Lurreko atmosfera
Wikipedia(e)tik
Lurreko atmosfera lurra inguratzen duen gasen geruza da. Osagai nagusia nitrogenoa da, %78 batekin; %21,12 oxigenoa da, %0,93 argona, %0,04 karbono dioxidoa, %2 gutxi gora-behera ur lurruna eta gainerakoa beste gas batzuen aztarnak. Atmosferak lurra kanpoko erradiazioetatik babesten du, izpi ultramoreak xurgatuz. Ez du muga zehatzik, gainazaletik aldendu ahala bere dentsitatea jarraian jeisten baita. Askotan, atmosfera eta espazioaren arteko muga bezala Karman muga aipatzen da, 100 km-ko altueran.
[aldatu] Geruzak
Lurreko atmosfera hainbat geruzatan zatitzen da:
- Troposfera: Atmosferako geruza baxuena, lurrazalean hasten da eta 7 km-ko altuerara heltzen da poloetan eta 17 km-ra ekuatorean. Geruza guztietatik lodiena, atmosfera osoko masaren %75a dauka eta ia ur lurrun guztia. Orokorrean, tenperatura jaitsi egiten da altuera igo ahala, batazbeste 14 ºC-tik -50 ºC-ra. Eremu oso zurrunbilotsua, bertan gertatzen dira fenomeno meteorologiko gehienak.
- Estratosfera: Troposferaren gainetik 50 bat km-ko altueraraino hedatzen da. Bertan dago ozono-geruza, ozono kontzentrazio handi samarreko eremua, izpi-ultramore gehienak xurgatzen dituena. Behe-aldean tenperatura ia konstantea da, eta gorago handitu egiten da altuerarekin. Aurrekoa baino askoz egonkorragoa da.
- Mesosfera: 50 eta 80-85 km artean, tenperatura jaitsi egiten da igo ahala.
- Termosfera: 80-85 km-tik 640 km-raino hedatzen da, tenperatura igoz altuerarekin, energia altuko erradiazioaren xurgaketagatik oxigeno atomoen aldetik.
- Ionosfera: Termosferaren barruan kokatua, erradiazioarengatik (batez ere eguzkitikakoa) ionizatzen den atmosferaren zatia da. Magnetosferaren barruko muga da.
- Exosfera: Kanpoen dagoen geruza, 10.000 km-raino heda daiteke. Atmosferako atomo eta molekulak espaziora aldegin dezakete. Gas arinenek, hidrogeno eta helioa gehien bat, eratzen dute geruza hau.