Luzio Apuleio

Wikipedia(e)tik

Kultura > Literatura > Literatura europarra > Literatura Latinoa > Luzio Apuleio


Apuleio (124-180 k.a.) iparafrikarra zen, Numidiako Madaura koloniako familia batean jaioa. Bere idatzi anitzetan Antoninoen garaiko barrokismoa eta Kartagon, Atenasen eta Roman jasotako formakuntza isladatzen da. Filosofia ikasi zuen (bere burua platonikotzat zeukan), gramatika eta retorika (abokatua izan zen eta elederrei buruzko obrak idatzi zituen). Bidazti amorratua izan zen eta jakiminak jota ekialdeko erlijioez eta magiaz interesatu zen. (Sorginkeria leporatu zioten, baina libratu egin zen). Oso idazle sutsua izan zen, baina liburu asko galdu dira. Hots, bere tratadu teknikoak; botanikaz, medizinaz, astronomiaz, paremiologiaz eta abar... Zenbait obra filosofikoak ideia platonikoekin eta paripatetikekin badauzka: Deo Socratis liburuan Sokrates gidatzen zuen genioaz idazten du; De Platone et eius dogmate-n Platonen dotrinak azaltzen ditu; eta De mundo-n Aristotelesi itzultzen dio.

Idatzi retorikoetatik Florida besterik ez daukagu eta bere itzaldi propioa sorginkeria salketatik defendatzeko (salaketa horrek alargun aberatz batekin sorginkeria baliatuz ezkondu zela zioen).

Idatzien artean Asinus aureus (Urrezko astoa) gailentzen da Metamorfosis deritzona. Obra honen idazlearen identitatearen eztabaida ez dago itxita. Dirudienez, Apuleiok ipuintxo batean oinarritu zen, Luzio eta astoa, Patrasko Luzio-rena. Luziano Samosatakoak ere liburu horren laburpena egin zuen. Hala ere, Apuleiok gidoietan gauza berriak gehitzen dizkie. Eleberri laburtxoak eta Isis jainkosa protagonista salbatearren agertzen den amaiera bat.

Eleberriak Luzio, Tesalian barrena bidaiatzen den saltzaile baten abenturak aipatzen ditu. Bat batean asto bilakatuko da, bere alma propioa gordez. Asto izanik nagusi batzuk izango ditu: Lapurrak, saltzaileak, gudariak, jopuak, eta abar. Hitz egiteko gaitasuna izan ez arren, Luziok gizarte maila guztiak aztertuko ditu. Obraren barrena patetismoa, komikotasun eta satira nahasten dira, batzuetan gidoia korapilatzen duten ipuintxoetan. Baina Apuleiok mitika eta erromantizismoaz baliatzen ditu, Kupido eta Psikeren ipuinean bezala.

Erdi Aroan Urrezko astoa oso irakurrita izan zen eta Boccacio eta Cervantesengan eragin zuen.


Kultura > Literatura > Literatura europarra > Literatura Latinoa > Luzio Apuleio