Kroazia

Wikipedia(e)tik

Kroaziako Errepublika


Republika Hrvatska

Kroaziako bandera Kroaziako armarria
Bandera Armarria
Goiburu nazionala: Ez du
Ereserkia: Lijepa naša domovino
( Gure aberri ederra )
Kroaziaren kokapena
Hiriburua Zagreb
45°48′I 16°0′E
Hiri handiena Zagreb
Hizkuntza ofiziala(k) Kroaziera1
Gobernua
Presidentea
Lehen Ministroa
Errepublika
Stjepan Mesić
Ivo Sanader
Independentzia
- Jugoslaviatik

1991 ekainaren 25
Eremua
 - Guztira
 - ur %

56.542 km² (124.)
€0,01
Biztanleria
 - Estimaketa (2004)
 - Errolda (2001)
 - Dentsitatea

4.496.869 (117.)
4.437.460
83 biztanle/km² (116.)
Dirua Kuna (kn) (HRK)
Ordu eremua
 - Udan (DST)
CET (UTC +1)
CEST (UTC +2)
Interneteko domeinua .hr
Telefono aurrezenbakia +385
Herritarra kroaziar
1 Italiera ere bai, Istriako eskualdean

Kroaziako Errepublika Europa hegoaldeko estatua da, Mediterraneoaren, Europa erdialdearen eta Balkanen arteko bidegurutzean kokatua. Lehen Jugoslaviako zatia zen eta gaur egun Europar Batasunean (EB) eta NATOn sartzeko negoziaketak egiten ari da.

Hiriburua Zagreb da.

Eduki-taula

[aldatu] Geografia

Kroazia satelite irudian
Kroazia satelite irudian

Kroaziak ilbehera edo ferra itxura duen estatua da, Itsaso Adriatikoaren ertzean kokatua. Mugakide ditu Serbia, Bosnia-Herzegovina ekialdean, Montenegro hegoaldean eta Eslovenia eta Hungaria iparraldean. Itsasoaren beste aldean Italia aurkitzen da. Lurraldea bitan zatitua du hegoaldean, Bosnia-Herzegovina den Neum herriko inguruko tartak banatua. Kostatik hurbil uharte ugari ditu, eremu askotakoak.

Lurraldea askotarikoa da: ordoki, aintzira eta mendixkak ipar eta ipar-ekialdean (Erdialdeko Kroazia eta Eslavonia), basoz estalitako mendi garaiak (Lika eta Gorski Kotar) eta Itsaso Adriatikoko kostalde menditsua (Istria, Ipar Kostaldea eta Dalmazia).

Askotariko lurraldeen bidegurutze izanda, askotariko klimak ere baditu. Ipar eta ekialdean kontinentala da, mediterraneokoa kostan eta mendiko klima hego-erdialdeko eskualdean.

Hiri handiena Zagreb da, hiriburua, milioi bat biztanle baino gehiago dituen bakarra. Honen atzetik Split (350.000 bizt), Rijeka (250.000 bizt) eta Osijek (150.000 bizt) doaz eta ondorean, handitik txikira Zadar, Pula, Sibenik, Varaždin, Sisak, Karlovac, Dubrovnik.

[aldatu] Historia

Sakontzeko

 Sakontzeko, irakurri: Kroaziako historia

Kroaziarren etorrera Itsaso Adriatikora, Oton Iveković
Kroaziarren etorrera Itsaso Adriatikora, Oton Iveković

Kroaziarrak Balkanetan VII. mendearen hasieran finkatu ziren, eta bi printzerri, Dalmazia eta Panonia, osatu zituzten. Trpimirović leinuaren etorrerarekin, 850 inguruan, bi lurralde horiek hurbiltzen hasi ziren, eta, 925ean erresuma osatu zuten Tomislav erregearen agindupean.

Hungariako Erresumarekin batasun pertsonalean sartu zen 1102an. Mohács batailaren ostean (1526), Habsburg leinuaren mendera igaro zen Kroazia. XVI. mendean zehar, Kroaziako lurraldeak Otomandar Inperioak azpiratu zituen. XVIII. menderako, Otomandar Inperioa Hungariatik eta Kroaziatik kanporatuta, Vienak lurralde horiek era zentralizatuagoan gobernatu zituen. XIX. mendean nazionalismo erromantikoa areagotu zen Kroazian, germanizazioari eta magiarizazioari aurre egin nahian. Kroazierazko literaturan eta kulturan aurrerapauso nabarmenak eman ziren 1830etik aurrera.

1848ko iraultzekin, Habsburgeko lurraldeetan Austria-Hungariako monarkia ezarri zen, zein ez zen bereziki ona kroaziarren autonomiarako. Lehen Mundu Gerraren amaierarekin, Habsburgeko Inperioa ere bukatu zen, eta Kroazia 1918-1929 bitartean Serbiar, kroaziar eta esloveniar Erresuman sartu zuten, eta, 1929tik 1941 arte, Jugoslaviako Erresuman.

Bigarren Mundu Gerran, 1941-1945 bitartean, Ardatzak estatu-txontxongiloa eratu zuen Kroazian. Aliatuen garaipenarekin, Kroazia Jugoslaviako Federazioko zati bat bihurtu zen. 1991n Kroazian independentzia aldarrikatu zuen. Gerra latz baten ostean, 1995eko Dayton Itunari esker, borroka amaitu zen Kroaziak independentzia lortu zuela.

[aldatu] Banaketa administratiboa

Kroazia 20 konderri edo eskualdetan (županija, pl. županije) eta hiri baten (grad) antolatzen da. Eskualde bakoitzak demokratikoki hautatutako batzar bat du, lau urte balioa duena. Batzarrak eskualdeko urteko aurrekontua, gobernua eta abar aukeratzen ditu. Gobernu hauen burua župan bat da eta hamabi dožupan edo sailburu ditu agindupean.

Hauek dira eskualdeak:
1 Zagreb (Zagrebačka)
2 Krapina-Zagorje (Krapinsko-zagorska)
3 Sisak-Moslavina (Sisačko-moslavačka)
4 Karlovac (Karlovačka)
5 Varaždin (Varaždinska)
6 Koprivnica-Križevci (Koprivničko-križevačka)
7 Bjelovar-Bilogora (Bjelovarsko-bilogorska)
8 Primorje-Gorski Kotar (Primorsko-goranska)
9 Lika-Senj (Ličko-senjska županija)
10 Virovitica-Podravina (Virovitičko-podravska)
11 Požega-Eslavonia (Požeško-slavonska)
12 Brod-Posavina (Brodsko-posavska)
13 Zadar (Zadarska)
14 Osijek-Baranja (Osječko-baranjska)
15 Šibenik-Knin (Šibensko-kninska)
16 Vukovar-Srijem (Vukovarsko-srijemska)
17 Split-Dalmazia (Splitsko-dalmatinska)
18 Istria (Istarska)
19 Dubrovnik-Neretva (Dubrovačko-neretvanska)
20 Međimurje (Međimurska)
21 Zagreb Hiria (Grad Zagreb)

[aldatu] Kanpo loturak

Commonsen fitxategi gehiago dago honi buruz:
Kroazia