Vatikano Hiria
Wikipedia(e)tik
Vatikano Hiriko Estatua Status Civitatis Vaticanae |
|||||
---|---|---|---|---|---|
|
|||||
Goiburu nazionala: Ez du | |||||
Ereserkia: Inno e Marcia Pontificale | |||||
![]() |
|||||
Hiriburua | Vatikano Hiria1 41°54′ N 12°27′ E |
||||
Hiri handiena | Vatikano Hiria | ||||
Hizkuntza ofiziala(k) | Latina2 | ||||
Gobernua
Aita Santua
Estatu Idazkaria Gobernadorea |
Eklesiastikoa Benedikto XVI.a Angelo Sodano kardinala Edmund Szoka kardinala |
||||
Sorrera - Laterango Ituna |
1929ko otsailaren 11 |
||||
Eremua - Guztira - ur % |
0,44 km² (194.) 0 |
||||
Biztanleria - Estimaketa (2005) - Errolda () - Dentsitatea |
921 (235.) 2.093 biztanle/km² (3.) |
||||
Dirua | Euroa3 (€) (EUR ) |
||||
Ordu eremua - Udan (DST) |
UTC (UTC +1) Bai (UTC +2) |
||||
Interneteko domeinua | .va | ||||
Telefono aurrezenbakia | +379 |
||||
Herritarra | vatikanoar | ||||
1Vatikanoa hiri-estatu bat da 2erabilera ofizialetan bakarrik. De facto erabilitako hizkuntzak dira: italiera, alemana, ingelesa, gaztelania, frantsesa eta portugalera, arruntena italiera izanik. Suitzar Zaindarien hizkuntza alemana da. |
Vatikano Hiria (latinez "Status Civitatis Vaticanae", italieraz Stato della Città del Vaticano) munduko estaturik txikiena da (0,44 km²), Eliza katolikoaren hiriburu eta egoitza nagusia. Estatu-burua Aita Santua da. 1.000 biztanlerekin, munduan jende gutxien duen estatua da. Erromako (Italia, Europa) hiriaren barnean dago kokaturik, hortaz kostagabea da.
Egoitza Santuaren menpekoa da (latinez Sancta Sedes) eta bertan kokatzen dira Jauregi Apostolikoa (Aita Santuaren egoitza) eta Erromatar Kuria. Sarritan Egoitza edo Aulki Santua eta Vatikano Hiria nahasten badira ere, argi bereizi beharreko elementuak dira. Aulki Santua Eliza Katolikoko zuzendaritza gunea da, eta Vatikano Hiria, aldiz, nazioartean onartutako estatu independentea (nahiz eta Aulki Santua Nazio Batuen Erakundeko begiralea denez, estatu honek ez duen NBErekin harreman zuzenik).
Eduki-taula |
[aldatu] Geografia
Vatikano hiria Erroma barnean dagoen lurralde txiki bat da. Hiriaren mendebaldean dago kokatuta, Tiber ibaiaren eskuinaldean eta 4km luzeko mugak ditu.
- San Petri basilika da eraikinik aipagarriena, Bramante, Michelangelo eta Maderno arkitektoek eraikia.
Erroman bertan, Vatikanoko lurretatik kanpo, baina haren subirautza pean (enbaxaden antzera) beste hiru basilika ditu:
- San Joan Laterangoa
- San Paulo Harresiz Kanpokoa
- Santa Maria Nagusia
Aipatzekoa da Erromatik kanpo dagoen Castelgandolfo jauregia.
[aldatu] Gobernua eta politika
Aita Santuak bere baitan biltzen ditu Eliza Katolikoaren eta Vatikano Hiriaren buruzagitza gorenak. Aita Santua kardinalek aukeratzen dute aurrekoa hil ondoren, konklabe deituriko prozesu batean. Behin bere onarpena eman ondoren, hautatua Aita Santu bihurtzen da.
Vatikano Hiriaren eguneroko gobernua Estatu Idazkaritzak darama. Hala ere, ez dago botere banaketarik, funtzio banaketa baizik; botere guztiak Aita Santuak ditu, baina delegazio bidez beste erakunde batzuri uzten dizkie.
[aldatu] Ekonomia
Vatikanoko ekonomia turismora bideratuta dago nagusiki. Horrela, bere diru sarrera nagusiak liburu, oroigarri, seilu eta txanponak saltzetik datoz, Vatikanoko Museorako sarrerez gain. Hala ere, mundu osoko katolikoek (gotzain, abade eta laikoek) eginiko diru ekarpenek ekonomia orekatzen laguntzen dute.
[aldatu] Hedabideak
Vatikano Irratia 1931an eraiki zuen Guglielmo Marconi irratiaren asmatzaileak. Munduko irratirik zaharrenetakoa da beraz. Gaur egun 47 hizkuntzetan emititzen du, eta mundu guztian entzun daitezke bertako programak Internet bidez.
L'Osservatore Romano egunkaria 1861ean sortu zen, Aita Santuaren eta Elizaren apologia egin eta bere ekintzen berri emateko. Gaur egun italieraz egunero argitaratzen den edizioaz gain beste hizkuntza batzuetan astekari legez argitaratzen da.
Vatikanoko Telebista Zentroak programa erlijiosoak ekoiztu eta nazioarteko hainbat telebistari saltzen dizkie, batez ere Aita Santuaren bidaia eta ekitaldiei buruzkoak.
[aldatu] Ikus, gainera
[aldatu] Kanpo loturak
- Jalgi.com atlasa datuak, mapak eta irudiak
CIA - World Factbook geografia, biztanleria, politika eta ekonomia datuak
- Vatikano Hiriko webgune ofiziala
- Vatikano Irratia on-line