Tutera

Wikipedia(e)tik

Tutera

Nafarroa Garaia
Tuterako bandera Tuterako armarria
Izen ofiziala Tudela
Antolaketa
Estatua
Autonomia Erkidegoa
Merindadea

Espainia
Nafarroako Foru Erkidegoa
Tuterako merindadea
Posta-kodea 31500
Koordenatuak 42°04′ I 1°36′ M Koordenatuak: 42°04′N, I°1′36
(?)
Garaiera
Eremua
Biztanleria

Dentsitatea
Euskaldunak

264 m
215,7 km²
32.345 (2005)

149,9 bizt/km²
%1,17 (2001)

Sorrera XI. mendea ( hiri musulmana )
Herritarra tuterar
Alkatea Luis Casado (UPN)
www.tudela.com

Tutera edo gaztelaniaz Tudela Nafarroa hegoaldeko udalerria da, probintzia osoko bigarren hirigune garrantzitsuena dena Iruñearen atzetik eta Erriberako nagusia.

Tuterako merindadeari izena ematen dio eta bertako hiririk handiena da.

Mugakide hauexek ditu: Iparraldean Castejon eta Arguedas, mendebaldean Cintruenigo, ekialdean Fustiñana eta Ribaforada eta hegoaldean Ablitas, Murchante eta Cascante.

Eduki-taula

[aldatu] Historia

VIII. mendetik XII. mendera Islamen menpe egon zan hiria, bai eta Erribera guztia ere, 1119an Nafarroako Erresumak bereganatu zuen arte. Hala ere, XVI. mende arte kristauak, juduak eta musulmanak elkarrekin bizi izan ziren nahiko harreman baketsuekin.

Juduei dagokienez, XI. eta XII. mendeak izan ziren distiratsuenak zientzia, filosofia eta literaturaren arloetan, izen handiko egileak emanez. 1170 arte, "Judutegi Zaharra" gaur egungo katedralaren inguruan zegoen, baina urte hartan Antso VI. "Jakintsua" erregeak aldatu zuen orduko hiriko harresien aldera, "Judutegi Berria" sortuz.

XVI. mendean, Errege Katolikoek Nafarroako Erresuma menperatu zutenean, Tutera izan zen azken herria men eginez, 1512an gertatu zena.

Bestela, XIX. mendean, 1808ko azaroaren 23an Napoleonen ejerzitoak "Tuterako Bataila" izenekoa irabazi zuen.

Azkenik, Espainiako Gerra Zibilean Tutera eta Nafarroako probintzia gehiena Francoren alde agertu zen. Guda igarota, etorkin asko hartu zituen hiriak Aragoi eta Gaztelatik (batez ere Soriatik) iritsitakoak nagusiki. Azken urteotan, Latinoamerikatik eta harrialde arabiarretatik etorritako jende ugari bizi da udalerrian.

[aldatu] Inguru naturala

Ebrok ipar-ekialdean inguratzen du hiria eta Queiles ibaiak mendebaldetik ekialdera zeharkatzen du.

Bardeetako Natura Parkea udalerriaren ekialdean dago.

[aldatu] Auzoak

Lourdes, Azucarera, Virgen de la Cabeza, Griseras, Velilla, Elola, Zentroa, Gardachales, Queiles, Insitutua, Musikarena.

[aldatu] Monumentuak

  • Foruen Enparantza edo "Plaza Berria": 1687 eta 1691 artean eraiki zuten, Erdi Aroko harresien kanpoaldean. Bere azpian Queiles ibaia igarotzen da. Zezenketak egin izan dituzte bertan, inguruko etxeetako marrazki batzuk erakusten dutenez. Halaber, plazako etxeetan Erriberako herrien ezkutuak eta familia noble batzuenak agertzen dira. Enparantzan, Erlojuaren Etxea delakoa dago kokatuta.
  • Plaza Zaharra: Katedrala eta gaur egungo Udaletxearen artean kokatutakoa.
  • Tuterako Museoa: Katedralaren ondoan dagoen "Dekano Jauregia"n kokatutakoa, XV. mendekoa.

[aldatu] Politika

Alkateen zerrenda
Urteak Alkatea Alderdia
1979 - 1983 Francisco Alava Jimenez PSN
1983 - 1987 Jose Antonio Perez Sola PSN
1987 - 1991
1991 - 1995
1995 - 1999 Luis Campoy UPN
1999 - 2003 Luis Campoy UPN
2003 - 2007 Luis Casado UPN
2007 - 2011 Luis Casado UPN

[aldatu] Zerbitzuak

[aldatu] Pertsonaia ezagunak

[aldatu] Jaiak

Foruen enparantza jaietan
Foruen enparantza jaietan
  • Aste Santua: XIV. mendean dauka jatorri historikoa. 2002an Espainiako "Interes Turistikoaren Jaiak" izendatu zuten.

Larunbat Santuan, Foruen enparantzan "Volatín" izeneko panpina erakusten dute Erlojuaren Etxean, Judas Iskariote irudikatzen duena. Pazko Igandean, bestela, "Bajada del Ángel" edo "Aingeruaren jaitsiera" egiten dute plaza horretan bertan, 1851 arte Enparantza Zaharrean egiten zuten arren. Ekitaldi honetan, ume bat jaisten dute soka batetik zintzilik, plazan dagoen Ama Birjinaren irudiarekin bat egin arte.

  • "Barazkiak goresteko Jardunaldiak" ("Jornadas de Exaltación de las Verduras"): Udalak urtero antolatzen ditu maiatzean, Erriberako barazki ezagunak nabarmentzeko.

[aldatu] Hiri anaiak

[aldatu] Ikus, gainera

[aldatu] Kanpo loturak