Montzoi
Wikipedia(e)tik
Montzoia, urtaro batetik bestera norabidea aldatzen duen atmosferako zirkulazio orokorreko haize-sistema da. Fenomeno hau, latitude txikietako Afrika mendebaldetik Ozeano Barerainoko lurraldeetan gertatzen da eta prezipitazio eta tenperatura patroien aldaketa bortitzak sorrarazten ditu.
[aldatu] Sorrera
Montzoien urteko zikloa eguzki-erradiazioa eta lurra eta urak berotzeko duten ahalmen desberdintasunaren ondorio zuzena da. Urak, eguzkitiko argia hainbat sakoneratan xurga dezake, eta ondorioz, gutxiago islatzen da atmosferara, lurrak baino bero-energia gehiago gordetzen duelarik. Lur-masek, beroa azkarrago jaso eta galtzen dute, gainazalean bakarrik gertatzen baita xurgapen hau. Oreka energetikoa mantentzeko, bero-energia, gehiegizko lekuetatik defizita dagoenetara igarotzen da, eta itsasoa eta lurraren artean, hau lur-itsaso brisaren ondorioz gertatzen da. Esate baterako, udako egun beroetan, lurreko airea lehenago berotzen da, ondorioz, igo egiten delarik, eta honek uzten duen lekua itsasotiko aire hotzak betetzen du, itsas-brisa deritzogun fenomenoa gertatzen delarik.
Montzoiak antzerako zerbait dira baina askoz ere eskala handiagoan gertatzen direnak. Itsasoz inguraturiko kontinente batean, bero-energia pilatzean dentsitate baxuko aire masak sortzen dira, presio baxuko zonaldeak, hain zuzen ere. Itsas ingurunean, berriz, presio altua nagusitzen da. Ondorioz, airea, presio aluetatik baxuetara mugitzen denez, itsasoko aire masa kontinenterantz higitzen da, oreka energetiko orokorra lortzeko.
Gainazal lurtar eta itsastarren arteko desoreka energetikoak gertatzen diren bitartean, Lurraren inklinazioaren eraginez gertatzen den beroketaren espazio eta denbora aldaketak, urtaroetako desoreka energetikoak sortzen ditu hemisferioetan. Erradiazio zuzen gehiena (udako hilabeteetan) jasotzen duen lurraldea beroketa erradiaktibo netoa jasaten du, hots, atmosferara isurtzen dena baino eguzkiaren energia gehiago jasotzen da. Era berean, neguan dagoen hemisferioan hozketa energetiko netoa gertatzen da. Gehiegizko bero-energia eta defizita duten lurraldeak aldatu egiten direnez, urtean zehar, garraio-norabidea ere aldatu egin behar izaten dute.
[aldatu] Kokapena

Montzoirik ezagun eta gogorrenak Indiakoak dira. Izan ere, udan, kontinenteko airea beroagoa denez, eta ondorioz presio baxuagoa duenez, Indiako Ozeanoko aire hezea sartzen da. Aireak, India iparraldeko mendien kontra jotzean gorantz igotzen da, hoztu egiten delarik, ondorioz kondentsatu eta prezipitazio handiak sortuz.
Neguan, aldiz, itsas-inguruneko airea beroagoa izan ohi da, presio baxuagoa izan ohi duelarik. Ondorioz, kontinenteko aire hotz eta lehorrak itsasorantz higitzen dira. Neguko montzoi lehorra, udakoa baino ahulagoa izan ohi da, kontinentea eta ozeanoaren arteko tenperatura ezberdintasuna udakoa baino txikiagoa izaten baita.