Adimen artifizial
Wikipedia(e)tik

Adimen artifiziala gizakiaren pentsamenduaren zeregin berdinak egiteko, makina batek duen gaitasuna adierazten du. Sarritan konputagailuekin nahasten den terminoa da. Izena ikerketa zientifikoko alorrean ere erabiltzen da, sistema horiek sortaraztea hurbiltzen saiatzen dena.
Eduki-taula |
[aldatu] Sarrera
Adimen artifiziala ikasteko orduan, bi eremu izaten dira:
-
- Epistemologia, gizakiaren jakintzaren teorian sakontzen duen filosofiaren abarra.
- Informatikoa, orain arte pertsonek baino ezin zuten ebatzi problemak ebazteko beste bide batzuk bilatzen dituena, aktibitate hauek automatizatu nahian. Gizakiek erabiltzen dituen arrazonamenduez ebatzi behar diren problemak modelizatu eta automatizatzen saiatzen den informatikako arloa. Hau dela eta, gizakiaren pentsaeraren azterketa beharrezkoa suertatzen da, eta baita honen modelo konputazional batzuen bidez adierazpen bat ere.
Zientziaren aurrerapenarekin batera adimen artifizialak (AA) bi ibilbide nagusi hartu du: gizakiaren pentsamendu psikologikoaren eta fisiologikoaren ikerketa eta sistema informatikoen garapen teknologikoa.
[aldatu] Historia
[aldatu] Inteligentzia artifizialaren historiaren aurkikuntza eta eboluzioa
Bere sorrera guztia psikologiaren barnean dago, eurek hasi ziren inbestigatzen gauza berriak eta aurkikuntzak egiten, nagusitzekoa da intelgitzia linguistikak deritzen Turing testari buruz.
Inteligentzia artifiziala ez da bakarrik robotikatikari buruz enkargatzen eta inteligentzia kolektiboaz, honen helburu manipulazio eta garapenaren atzerapausua baita, edo erabaki konsekuenteen emaitza, eta biologiaren marrazki forma eta zientzia politikoak hauek "intelligentziaren" modeloak egiten saiatzern zirelarik, ea nolako portaera eta organizazio era erabiltzen zuten.
Aurkikuntza hauek barnean dute Logika kalkuluak ideia Immanenteak eta Nerbioen Aktibitateak (1943) urtean, Warren McCullochek eta Walter Pittsek, eta Makinaria konputagailua eta intelgintzia (1950) urtean, Alan Turingek, eta Izaki-konputagailu eta sinbiosisa J.C.R. Lickliderek egina. Ikusi cybernetics eta Turing test informazio gehiago izateko.
John von Neumann ([[E.T. Jaynes]rekin batera]) honako aurrerapena egin zuen 1948. urtean esanez, ikasle bati erantzunez ezinezkoa zela makina bati pentsatzeko ahalemena izatea: "Insistitzen duzu esanez badaudela zenbait gauza makina batek ezin dituena egin. Esango bazenit prezizioz, zer ezin zuten egin, orduan makina berri bat eraikiko dut hori egiteko ahalmena izango duena!". Von Neumannek Church-Turing tesisari kritika gogorrak egin zizkion, (generalizioz) konputagailu baten laguntzaz.
1969an McCarthyk eta Hayesek aurkikuntza batekin hasi ziren frame arazoei buruz eta beraien idazlanetan honako hau jarri zuten, "Filosofi arazo batzuk Inteligentzia Artifizalatik eratorriak dira".
[aldatu] Inteligentzia artifizialaren aurkikuntzak
Inteligentzia artifiziala hasi zen esperimentuekin 1950. urtean bere sortzailearekin batera Allen Newell eta Herbert Simon, hauek lehenengo inteligentzia artifizala aurkitu zuten Carnegie Mellon Univertsitateko laborategian, eta McCarthy eta Marvin Minskyekin izan ziren, MIT AI Lab aurkitu zutenak 1959. urtean.
Historikoki hitz egiten, bi bide daude IAren arloan - "neats"ena eta "scruffies"ena. "Neat", klasikoa edo sinbolikoa dugu IAaren arloan, orokorrean, manipulazio sinbolikoz inguraturik dago eta kontzeptu abstraktuez, eta hau da gehien erabiltzen den metodologia espertuen esanetan sistemen arloan. Paralelikoki "scruffy", edo "konexionista", gehiago hurlbiltzen da, artificial neural networkera. Hauek dira adibiderik onenak, saiatzen direnak "inguratzen" inteligentziara eraikiz sistema eta antolakintza berria eta hobetuz prozesu automatiko asko eta sistematikoak arazo hau amaitzen dute dena osatuz. Biak nahikotxo hurbiltzen dira IAren historiara. 1960 eta 1970. urtean scruffy hurbildu zen backgroundera, baina interesa gauzatu zen 1980. urtean "neat"en limitazioak argi geratu zirenean. Bestalde, gaur egun biak erabiltzen dira bata bestea osatuz hobeto funtzionatzen baitute.
[aldatu] Adimen artifiziala eta informatika
Adimen artifizialaren hasiera ordenagailuenarekin bat izan zen, 1956. urtean John McCarthy sortu zuen adimen artifizialaren terminoa, eta ordutik ondorengo etapak ezberdintzen dira.
-
- Hasierako azterketa zientifikoaren etapa ( 1956-1970 ). Bilaketa heuristikoaren metodoak eta dedukzio-automatikoarenak ere agertzen dira. Lehenengoek problemak grafikoez adierazi eta ebazteko teknika heuristikoak erabiltzen dituzte, eta bigarrenek,logikan oinarritutakoak. Etapa honetan agertu zen LISP lengoaia adimen artifizialerako egokituta, eta baita ere sare semantikoak ezagupena adierazteko.
- Prototipoen etapa ( 1970-1980 ): Aurreko etapako fundamentu teorikoek prototipo batzuen agerraldia eragintzen dute: STRIPS proiektua roboten planifikazioan, gizakien lengoaiaren ulermenerako MARCO ezagupenen adierazpen-paradigma, lehenengo sistema adituak ( MYCIN, gaixotasunen diagnostikorako...) eta 1972 urtean programazio logikoaren planteamendua, PROLOG lengoaia sortarazi zuena.
- Difusio-etapa. Oraingoa. Ezagupen-ingeniariaren sakabanatzea ematen da. Adimen artifizialera dedikaturiko enpresak agertzen dira, aplikazio honetarako erremintak merkatura zabaltzen. Aurrerapen handiak ematen dira sistema adituetan eta datu-baseentzako lengoaia naturalean, eta ez hain handiak ikusmen artifizial eta robotikan.
[aldatu] Adimen artifizialaren aztertze-eremuak
[aldatu] Gizakien lengoaia
Arlo honetan sartzen dira:
-
- Idatzizko lengoaia ezagutzen duten sistemak, adibidez datu-baseak kontsultatzeko
- Ahozko lengoaia jaso eta idazten duten sistemak
- Ahozko lengoaien bat-bateko itzulpen sistemak. Hauek oraindik ez daude hain aurreratuta.
Pertsonek euren artean hitz egiterakoan, mezuaz gain beste ezagupen bat izaten dute amankomunean: ingurukoena.
[aldatu] Robotika
Robotak osatzen dituzten sistemen ikasketa alde batetik, eta beste alde batetik, euren adimenarena. Robot bat bere inguruko egoera identifikatu eta uneko egoera beste egoera objektibo batera pasatzeko gai den sistema bat da, horretarako zeregin batzuk planifikatzen. Oso konplexuak dira bai identifikazioa bai zereginen planifikazioa egoeraz aldatzeko.
[aldatu] Ikusmen artifiziala
Bere helburua formak eta objektuak identifikatzeko gai diren sistema batzuk garatzea da. Bi dimentsioetako arloan arrakasta batzuk lortu izan dira, baina zailtasun handiagoak daude 3D kasuan. Bere aplikazioa batez ere robotikan ematen da. Ikusmen prozesua
[aldatu] Ezagupen-adierazpidea
Bere helburua ezagupena ordenadorean islatzea da era ulerkor batean eta malgutasunaz. Errealitatearen zati baten deskribapena da, bere egoeraz eta berari buruz dagoen jakintzaz. Jakintza honek alde bi ditu:
-
- Objektuak, kontzeptuak eta euren arteko erlazioak
- Jakintza hau interpretatzeko erabili behar den prozesua, hau da, eremu horretan arrazoitu ahal izateko inferentzi mekanismoak
[aldatu] Sistema adituak
Normalean gizaki adituek ebazten dituen problemak ebazdten dituzte, etekin antzekoaz. Horretarako ezagupen basea haundia behar dute eremuari buruz, mekanismo bat ezagupen horiek aplikatzeko eta beste bat erabiltzaileari azaltzeko zer egin den. Jakintza berria sistemara gehitzeko kapaz izan behar dute, eta baita ere lan egiteko nahiz eta jakintza osoa ez izan.
[aldatu] Ikus,gainera
- Sare neuronal
[aldatu] Kanpo loturak
[aldatu] Orokorrak
- Programming:AI @ Wikibooks.org
- University of Berkeley AI Resources linking to about 869 other WWW pages about AI
- Loebner Prize website
- Jabberwacky - a learning AI chatterbot
- AIWiki - a wiki devoted to AI.
AIAWiki - AI algorithms and research.(temporarily offline due to problems with spammers)- AI web category on Open Directory
- Mindpixel "The Planet's Largest Artificial Intelligence Effort"
- OpenMind CommonSense "Teaching computers the stuff we all know"
- Artificially Intelligent Ouija Board - creative example of human-like AI
- Heuristics and AI in finance and investment
- SourceForge Open Source AI projects - 1139 projects
- Ethical and Social Implications of AI en Computerization
- AI algorithm implementations and demonstrations
- Artificial Intelligence in a nutshell
- Marvin Minsky's Homepage
- MIT's AI Lab
- AI Lab Zurich
- School of Informatics at the University of Edinburgh
- Informatics Department at the University of Sussex
- AI research group at Information Sciences Institute
- Why Programming is a Good Medium for Expressing Poorly Understood and Sloppily Formulated Ideas
- aiKnow: Cognitive Artificial Intelligence
- What is Artificial Intelligence?
- Stanford Encyclopedia of Philosophy entry on Logic and Artificial Intelligence
- Mental Matrixes, Parallel Logic
- AI Search Engine
- AI jokun baten garapenean (Euskaraz)
[aldatu] Inteligentzia artifizialarekin lotutako organizazioak
- AI Consortium
- American Association for Artificial Intelligence
- European Coordinating Committee for Artificial Intelligence
- The Association for Computational Linguistics
- Artificial Intelligence Student Union
- German Research Center for Artificial Intelligence, DFKI GmbH
- Association for Uncertainty in Artificial Intelligence
- Singularity Institute for Artificial Intelligence
- The Society for the Study of Artificial Intelligence and the Simulation of Behaviour (United Kingdom)
- AGIRI - Artificial General Intelligence Research Institute