Budismo
Wikipedia(e)tik

Budismoa Iparraldeko Indian K. a. V. mendean Siddhartha Gautamak edo Budak emandako irakaspenetan oinarritutako erlijio eta filosofia da.
Buda ez da jainkoa, ezta Jainkoak bidalia, ezta profeta ere, eta budismoak ez du sortzaile bati buruz hitz egiten. Buddha berba pali eta sanskrito antzinako hizkuntzetatik dator, eta “iratzarri dena” esangura du. Budismoan ez dute erabiltzen Buda hitza pertsonaia historikoa aipatzeko bakarrik, baizik eta Siddharthak baino gauza bera lortu duen edonor aipatzeko. Budistek ez dituzte hartzen budismoaren irakaspenak ez jainkozko agerkaritzat, ezta fede-dogmatzat ere, ikergaitzat baizik.
Irakaspen hauen xedea ezbetetasuna eta sufrimendua erauztea da. Budismoaren arabera, azken buruan sufrimendu horren zergatia ilusioa edo ezjakintasuna da, hots, existentziaren benetako izatea oker ulertzea. Horregatik egoera honen behin-betiko amaierari Iratzartzea deitzen diote. Maila berri horretara iristeko, budismoak buruzko entrenamendua, diziplina etikoa eta ikastea lantzen eta xedatzen ditu.
Budismoa jarraitzaile kopuruaren arabera munduko laugarrena da, 380 miloi inguru (txinatar erlijio tradizionala barneratuz gero, 700 miloi inguru), horietako gehiengoa Asian: Txina, Japonia, Korea, Singapur, Tibet, Nepal, Sri Lanka, Myanmar, Laos, Tailandia, Kanbodia, Vietnam, Malaysia eta Bangladesh.
Berezitasun filosofikoetan oinarrituz, budismoaren eskolak hegoaldekoak (Theravada) ala iparraldekoak/ekialdekoak (Mahayana) dira. Erabilitako teknika motan oinarrituz, Mahayana-tik hirugarren eskola bat, Budismo Tantrikokoa (Vajrayana) aipa liteke.
Eduki-taula |
[aldatu] Budisten sinesmen nagusiak
[aldatu] Hiru Bitxiak (Triratna)
Budistek sarritan “Hiru Bitxiei” buruz berba egiten dute. Bitxiak hauexek dira:
- Buda: izate argitua – Iratzartzea edo argitzea.
- Dharma: Budaren irakaspena – Ulertze zuzena.
- Sangha: Budisten elkartea – Funtsezko garbitasuna.
Budistek “Budan, Dharman eta Sanghan babesa hartzen dut” esaten dute.
[aldatu] Lau Egia Zintzoak
Budaren irakaspen garrantzitsuenak Lau Egia Zintzoak dira.
- Bizitza mingarria da.
- Min honen zioa nahia da. Gero eta gehiago nahi dugunez, mina sentitzen dugu.
- Badago itxaropenik. Mina bukatzeko bide bat dago.
- Bide hau Bidezidor Zortzikoitz Zintzoa segitzean datza.
[aldatu] Bidezidor Zortzikoitz Zintzoa
Hauexek dira:
- Ikuspen edo Ulerpen Zuzena
- Burutapen Zuzena
- Berba Zuzena
- Ekintza Zuzena
- Ogibide Zuzena
- Ahalegin Zuzena
- Arreta Zuzena
- Baitarapen Zuzena
Lehenengo biak jakintasunari dagozkio, 3.,4. eta 5.a moralari eta 6., 7. eta 8.a gogoetari.
[aldatu] Bost Aginduak
Budista gehienek bost agindu segitzen dute:
- Ez diot gizakume edo animalia biziri kalterik egingo.
- Ez dut niri emana ez den ezer hartuko.
- Ez dut sexu harreman okerrik (besteekin edo nire buruarekin kaltegarria) izango.
- Ez dut jendeari kalte egiten dioen gauzarik esango.
- Ez dut pozoigarririk (alkohola, drogak) hartuko.