Lehen gerra arabiar-israeldar
Wikipedia(e)tik
Lehen gerra arabiar-israeldarra, israldarrek Independetziako Gerra (hebreeraz: מלחמת העצמאות) deitua, Israelek eta aldameneko estatu arabiarrek borrokatu zuten lehen gerra izan zen. Palestinarrentzat, gerrak Hondamendia ("al Nakba", arabieraz: النكبة) deitutako aroaren hasiera eman zuen.
Nazio Batuek 1947an Britaniarren Aginpeko lurraldea israeldarren eta palestinarren artean erdibitzeko delibero hartu ostean, arabiarrek onartzeari muzin egin zioten. Hortaz, Egipto, Siria, Jordania, Libano eta Irakeko armadek fundatu berri zen Israel estatua eraso zuten. Ondorioz, lurraldea Israel, Egipto eta Jordaniaren artean banatu zen.
Eduki-taula |
[aldatu] Aurrekariak
XIX. mendearen amaieran, Sionistek judutarrentzat estatu baten sorrera eskatzen zuten, judutarrak aspaldidanik sakabanaturik bizi baitziren Europan eta Estatu Batuetan zehar.
1917. urtean, Balfour deklarazioan, Britainia Handiak hitza eman zuen Palestina estatu judutar bat eraikitzen lagunduko zuela. Horren ondorioz, geroz eta kolono gehiago abiatu ziren Palestinara (VIII. mendea geroztik arabiarrak bizi ziren lurraldera).
Bigarren Mundu Gerraren ondoren, naziek judutarren aurka egin zuten genozidioa ezagutzera eman zenean, munduko eritzi publikoaren gehiengoa estatu judutarra sortzearen aldekoa zen. Harry S. Truman Estatu Batuetako presidenteak ere horren alde egin zuen juduen boza eskuratzeko asmoz. Baita Sobiet Batasunak ere horren alde egin zuen, Britainia Handiko inperialismoari aurre egiteko modurik hoberena zela zeritzolako. Erresuma Batuak bere interesak mehatxaturik ikusi zituenean, juduen inmigrazioa mugatu eta Liga Arabiarraren sorrera bultzatu zuen, 1945ean, Egipto, Irak, Siria, Libano, Transjordania eta Saudi Arabia elkartuz. Liga horrek martiri juduen aldeko jarrera agertu zuen, baina ez zuen nahi palestinarrek ordaintzea egin ez zuten sarraskiaren errua.
[aldatu] Guda lehertzearen arrazoiak
Ben Gurionek, Konferentzia Sionistaren presidenteak, milizia judutarrak antolatu zituen (Haganah), beste talde armatu batzuen laguntza (Irgun) jasotzen zutelarik. Talde hauek, britainiarren eta palestinarren aurka atentatu zuten. Britainia Handiak bakea bermatu ezin zuenez, NBE-ren eskuetan utzi zuen Palestinari buruzko erabakia. Eztabaida luzeen ondoren, 1947an, NBEk Palestina bi estatutan zatitzea erabaki zuen, bata arabiarra eta beste judua. Gainera, Jerusalem nazioarteko hiri izendatu zuen. 1948an, Erresuma Batuak lurralde hauek utzi eta juduen batzar nagusiak Israelgo estatua aldarrikatu zuen.
[aldatu] Guda
Armada arabiarrek segituan ekin zieten Israelen aurkako erasoei, baina Israelek ezusteko ederra eman zion munduari, garaipen militar bizkorra lortzeaz gain, Nazio Batuen Erakundeak Israeli emandako emandako baino lur gehiago eskuratu eta Jerusalemgo mendebaldea ere hartu baitzuen. Israelek inbaditu gabe utzi zuen zatia, Zisjordania eta Jerusalemgo Ekialdea, Transjordaniaren esku geratu zen eta Egiptok, aldiz, Gaza hartu zuen. Hortaz geroztik, israeldar eta arabiarren arteko gatazkak etengabeak izan dira.
[aldatu] Ondorioak
Alde batetik, juduen kontrolpean geratu zirenak, zapaldu bezala bizi ziren, bestetik, Jordania eta Egiptoren administraziopean geratu zirenak, ez zuten estatu horietan integratu nahi eta errefuxiatu eremuetan bildu zituzten, NBE-ko Errefuxiatuaren Batzordearen administraziopean. Errefuxiatu eremuetako bizitzak, palestinarren kontzientzia nazionalaren eta erresistentzia antolatuaren jaiotza ekarri zuen.
Kategoriak: Gerrak • Palestinako historia • Israelgo historia • Egipto • Jordania • Libano • Irak • Siria