Andoain

Wikipedia(e)tik

Andoain

Gipuzkoa
Andoaingo bandera Andoaingo armarria
Izen ofiziala Andoain
Antolaketa
Estatua
Autonomia Erkidegoa
Lurralde Historikoa
Eskualdea

Espainia
Euskal Autonomia Erkidegoa
Gipuzkoa
Donostialdea
Posta-kodea 20140
Koordenatuak 43º13′7′′ I 2º1′8′′ M Koordenatuak: 43°13′7″N, I°2′1″8
(?)
Garaiera
Eremua
Biztanleria

Dentsitatea
Euskaldunak

92 m
27,17 km²
14.082 (2006)

518,29 bizt/km²
%50,25 (2001)

Sorrera 1614
Herritarra andoaindar
Alkatea Jose Antonio Perez Gabarain (PSE-EE)
www.andoain.org

Andoain Donostialdea eskualdean (Gipuzkoa) kokaturiko herria da, eta Donostia hiriburutik 15 kilometrotara dago. Andoaingo udalerriak 27,4 km²-ko hedadura du eta Urnieta, Aduna, Lasarte-Oria, Zubieta, Villabona, Elduain eta Zizurkilekin muga egiten du. Bertako biztanleria, 13.993koa zen 2005. urtean.

Oria eta Leitzaran ibaiek, herrigunea zeharkatzen dute, azken hau Oriaren ibaiadarra delarik. Leitzaran ibaiak, bestalde, balio ekologiko handiko harana sortzen du, Leitzaraino iristen dena, hortik Leitza harana izena.

Eduki-taula

[aldatu] Ikustekoak

  • Tourseko San Martin parrokia: XVIII. mendeko maisulan barrokoa da eta gurutze latindarreko zorua edukitzeaz gain, bertako sabaiak zutabe erraldoietan euskarritzen dira. Herrigunetik oso aldenduta, Buruntza mendiaren oinean aurkitzen zen Andoaingo antzinako eliza ordezkatu zuen.
  • Zumeako Santa Krutz baseliza: ia herrigunean kokatutako baseliza da. Estilo gotikoko Kristo zizelatua aurkitzen da bertan.
  • Goiburuko San Esteban baseliza: Goiburu auzoan kokaturiko baseliza.
  • Sorabillako parrokia: Sorabilla auzoa kokaturiko parrokia.
  • Bastero Kulturgunea: 2003. urtean inauguratutako eraikin abangoardista da, eta udalerriaren kultura etxe bezala erabiltzen da. Luis Peña Gantxegi arkitektoaren agentziak diseinatua izan zen.
  • Isturitzaga dorretxea.

[aldatu] Administrazioa

Alkate-taula
2007 Jose Antonio Perez Gabarain (PSE-EE/PSOE)
2003 Jose Antonio Pérez Gabarain (PSE-EE/PSOE)
1999 Jose Antonio Barandiaran Ezama (Euskal Herritarrok)
1995 Jose Antonio Pérez Gabarain (PSE-EE/PSOE)
1991
1987 Carlos Sanz Diez de Ure (Euskadiko Ezkerra)
1983 Francisco Irigoras (EAJ-PNV)
1979 Jose Antonio Perez Gabarain (Euskadiko Ezkerra)

2007ko hauteskundeetan, PSE-EE/PSOE izan zen alderdirik bozkatuena 8 zinegotzi lortu zituelarik. Honen atzetik, EAJk 4 zinegotzi lortu zituen, Ezker Batua-Aralar koalizioak 2 PPk bezala eta azkenik EAk zinegotzi bakarra lortu zuen.

[aldatu] Demografia

Populazioaren bilakaera
1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991 2001 2005
2.866 2.850 3.322 3.710 3.850 4.647 7.060 11.818 16.187 15.265 14.061 13.993

[aldatu] Jaiak

[aldatu] Kirola

Herriko futbol taldeak Andoaingo Euskalduna KE izena du. Eskubaloiko atala ere badu Euskaldunak.

Beste kirol-talde batzuk dira besteak beste: Andoaingo Bertxin A.F.T. eta Buruntza Areto Futbola; Leitzaran Eskubaloi K.T.; Andoaingo Txirrindulari Eskola, Leitz K.K.E elkartea , Leizaur Zikloturistak eta Ontza K.E. (txirrindularitza); Leitzaran Boleibol Taldea (boleibola); Andoaingo Judo Taldea (judoa); Zumeatarra K.E. (atletismoa); Andoaingo La Salleko Gazteleku eskupilota K.T.; Agustin Leitza Xake Taldea; Andoaingo Kirol Elkartuen Kluba (igeriketa eta gimnasia); Euskalduna Mendigoizale Taldea (alpinismoa eta neguko kitolak; Ontza K.E. (ehiza eta arrantza); Extremadurarren egoitza K.T..

[aldatu] Andoaindar ezagunak

  • Mikel Abrego: BAP!!, Negu Gorriak, Nación Reixa, Parafünk edo Inoren Ero Ni taldeetako kidea da.
  • Pello Irazu (1963): eskultorea.
  • Joseba Egibar (1959): EAJko kidea.
  • Pello Artola (1948): Nazioarteko futboleko atezaina 70. eta 80. urteetan.
  • Joseba Arregi (1946): Eusko Jaurlaritzan kultura sailburua izan zen. EAJ utzi ondoren, Aldaketa kultura elkartea sortu zuen, nazionalismo gobernatzailea kritikatzen duelarik.
  • Martin Ugalde (1921-2004): euskal kulturaren idazle, kazetari eta sustatzaile ospetsua. Bere omenez, "Martin Ugalde ipuin lehiaketa" ospatzen da, eta Andoaingo kale batek bere izena darama, kultur parkeaz gain. Kultur parke horretan aurkitzen da besteak beste Berria euskal egunkariaren egoitza nagusia.
  • Patxi Etxeberria (1900-1989): apaiz jesuita eta euskal idazlea.
  • Rikardo Arregi (1942-1969): Euskaltzain eta kazetari garrantzitsua. Bere omenez, Andoaingo kale batek bere izena darama eta "Rikardo Arregi kazetaritza saria" banatzen da.
  • Carmelo Balda (1897-1963): pilota jokalaria (palaria) eta Nazioarteko Eskupilota Federakuntzaren lehendakari-sortzailea izan zen.
  • Modesto Huitzi (1878-1919): medikua
  • Juana Josefa Zipitria, Ama Kandida (1854-1912): Jesuitinak ordena erlijiosoaren sortzailea eta Eliza katolikoko dohatsua.
  • Anbrosia Olabide (1829-1913): Berrerosle Handiaren Ahizpa Oparigaien kongregazioan, bigarren ama nagusia izan zen.
  • Joakin Larreta (-1910): ingeniari eta euskal idazlea.
  • Juan Bautista Erro (1773-1854): apaiza, idazlea eta Fernando VII.a Espainiakoa erregearen eta Carlos Maria Isidro Borboikoa erregegai karlistaren Ogasun ministroa.
  • Pedro Manuel Ugartemendia (1770-1835): arkitektoa. Donostia hiriko berreraikitze lanen arduraduna izan zen. San Fernandoko Arte Aderren Ikastegi Nagusiko kide ere bazen.
  • Aita Manuel Larramendi (1690-1766): apaiz jesuita eta filologoa. Euskal idazle, suspertzaile eta apologista ere izan zen.
  • Agustin Leitza (1694-1763): Ongile andoaindarra. San Salvador de Jujuyn, Argentinan, aberastu egin zen ganadu negozioekin eta bertan lortutako diruarekin, Andoainen eliza berri bat eraikitzen lagundu zuen, egungo Tourseko San Martin Parrokia. Bi kalek eta enparantza txiki batek bere izena daramate.

[aldatu] Kanpo loturak