Helio
Wikipedia(e)tik
|
|||||||||||||||||||||||||
Orokorra | |||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Izena, Ikurra, Zenbakia | Helioa, He, 2 | ||||||||||||||||||||||||
Serie kimikoa | Gas nobleak | ||||||||||||||||||||||||
Taldea, Periodoa, Orbitala | 18, 1, s | ||||||||||||||||||||||||
Itxura | Gardena |
||||||||||||||||||||||||
Masa atomikoa | 4,002602 g/mol | ||||||||||||||||||||||||
Konfigurazio elektronikoa | 1s2 | ||||||||||||||||||||||||
Elektroiak orbitaleko | 2 | ||||||||||||||||||||||||
Propietate fisikoak | |||||||||||||||||||||||||
Egoera | gas | ||||||||||||||||||||||||
Dentsitatea | (0 °C, 101,325 kPa) 0,1786 g/L |
||||||||||||||||||||||||
Urtze-puntua | (2,5 MPa) 0.95 K (-272,2 °C, -458,0 °F) |
||||||||||||||||||||||||
Irakite-puntua | 4,22 K (-268,93 °C, -452,07 °F) |
||||||||||||||||||||||||
Urtze-entalpia | 0,0138 kJ·mol−1 | ||||||||||||||||||||||||
Irakite-entalpia | 0,0829 kJ·mol−1 | ||||||||||||||||||||||||
Bero espezifikoa | (25 °C) 20,786 J·mol−1·K−1 | ||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||
Propietate atomikoak | |||||||||||||||||||||||||
Kristal-egitura | hexagonala | ||||||||||||||||||||||||
Oxidazio zenbakia(k) | 0 | ||||||||||||||||||||||||
Elektronegatibitatea | 2,00 (Paulingen eskala) | ||||||||||||||||||||||||
Ionizazio-potentziala | 1.a: 2372,3 kJ/mol 2.a: 5250,5 kJ/mol |
||||||||||||||||||||||||
Erradio atomikoa (kalkulatua) |
31 pm | ||||||||||||||||||||||||
Erradio kobalentea | 32 pm | ||||||||||||||||||||||||
Van der Waalsen erradioa | 140 pm | ||||||||||||||||||||||||
Datu gehiago | |||||||||||||||||||||||||
Eroankortasun termikoa | (300 K) 0,152 W·m−1·K−1 | ||||||||||||||||||||||||
Isotopo egonkorrenak | |||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||
Erreferentziak |
Helioa elementu kimiko bat da, 2 zenbaki atomikoa eta He ikurra dituena.
Helioak ez du kolore, zapore ezta usairik, ez da toxikoa eta ia guztiz inertea da gas noblen zerrendan lehena delarik. Elementu guztietan irakite eta urtze puntu baxuenak dituena da eta gas egoeran aurkitzen da ezhoizko hotz eta presiopean ez bada. Ezhoizko presio eta temperaturak medio soilik lor liteke helioa elementu gutxi batzuekin konbinatzea. 4He isotopoa da arruntena nukleoan bi protoi eta bi neutroi dituelarik. Elektrikoki neutroak diren He atomoek bi elektroi izaten dituzte inguruan. Helioak badu beste isotopo egonkor bat hain arrunta ez dena, 3He hain zuzen zeina neutroi bakarra duen. 4He-ak, hau da helio arrunta, likido egoeran bi fase ezberdin ditu helio I eta helio II faseak, bi fase hauek mekanika kuantikoak ikertzen ditu superjariakortasun fenomenoak ulertzeko bereziki. Helio likidoa zero absolutuarengandik gertu materiarengan izaten diren aldaketak ikertzeko erablitzen da supereroakortasuna besteak beste.
Helioa unibertsoko bigarren elementu arruntena dugu baita bigarren elementurik arinena Big Bang-ean sortu ziren elementuetako bat dugularik. Unibertsoan gaur egun sortzen den helio gehiena izarretako fusio nuklearrak hidrogeno atomoetatik sortzen du. Lurrean helioa zenbait elementu erradioaktiboren desintegrazioan sortzen da (alfa partikulak Helio nukleoak dira) horrela sortzen diren partikuletako zenbait gas naturalak jasotzen ditu %7ko kontzentraziotan gehienera. Gas naturaletik helioa bereizteko temperatura oso baxuetaraino hozten da bakarrik geratzen den arte zatikaturiko destilazio deritzan prozesuaren bidez.
1868. urtean Pierre Janssen astronomo frantsesa izan zen helioa lehen aldiz detektatu zuena eguzki eklipse batean jasoriko eguzki argi espektroan ageri zen argi espektral hori baten erregistroaren bidez. Estatu batuetako gas natural erreserbetan aurkitzen da helio erreserbarik handiena eta EEBB da helio ekoizle handiena. Helioak erabilpen anitz ditu, besteak beste kriogenian, inmertsio sakonerako arnas ekipamenduan, iman supereroaleen refrigerazioan, helio datatze izeneko datatze sisteman, globo aerostatiko eta zeppelinetan sustentazio gixa, babeserako gas bezela aplikazio industrial anitzetan (soldeatzean adibidez)... Helioa arnastu ezkero aldi batez ahotsaren tonua aldatzen du presio uhinak era ezberdinean eroaten baititu (toxikoa ez den arren harriskutsua izan liteke).
[aldatu] Ezaugarri nagusiak
[aldatu] Gas eta plasma egoera
Helioa elementu kimikoetan erreakziozaletasun txikiena duena da (gas noblea izaki); monoatomikoa eta inertea da ia edozein egoeratan. Helioaren masa molar baxua dela eta gas egoeran bere eroakortasun termikoa, bero espezifiko eta presio uhinen eroate abiadura (soinuaren abiadura azken finean) gasetan bigarren handienak dira hidrogenoarenen atzetik. Arrazoi beretsuak direla eta helioak duen solidoetan zeharkako difusio gaitasuna airearena baino hiru aldiz handiagoa da eta hidrogenoarenaren %65 dugu.