Fiji

Wikipedia(e)tik

Fiji uharteetako Errepublika


Matanitu Tu-Vaka-i-koya ko Viti
फ़िजी रिपब्लिक, فِجی رپبلک

fijiko bandera fijiko armarria
Bandera Armarria
Goiburu nazionala: Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui
Ereserkia: God Bless Fiji
Fijiren kokapena
Hiriburua Suva
18°10′S 178°27′E
Hiri handiena Suva
Hizkuntza ofiziala(k) Ingelesa, Fijiera eta Hindustaniera
Gobernua
Buruzagi Nagusia
Presidente
Lehen Ministroa
Buruzagien Batzarreko Nagusia
Errepublika
Elisabete II.a
Josefa Iloilo
Josaia Voreqe Bainimarama
Ovini Bokini
Independentzia
Britainia Handitik

1970eko urriaren 10a
Eremua
 - Guztira
 - ur %

18.270 km² (156.)
0%
Biztanleria
 - Estimaketa (2006)
 - Errolda (-)
 - Dentsitatea

905.949 (153.)
-
49 biztanle/km² (145.)
Dirua Fijiko dolarra (FJD)
Ordu eremua
 - Udan (DST)
UTC (UTC +12)
Ez (UTC +12)
Interneteko domeinua .fj
Telefono aurrezenbakia +679
Herritarra fijiar
Bazkide: NBE, Commonwealth.


Fiji uharteetako errepublika edo Fiji soilik Ozeano Bareko hegoaldean dago kokatua, Vanuaturen ekialdean, Tongaren mendebaldean eta Tuvaluren hegoaldean.

Eduki-taula

[aldatu] Geografia

Fijiko mapa
Fijiko mapa

Fiji 322 uhartek (106 biztanledunak) eta 522 uhartetxok osatzen duten uhartedia da. Bi uharte nagusiak Viti Levu eta Vanua Levu dira, menditsuak eta oihan tropikalez estaliak.

Viti Levun hiriburua dago, Suva izenekoa, estatuko biztanleriaren laurdenaren bizitokia. Beste hiri nagusiak Nadi (aireportua) eta Lautoka (itsasportua) dira.

Vanua Levuko hiri nagusiak Labasa eta Savusavu dira.

[aldatu] Historia

Levuka (1842)
Levuka (1842)

Fiji uharteetako lehen biztanleak Asia hegoekialdetik joandakoak izan ziren. XVII. mendean zehar iritsi ziren lehen europarrak, nahiz eta ez ziren bertan ezarri XIX. mendera arte. 1874an Britainia Handiak konkistatu zituen.

1970ean Fiji uharteek independentzia lortu zuten, nahiz eta Commonwealtharen baitan eta Ingalaterrako Elisabete II.aren koroapean jarraitu 1987ra arte. Urte horretan estatu kolpe baten ondorioz errepublika ezarri zen, gaur egunera arte. Konstituzio berriak Fijiko indigenen eta indioen arteko berdintasuna ezarri zuen.

Berdintasun hori apurtzeko saiakera egon zen 2000 urtean, George Speightek gidatuta abertzale indigenek estatu kolpea eman zutenean. Hala ere, Frank Bainimaramak egoera normalizatu zuen beste estatu kolpe berrezarle batekin.

2006an Bainimaramak beste estatu kolpe bat eman zuen, Laisenia Qarase lehen ministroaren aurka. Gatazka egoera gogor baten ondoren, Qaraseren boterea guztiz ezabatu zen eta Bainimarama bihurtu zende facto Fijiko presidente.

[aldatu] Politika

1987tik Errepublika da. Presidentea da estatu burua, nahiz eta botere oso mugatuak dituen (krisi garaian izan ezik). Parlamentua bi ganbarek osatzen dute: Senatua eta Kongresua. Bietan eserleku gehienak Fijiko indigenei erreserbaturik daude, eta horrek diskriminazio egoera sortzen du, batez ere jatorri indiarreko biztanleen artean. Parlamentuaren zeregin garrantzitsuenak lehen ministroa hautatzea eta bere kontrola burutzea dira.

Fijin alderdi politiko ugari daude, baina bi dira garrantzitsuenak: Soqosoqo Duavata ni Lewenivanua (Fijiko Alderdi Batua izenez ere ezagutzen dena) jatorri indigenako kideez osatua gehienbat, eta Fijiko Alderdi Laborista, jatorri indiarreko kideak biltzen dituena nagusiki.

[aldatu] Demografia

Demografiaren bilakaera
Demografiaren bilakaera

906 000 biztanle zituen 2006an, 49 biztanle/Km². Fijitar indigenak polinesiar eta melanesiar jatorrikoen nahastea dira, batez ere orain dela mende asko Pazifikoko hegoaldean izan ziren migrazio mugimenduen ondorioz sortuak. Indiar jatorrikoen arbasoak 1879-1916 bitartean azukre ustiapenetan lan egitera etorritakoak ziren.

Fijitar indigena gehienak kristauak dira, batez ere metodista eta katolikoak. Indiar jatorrikoen artean, gehienak hinduak dira, baina badaude musulman eta kristau gutxi batzuk ere.

Ingelesa da hizkuntza ofiziala, nahiz eta indigenen artean fijiera den gehien hitzegiten den hizkuntza. Indiarren artean, berriz, hindi-fijera erabiltzen da gehienbat.