Andorra
Wikipedia(e)tik
- Artikulu hau Europako herrialdeari buruzkoa da, esanahi ezberdinentzako ikus Andorra (argipena)
Principat d'Andorra |
|||||
---|---|---|---|---|---|
|
|||||
Goiburu nazionala: Virtus Unita Fortior ( Bertute Batua Indartsuagoa da ) |
|||||
Ereserkia: El Gran Carlemany, Mon Pare | |||||
![]() |
|||||
Hiriburua | Andorra la Vella 42°30′N 1°31′E |
||||
Hiri handiena | Andorra la Vella | ||||
Hizkuntza ofiziala(k) | Katalana | ||||
Gobernua
Frantziar Printzekidea
Elizako Pritzekidea Kontseilu burua |
Printzerri parlamentarioa Nicolas Sarkozy Joan Enric Vives Sicília Albert Pintat |
||||
Independentzia - |
1278 | ||||
Eremua - Guztira - ur % |
468 km² (178.) arbuiagarria |
||||
Biztanleria - Estimaketa ([[2006]]) - Errolda (2004) - Dentsitatea |
71, 201 (182.) 69.150 152 biztanle/km² (49) |
||||
Dirua | Euroa1 (€) (EUR ) |
||||
Ordu eremua - Udan (DST) |
UTC (UTC +1) Bai (UTC +2) |
||||
Interneteko domeinua | .ad | ||||
Telefono aurrezenbakia | +376 |
||||
Herritarra | andorratar | ||||
1 1999 baino lehen Pezeta eta Libera |
Andorra edo Andorrako Printzerria (katalanez Principat d'Andorra) ekialdeko Pirinioetan kokatutako herrialde txikia da: 467,76 km² hain zuzen, Gipuzkoaren laurdena gutxi gorabehera.
Hiriburua Andorra la Vella (Andorra Zaharra) da.
Historian zehar lurralde isolatua eta behartsua izan zen, baina II Mundu Gerratik aurrera ospea lortu zuen eta ekonomia asko hazi zen, gehienbat turismoaren eta paradisu fiskal izatearen ondorioz.
Andorrak ez du ez Indar Armaturik ezta ejerziturik ere. Hori dela eta, bertako defentsa Espainia eta Frantziako indar armatuen esku dago.
Eduki-taula |
[aldatu] Historia
- 1278. urtean independentzia lortu zuen, Frantziarekin (Comté de Foix) eta Kataluniarekin (Seu d'Urgell) batera burujabetza konpartituz.
- 1981eko urtarrilaren 8an lehenengo presidentea izendatu zuten.
- 2004ko azaroaren 15ean lankidetza hitzarmena sinatu zuen Europar Batasunarekin.
[aldatu] Gobernua
Andorra printzerri parlamentarioa da. Bertako konstituzioa 1993ko martxoaren 14an onartu zen.
Estatu buru bi ditu (koprintzeak): Frantziako Errepublikako estatuburua (Frantziako erregearen ordez) eta Seo de Urgelleko gotzaina. Hala ere, benetako boterea andorrarek aukeratutako Kontseilu Orokorrak dauka (28 kide, lau urtetarako aukeratuak). Kontseiluak botere legegilea dauka, eta bertatik atera ohi da gobernua, botere betearazlea duena.
Justiziako Kontseilu Gorena botere judizialaren gorengo organoa da. Els Comuns deituriko erakundeek garrantzia dute, udaletxe erako instituzioak dira.
[aldatu] Banaketa administratiboa
Sakontzeko, irakurri: Andorraren banaketa administratiboa
Andorra 7 parrokiatan dago banatuta:
[aldatu] Inguru naturala eta geografia
468 km² ditu, eta 81000 biztanle. Hiriburua Andorra la Vella da, 20000 biztanlerekin.
Herrialde oso menditsua da, 2500 metro baino gehiago dituzten 65 tontor ditu eta. Comapedrosa da mendirik garaiena; 2942 metro neurtzen ditu.
Ur errekurtso garrantzitsuak ditu, lau ibai nagusi (Iparraldeko Valira, Ekialdeko Valira, Valira Handia eta Madriu) eta baita ur termikoak ere (Escaldes-Endorgani parrokian).
Mendiko klima dauka: negu oso gogorrak, elurte askorekin, eta uda epelak baina laburrak. Prezipitazio kopurua altua eta erregularra da urte osoan zehar.
[aldatu] Ekonomia
Turismoan oinarritutako ekonomia da nagusiki, BPGaren %80 hartzen baitu. Urtean 9 milioi turista jasotzen ditu, nahiz eta azken urteetan inguruko herrialdeen garapen turistikoak bere erakargarritasuna zertxobait moteldu duen.
Nekazaritza lur gutxi ditu, lur guztien %2a baino ez, eta nagusiki tabakoa ekoizteko erabiltzen da. Artzantza, ordea, garrantzitsua da.
Banku eta finantza kontuetan ere garrantzia dauka Andorrak. Europako Batasuneko kide ez den arren, itun bereziak sinatu ditu merkataritza askea bultzatzeko, eta mundu mailan bere produktuak saltzeko Batasuneko beste herrialdeek dituzten erraztasun berberak ditu. Andorrak ez du inoiz txanpon propiorik izan, beti Espainiako peseta eta Frantziako liberekin aritu izan da. 2002an euroa hartu zuen txanpontzat.
[aldatu] Demografia
Biztanle guztien %36,65ak baino ez du andorratar naziotasuna. Gainerakoak espainiarrak, katalanak, portugaldarrak edo frantsesak dira nagusiki. Katalana hizkuntza nazionala den arren, gaztelania eta frantsesa ere asko erabiltzen dira. Biztanle gehienak, erlijioz, katolikoak dira.
[aldatu] Jaiak
Andorrako berezko jaiak bi dira; martxoaren 14a (konstituzioa onartu zen eguna) eta irailaren 8a (Meritxeleko Ama Birjinaren eguna, Andorrako zaindari erlijiosoa).
[aldatu] Kanpo loturak
![]() |
Katalan Herriak | ![]() |
---|---|---|
Katalunia (eta Ipar Katalunia) • Valentziako Erkidegoa • Balear Uharteak • Andorra • Sartaldeko Zerrenda • Alguer • El Carxe |