Juan Jose Ibarretxe
Wikipedia(e)tik
Juan Jose Ibarretxe | |
![]() |
|
Kargua: | Euskal Autonomia Erkidegoko Lehendakaria |
Agintaldiaren iraupena | 1999 - gaur arte |
Aurrekoa: | Jose Antonio Ardanza |
Jaiotze eguna: | 1957ko maiatzaren 15a |
Alderdi politikoa: | EAJ |
Lanbidea: | Ekonomialaria |
Juan José Ibarretxe Markuartu (Laudio, 1957ko maiatzaren 15a - ) euskal politikaria da, EAJren kidea eta Euskal Autonomia Erkidegoko Lehendakaria 1999ko urtarrilaren 2az geroztik.
Eduki-taula |
[aldatu] Estreineko urteak politikan
Ibarretxe 1979an EAJn sartuta hasi zen politikan. 1983ko udal-hauteskundeetan, Laudion EAJko zerrendaburua izan zen. Bozken %31.5 eta 7 zinegotzi lortu zituen. Nahiz eta gehiengo absolutua ez lortu (Laudioko udala 21 zinegotzik osatzen baitzuten), legegintzaldi horretarako alkate bihurtu zen.
Horrekin batera, Arabako Batzar Nagusietan aritu zen. Prokuradorea 1983 eta 1994 bitartean izan zen, eta presidentea 1986ko irailaren 30tik 1991ko ekainaren 26 arte. Eusko Legebiltzarrera 1984an, bigarren legegintzaldian, sartu zen.
Bi urte geroago, Ekonomia eta Aurrekontuen komisioko presidente izendatu zuten. Kargu horretan hiru legegintzalditan jardun zuen, 1995eko urtarrilaren 4 arte, Jose Antonio Ardanza Lehendakariak lehendakariorde izendatu baitzuen.
[aldatu] Lehendakariordea
Ardantza buru zuen bosgarren legegintzaldiko gobernua EAJk, EAk eta PSEk osatzen zuten. Koalizioak 1998ko uztilera arte iraun bazuen ere, Ibarretxe lehendakariordea eta Ogasun sailburua legegintzaldiaren amaiera arte izan zen (1999).
Ogasun sailburua izanda, 1997ko martxo eta maiatzaren bitartean Estatuko gobernuarekin kupoa negoziatzeko eta kontzertu ekonomikoa berritzeko Eusko Jaurlaritzaren ordezkaritzaren bura izan zen Ibarretxe. Garai horretan, Jose Maria Aznar Espainiako presidente izendatzeko Madrilgo Diputatuen Kongresuan PPk eta EAJk hitzarmena adostu arren, negoziazio gogorrak izan ziren. Euskal Autonomia Erkidegoak BEZ izan ezik zerga guztien gainean arautzeko eta biltzeko ahalmen ia-ia osoa lortu zuen.
[aldatu] Lehendakaria
[aldatu] VI. Legegintzaldia (1998-2001)
V. Legegintzaldia Jose Antonio Ardanzaren azkena izan zen, politikako lehendabiziko frontean urte gehiegi eman zituelakoan. Ordezkatzeko, Euzkadiko Buru Batzarrak Iberretxe hautatu zuen. Kontzertu Ekonomikoaren negoziazioaren arrakastak Ibarretxeren alde egin zuen.
Hauteskundeeak 1998ko urriaren 25ean egin ziren. Testuinguru politikoa nabarmen aldatu zen, eta ez bakarrik Ardantzak berriro aurkezteko muzin egin izanagatik. Izan ere, irailaren 17an, ETAk su-etena ezarri zuen, 11n Lizarrako Akordioaren sinaduraren ostean. Hauteskundeetan, EAJk bozken %27.28 lortu zuen, Eusko Legebiltzarreko 21 eserlekurekin.
Ibarretxe lehendakari 1999ko urtarrilaren 2an izendatu zuten, lehenengo arabarra eta historiako gazteena, 41 urte baitzituen. EAJ, EA eta Euskal Herritarroken babesa jaso zuen Ibarretxek izendapenerako. Martxoan, hiru alderdi abartzaleen arteko gobernu-hitzarmena adostu zen, eta EAJ eta EAren arteko koalizio-gobernua osatu zen. Akordio horretan, Euskal Herritarrokek politikaren mesedetan ekintza armatua baztertzen zela adierazi zuen.
Nolanahi ere, su-etena apurtu zuenean, 1999ko azaroaren 27an, EAJ eta EAri hitzartutakoa bete ez izana egotzi zion ETAk. 2000ko urtarrilaren 21ean, ETAk 20 kilo dinamitaz betetako bonba-autoa leherrazi zuen Madrilen. Ondorioz, Pedro Antonio Blanco teniente koronela hil zen. Ibarretxek EHrekiko akordioa etenda utzi zuen. ETAk Fernando Buesa PSE-EEko agintaria eta Jorge Diez bizkartzaina hildakoan, akordio behin betiko apurtu zen.
Akordioaren hausturak eta Euskal Herritarroken legebiltzarren uzteak EAJ-EAren gobernua gutxiengoan utzi zuten. Orduko euskal politika bi frontetan zegoen banatuta, konstituzionalistak (PP eta PSOE) eta abertzaleak (gainerakoak) zeritzen taldetan. PSE eta PPren arteko oposizio bateratuaren aurrean, legeak ezin ziren aurrera atera. 2001eko aurrekontuak ez ziren onartu, eta 2000koak errepikatu behar izan ziren. Hori dela eta, hauteskundeak 2001eko maiatzaren 13ra aurreratu ziren.
[aldatu] VII. Legegintzaldia (2001-2005)
Eusko Legebiltzarerako 2001eko hauteskunde kanpaina historiako gogorrenetakoa izan da, oso proposamen ezberdinetako bi bloke aurkeztu baitziren. EAJ eta EA elkarrekin joan ziren, programan garaiko egoera politiko gainditzeko asmoa garbi aldarrikatuta. Abertzalea ez izan arren, Ezker Batua bloke nazionalistaren barruan sartu zuten hainbat komunikabidek. Euskal Herritarrok ere aurkeztu zen. Nahiz eta Ibarretxek euren botoez gobernatzeko baliatuko ez zela adierazi, inon jartzekotan, komunikabideek nazionalisten aldean kokatu zituzten.
Bere aurrean, PP eta PSE-EE aurkeztu ziren, konstituzionalistak deitzen zirenak, koalizio berean joan ez arren. Espainiako hedabide nagusi guztiek babestuta, Jaime Mayor Orejak eta Nicolas Redondo Terrerosek (bi alderdien buruak hurrenez hurren) bat egin zuten garaiko sistema politikoa (Gernikako Estatutua eta 1978ko Espainiako Konstituzioa) irmo defendatzean, eta terrorismoa amai zedin abertzaleak botere-gunetik kentzea beharrezkoa zela argudiatzean.
Azkenean, aldea uste baino askoz handiagoa izan zen. EAJ-EAk bozken %42.7 lortu zuten, 33 eserlekurekin (26 EAJrako eta 7 EArako). Ezker Batuak 3 parlamentari atera zituen. Alderdi Popularrak gehi Alderdi Sozialistak 32 eserleku eskuratu zituzten guztira. Euskal Herritarrokek 7. Gauzak horrela, 2001eko ekainaren 12an, EAJ-EA eta EBen babesarekin Ibarretxe lehendakari hautatu zuten. Hiru alderdiek gobernua osatu zuten.
Hala ere, gehiengo absolutua 2 eserlekutatik zeukan gobernuak. Nolanahi ere, modu batean edo bestean aurrekontuak aurrera atera ahal izan ziren: 2002an Sozialista Abertzaleak abstenitu zen zenbait partidatan, 2003an Jaime Mayor Oreja ez zen bozketara iritsi, eta 2005ean parlamentari sozialista batek huts egin zuen bozkatzeko momentuan.
Legegintzaldiko ekimen sonatuena Ibarretxe Plana zeritzona izan zen. Hauteskunde programan agindu bezala, garaiko egoera politikoa gainditu nahi izan zuen Eusko Jaurlaritzak. Independentismoa aldarrikatu gabe, Espainia eta Euskal Autonomia Erkidegoaren arteko erlazioa asoziazio askean oinarritzen zela adierazten zuen. Eusko Legebiltarrean 2004ko abenduaren 30ean onartu zen Plana, Sozialista Abertzaleen 6 parlamentariengandik, 3k alde eta 3k kontra bozkatu zutelako. Espainiako Kongresuan, ordea, nabarmen errefuxatu zen plana: 313 bozka kontra (PSOE, PP, Izquierda Unida, Coalicion Canaria eta Chunta Aragonesista), 29 alde (EAJ, EA, Nafarroa Bai, CiU, ERC eta BNG) eta bi abstenzio (IC-V).
[aldatu] VIII. Legegintzaldia (2005-gaur egun)
2005eko apirilaren 17ko hauteskundeetan EAJk eta EAk uste baino emaitza pobreagoak lortu zituzten, bozken %38.67 eta 29 eserlekurekin. Ezker Batuak 3 eskuratu zituen. PSE-EEk 18 parlamentari atera zituen, eta EHAKk 9. Aralarrek, eserleku bat lortuta, Eusko Legebiltzarrean sartzea lortu zuen. Ibarretxe Lehendakari EAJ, EA eta EB-Ben bozkek izendatu zuten ekainaren 23an.
Espainiako gobernuan 2004ko martxoaren 14an egondako aldaketa zela medio, Madril eta Gasteizen arteko hartu-emana arindu zen. Gainera Ibarretxe Planaren polemika lausotu zen ETAren su-etenarekin. Legegintzaldi honetan, beraz, bi blokeen politikak elkarlanari utzi zion bidea ezarian ezarian.
Su-etenaren testuinguruan, Ibarretxe alderdi guztiekin elkarrizketatu zen, baita Batasunako Arnaldo Otegi, Juan Jose Petrikorena eta Pernando Barrena ordezkariekin ere. Orduko Batasuna ilegalizatuta zegoela eta, Ermuko Foroak Ibarretxe (eta geroago PSEko Patxi Lopez eta Rodolfo Ares ere, gauza bera egin baitzuten) salatu zuen Justizia Jauregi Gorenean. Hori dela, 2007ko urtarrilaren 31n Ibarretxek deklaratzera joan behar izan zuen.