John Locke

Wikipedia(e)tik

John Locke
John Locke

John Locke (Wrington, 1632ko abuztuaren 29a – Essex, 1704ko urriaren 28a) filosofo eta teoriko liberal ingelesa zen. Liberalismoaren aintzindaritzat hartzen da gaur egun.

[aldatu] Ikuspegi politikoa

Gizaki guztiak naturaz aske eta berdinak dira, berezko eskubideak dituzte ? eskubide naturalak: bizitza, askatasuna eta jabegoa. Eskubide indibidualak gizartea baino lehenago daude. Eskubideak babesteko kontratu soziala  gizartea edo gobernu zibila sortu. Gizaki arrazionala  inork ezin du beste baten bizitzan, askatasunean edo jabegoan kalterik egin.

Estatuaren azken helburua eskubide naturalak bermatzean datza, batez ere jabetzak zaintzea. Estatua antolatzeko botereen banaketa:

  • Botere legegilea: gizartea babestuko duten arauak sortzen ditu; komunitatearen ordezko batzarra da. Lehenagoko Komun eta Lorden ganbara proposatzen du (biztanleriaren %2a ordezkatzen zuen).
  • Botere exekutiboa: legea gauzatu edo aplikatzen duena: erregea.

Lockeren teoria laburbilduta:

  • Gizabanakoaren lehentasuna (kolektiboen gainetik)
  • Jabego pribatuaren sakratutasuna
  • Aurreko biak zaintzeko adostasunean oinarritutako gobernua (Estatua)

[aldatu] Jabetzaren teoria

Gizaki guztiek beren buruaren jabe izateko eskubidea dute, eta bakoitzaren lana norberarena da. Gizabanakoak eskubidea du jabetza sortzeko (nekazaritza). Gizakiak landu dezakeen lurra berea da indibidualki. Lurra dago  nik landu  niretzat.

Mugak (kap.an muga horiek gainditu daitezke)

  • Erabilgarritasunaren muga: kontsumitu edo erabili daitekeena bakarrik da posible bereganatzea.
  • Besteentzat nahikoa uztearen muga: denek dute bizitzeko eskubidea
  • Lanaren muga: gizaki bakoitzak bere lan pertsonalarekin bereganatu dezakeenak mugatzen du jabetza.

Mugak gainditzea:

  • Aberastasunaren pilaketa: jabetza probaturako eskubidea mugagabea da: metatze kapitalista berezko eskubidea da  diruaren bidez. Diruaren asmakuntzak erabilgarritasunaren muga apurtzen du automatikoki: kontsumitu ezin dugun produktua saldu diruagatik.
  • Produktibitatea: lurraren jabetza pribatuak hamar aldiz biderkatzen du produktibitatea. Produktibitate hazkuntzak konpentsatu eta justifikatu egiten du besteentzat lurrik ez uztea. Sist. errentagarria guztientzat.
  • Lana saltzea: lanaren muga gainditu alokairuzko erlazioaren bidez. Batek beste baten lan gaitasuna bereganatzea bidezko bihurtzen da. Gizakia bere lanaren jabe da, lan gaitasun hori saltzeko eskubidea du alokairu edo diru truke.

Erdi Aroko pentsamendua baztertu: jabetzak giza funtzioa du eta berarekin eginbehar sozialak datoz  kontra!: norberak lanaren bidez lortzen duena baino gehiago biltzea = jabegorik ez dutenen lana erosi daiteke. Gizartearen zatiketa.

[aldatu] Gizartea

Kontraesana: Gizakiak berdinak, baina arrazionaltasun mailaren arabera, batzuk besteek baino gehiago eduki. Legearen aurrean berdintasuna, baina jabetzaren arabera zatituta. Gizakiak berdinak dira bizitza aurrera ateratzeko duten eskubidean. Jabetza lortzean porrot egiten dutenak errudun dira: zoriontasun maila desberdinak, gizakiak zoriontasuna lortzeko egin duen ahaleginaren arabera. Jabegoa dutenek arrazionalki joka dezakete. Baina lortu ez dutenek ezin dute bizitza guztiz arrazionala eraman, ezin dute beren pentsamendua altxatu eguneroko iraupeneko arazoetatik gora. Jabetza eskubidea naturala = gizakien arteko menpekotasuna naturala.

Liberalismoa: gizakiaren handitasuna, arrazionaltasuna eta askatasuna azpimarratu. Hori egitean, gehiengoaren indibidualtasuna ukatu praktikan.

Estatu errepresentatiboaren oinarriak: adostasunean oinarritutako gobernua, botere legegilearen lehentasuna eta exekutiboaren menpekotasuna, eskubide indibidualak bermatzea. Liberalismo ekonomikoaren funtsa formulatu zuen: jabetza pribatua gordetzea, mugarik gabe.