The Grateful Dead

Wikipedia(e)tik

The Grateful Dead
Datuak
Jatorria San Francisco, California, AEB
Musika mota Rock, folk, country, blues
Urteak 1965 - 1995
Webgunea www.dead.net

The Grateful Dead 1965 eta 1995 urteen bitartean izandako rock talde iparamerikarra dugu. 60 hamarkadako psikodeliaren aitzindari izanik, rock, folk, bluegrass, blues, country, jazz estiloak landu zituen beste askoren artean. Salmenta handiegiak ez badituzte lortu ere, euren kontzertuak zalego ugari biltzea lortu zuten. Etengabe ibili ziren kontzertuak ematen, amaiera gabeko gira antzo. Beraiei jarraika kontzerturik kontzertu, "dead-head" izeneko zale amorratuak zetozkien atzetik, anaitasun giro berezia emanez kontzertuei. Berauetan jazz moduko inprobizazio luzeak burutzen zituzten, hau euren ezaugarri bereizgarriena bilakatu delarik. Izan ere, "jam" banda bezala ezagutua izan da. Gainera, edonork graba zezakeen sesioa inongo baimena eskatu barik, eta hori dela eta, guregana 3000 kontzertutako ondarea heldu zaigu, nornahi eskuragarria. Taldekideen artean berdintasuna bultzatu bazen ere, kontzertutan ahalik eta parteartze biziagoa eta ideien jario errazagoa lortzeko asmoz, Jerry Garcia izan zen taldearen burua. Berorren heriotzarekin batera taldea desagertu egin zen. Grateful Dead, sortu zen garaia eta landu zuten estilo psikodelikoa dela eta, hippie-en musikaren ispilu eta irudi izan dira urte luzez.

Eduki-taula

[aldatu] Hasiera

Taldea osatu zuten lehenengo musikariak honako hauek izan ziren: Jerry Garcia, abeslari eta kitarjolea, banjoaz maitemindua egon arren kitarra jotzen zuen taldearekin; Bob Weir, taldekide gazteenak kitarra erritmikoa jo eta abestu egiten zuen; Ron "Pigpen" McKernan, abeslari nagusia izateaz gain, harmonika, organoa eta perkusioa; Phil Lesh, taldean ibili aurretik tronpeta jotzen ikasia, bajoa eta abotsa; Bill Kreutzmann, bateria. 1968an Mickey Hart perkusio jolea elkartu zitzaien.

The Warlocks izenpean hasi ziren San Francisco inguruan 1965an, baina hasi eta gutxira berau aldatu behar izan zuten garai hartan izen berbereko beste talde bat zegoelako. "Grateful Dead" izena hiztegi batetik oharkabean aukeratu zuten.

Folk musika jotzen hasita, The Lovin´ Spoonful edota Bob Dylanen rockerako joera ikusi ostean, euren soinua elektrifikatzea erabaki zuten. Laster "acid test"-etan parte hartzen hasi ziren, eurak festok girotzeko musikaren erantzule zirelarik. Acid testak, eta berauetan hartzen zituzten drogek doinua eta hasierako folk kutsuko abestiak erabat eraldatu zituzten, soinu berri bati hasiera emanez. Abestietan inprobizazio luzeak nagusitzen ziren; kitarren ahotsei droga psikodelikoek eragiten dituzten zentzumen-bihurdura zerien.

Kontzertu hauen berotasunean egosi egin zen Grateful Dead-en nortasuna eta soinua. Bestalde, hippie mugimenduaren sorrera eta garapenean parte hartu zuten. Izan ere Hight-Ashburyn bertan komuna batean bizi ziren, eta bertan laguntza eta babesa auzokideei dohainik eskeini ere. Garai horretan rock psikodelikoa lantzen zuten talde mordoa agertu zen San Franciscon, halanola, Jefferson Airplane, The Big Brother Company, Quicksilver Messenger Service, Country Joe & The Fish, Santana, Moby Grape; baina hauen guztien gainetik Grateful Dead-ek argi bereziaz dir-dir egin zuen, bere taldekideen kalitate tekniko ezinobeaz bultzatuta.

Ala eta guztiz, arestian aipatutako taldeak ez bezala, euren diskak ez ziren oso arrakastatsuak izan, beharbada kontzertuan sortzen zen giroa estudioko grabaketetan indargabetzen zelako. Euren lehen diskari -taldearen izen berbera zuena- azkeneko urtetan horrenbeste arrakasta irabazia zuten "Beach Boys"en doinua iragartzen zitzaion.

Hurrengo bietan -"Anthem of the Sun", "Aoxomoxoa"-, ildo psikodelikoan sakontzen jarraitu zuten, baina salmentak ez ziren oso apartekoak izan.

Zuzenean grabatutako "Live/Dead"-ek aurreko lanak baino entzute handiagoa lortu zuen 1969an. Diska bikoitza honek bi kontzertu ezberdinetako zenbait abesti biltzen ditu. Izan ere, 1968ko udazkenetik 1969ko uda bitartean Avalon eta Fillmoren ibili ziren ia egunero jotzen, "Morning Dew", "Duprees Diamonds", "The Other One", "Mountains of the Moon", "Dark Star", "St. Stepehen", "The Eleven", "Turn On Your Lovelight" eta bestelako abestiak etengabe hobetzen egunez egun. Emaitza "Live/Dead" da, edertasuna eta exotismoa darion maisulana, urteetan egindako ikerketa, bilaketa eta kezken ondorioa, eta rock psikodelikoaren eredu bihurtu den grabaketa. Bertan aurki dezakegu Grateful Dead-ek garai horretan zuen musika egiteko eta ulertzeko era argien adierazten duen abestia: "Dark Star"; doinu motela, erritmo lasaia, eta Jerry Garciaren kitarra bidai psikonautiko baten sakontasunean noraezean murgildurik. Garai baten pentsaera eta arnasa doi-doi harrapatzen duen musika dugu hau.

[aldatu] Arrakasta

Esan bezala, Grateful Dead zuzenean jotzen zuen taldea zen bereziki, ia egunero emanaldi bat edo bestetan ibilita. Horretaz gain, garai hartako rock festibal garrantzitsuenetan egon zen; halanola 1967an Monterey eta 1969an Woodstocken jo zuten. Azken honetan 400.000 pertsona inguru bildu ziren, eta hippie mugimenduaren gailurra suposatu zuen gertaera izan da ezbairik gabe. Grateful Dead han egon zen, eta larri ibili ere, emanaldiaren erdian ekaitza batek soinu-ekipoak ondatu zituenean. Denbora luzez jo ezinik egonda, nahitaezkoa zen bere aurrean asperturik ziharduten milaka pertsonei denborapasa nahikoa ematea matxura konpondu artean. Ron "Pigpen" kantatzerik ez zuen, eta publikoarekin solasean ibili zen soinu-ekipoak ibiltzeko moduan egon ziren arte. Dena dela Woodstocken GD-k nahiko emanaldi kaxkarra eskeini zuen, baina han bizi izandakoa sekulakoa izan zen. Nahiz eta Woodstocken jende ikaragarri handia bildu, hau ez zen izan GD-k ezagutu zuen kontzerturik handiena. Izan ere, historian jende gehien bildu duen kontzertuan jo zuten (600.000 pertsona inguru), Allman Brothers eta The Band-ekin batera, "Summer Jam at Watkins Glen" delakoan, 1973an.

1970 izan zen GD-k arrakasta eta onespena lortu zuen urtea, "Workingman's Dead" eta "American Beauty" diskak tartean direla. Berorretan inprobizazio luzeak alde batera utzi eta folk oinarriko abesti borobiletara jo zuten. Aldaketa honi CSN&Y taldearen eragina nabaritzen zaio osorik. Izan ere GD-n zabal hartu zuten talde horrek zerabilen kitarra jotzeko modu xamurra, baita abots armonien erabilpena ere. GD-en kideek, Crosby eta Still ez bezala, ez zuten aparteko abotsik, baina emaitza arrakastatsua izan zen guztiz. Aberastasun eta idei bor-bor honen lekuko "Casey Jones", "Breakdown Palace", "Sugar Magnolia", "I know you rider" eta "Uncle John´s Band" abestiak ditugu.

1972an Europara jauzi egin zuten kontzertu gira bat burutuz. Honen lekuko Europe´72 diska dugu. Gira honetan Ron Pigpenen osasuna zeharo kaxkartu zen, eta 1973an hil zen GD-ren abeslaria.

[aldatu] Azken urteak

70 eta 80ko hamarkadetan bere maila ematen jarraitu zuten, etengabe kontzertuak emanez eta diskak ateraz. Besteak beste aipatzekoak dira "Grateful Dead from the Mars Hotel", "Blues for Allah", "Shakedown Street". Bien bitartean, Jerry Garciaren osasuna okerrera egin zuen 80 hamarkadaren erdialdetik aurrera. Drogen kontsumoa, elikadura txarra eta gizentasunak bultzatuta 1986an koma diabetikoak jota geratu zen. Bost egunen buruan suspertu bazen ere, harrezkero diabetes eta drogen zaletasunari ezin utzi ibili zen, eta pixkanaka okerrera egin zuen. Betty Ford klinikatik igaro ostean, Forest Knolls-era jo zuen laguntza bila. Han aurkitu zuten bere gorpua, hila bihotzekoak jota, 1995ko abustuaren 9an. Bere taldekideek kolpeari ezin aurre eginda, Jerry Garciarekin batera lurperatu zuten Grateful Dead, 30 urtetako historiari amaiera emanez.

[aldatu] GD-ren ostean

Taldekideek, nork bere kabuz jarraitu dute musika egiten, halanola "Bob Weir and Ratdog", "Phil Lesh & Friends" eta bestelako taldeetan. Phil Lesh, Bob Weir eta Mickey Hart "The Other Ones" taldean elkartu ziren 1998 eta 2002 bitartean. Gaur egun jotzen dihardute proiektu ezberdinetan.

[aldatu] Ondarea

Hasieran esan bezala, GD-ek askatasun osoz euren kontzertuak grabatu zezaten animatu zuen zalegoa. Honen ondorioz, jarraitzaileen artean grabaketen elkartrukaketa bizia sortu zen. 3000 kontzertutik gora grabatu izan dira, eta hauek guztiok Internet Archive web orrialdean bildu egin ere. 2005ko azaroa arte dohanik jeitsi zitezkeen, baina orduan kontzertuak web-etik kendu ziren, hau Bob Weir, Mickey Hart, eta Bill Kreutzmann-en ideia izan omen zelarik. Neurri honek zalegoaren sumina piztu zuen. GD-en taldekideei euren prinzipioak dirukeriagatik saldu zituztela leporatu zitzaien. Handik eta egun gutxitara atzera egin behar izan zuten eta harrezkero honako konponbide hau bilatu da: zaleek egindako grabaketak alde batetik, eta bestetik GD eurek egindakoak bereizi egin dira. Azken hauek ezin dira grabatu, soilik streaming formatuan entzun; zaleek egindakoak aldiz, nork bere konputagailuan grabatu ditzake.

[aldatu] Diskografia

  • The Grateful Dead (1967)
  • Anthem of the Sun (1968)
  • Aoxomoxoa (1969)
  • Live/Dead (1969)
  • Workingman's Dead (1970)
  • American Beauty (1970)
  • Grateful Dead (1971)
  • Europe '72 (1972)
  • History of the Grateful Dead Volume One (Bear's Choice) (1973)
  • Wake of the Flood (1973)
  • Grateful Dead from the Mars Hotel (1974)
  • Blues for Allah (1975)
  • Steal Your Face (1976)
  • Terrapin Station (1977)
  • Shakedown Street (1978)
  • Go to Heaven (1980)
  • Reckoning (1981)
  • Dead Set (1987)
  • In the Dark (1987)
  • Dylan & The Dead (1989)
  • Built to Last (1989)
  • Without a Net (1990)

[aldatu] Kanpo loturak

Beste hizkuntzak