è stêda fughêda da la Restauraşiòun, ma la continvê ad èser tirêda só, cme insègna ed libertê, in dal rivólti dal 1831, in dal rivólti masiniàni, ind la disperêda imprèişa di fradê Bandiera, in dal rivólti in di Stêt dla Cēşa. Dapertót in Itâlia, al biânch, al ròs e al vèird signefichên ‘na cumûna spèransa, ch’la infiâma al pasiòun e l’imaginasiòun di poēti: "Raccolgaci un'unica bandiera, una speme", al scrèv, in dal 1847, Goffredo Mameli in dal só Canto degli Italiani. E quând s’arvès la stagiòun dal '48 e al permès a la Costitusiòun, ch’la bandêra là, la dvèinta al sèmbol ed ‘na rivincita nasionèla, da Milân a Venèsia, da Ròma a Palêrem. Al 23 mêrs 1848 Carlo Alberto al pêrla al popolasiòun dal Lumbêrd Vènet cun al famōş proclàma ch’al dà la nōva ed la préma guèra d'indipendèinsa e al finés cun al parôli:"(…) per viemmeglio dimostrare con segni esteriori il sentimento dell'unione italiana vogliamo che le Nostre Truppe(…) portino lo Scudo di Savoia sovrapposto alla Bandiera tricolore italiana." Al stèma ed la faméja reêla gh’è stê zuntê ‘na bordûra culôr aşór, per vansêr che la crōs e al câmp dal scûd al s’armes’césen cun al biânch e al rós dal strési ‘dla bandêra.

Figûri tôti dal sit dal quirinêl


[edit] Dal'unitê ai nôster dé.

Al 14 ed mêrs dal 1861 vîn dichiarê la nâsita del Règn d'Itâlia e la só bandêra la continvê ad èser, per abitódin, còla ‘dla préma guèra d’indipendèisa. Mó la mancânsa ed ‘na lèg in propôsit - fâta sōl per i stindêrd militêr – al pôrta a fêr dal bandêri ed figûri divêrsi da l’originêl, adiritûra zò ed règola. Sōl in dal 1925 vîn stabilî, per lèg, i mudê ‘dla bandêra nazionêla e ‘dla bandêra de Stêt. A cósta ché (da druvèr in di palâs dla faméja reèla, in dal parlamèint, in di ufési e in dal rapreşentânsi diplomâtichi) a vîn zuntê al stèma la curòuna reêla. Dôp la nâsita dla Repóblica, un decrêt legişlatîv presidensiêl dal 19 zógn dal 1946 al fésa la figûra pruvisôria ‘dla nōva bandêra, confermêda da l'Asembléia Costituèint in dla sidûda dal 24 mêrz dal 1947 e mésa ind l’articól 12 ed la nóstra Chêrta Costitusionêla. E ânca ind al sèch linguâg dal verbêl a’s pôl còjer tóta l'emosiòun dal mumèint.
- PRESIDENTE [Ruini] - Pongo ai voti la nuova formula proposta dalla Commissione: "La bandiera della repubblica è il tricolore italiano: verde, bianco e rosso, a bande verticali e di eguali dimensioni".
L'é apruvêda. L'Asembléia e al póblic dal tribûni a’s mèten in pē. L’é un lòngh ciucamèint ed mân.

Al triculôr dal dé d' incô
Al triculôr dal dé d' incô