Agote
Wikipedia(e)tik
Agote deitura, Nafarroako Erronkari eta Baztan bailaretako eremu baztertuetako biztanle jakin batzuek jasotzen zuten. Beraien izatea Erdi Arotik ezagutzen da. Etimologikoki, agote hitza godoren eratorri bat dela uste dute askok (iparraldean kagot deitzen zitzaien, agian okzitanierako ka got, "zakur godo"tik eratorria.
Agoteek mendeetan zehar jatorri ezezaguneko diskriminazio bat jasan behar izan dute. Izenari begiratuta, autore askok agoteak godo jatorrikoak izan daitezkeela proposatu dute, agian gudarosteren bateko desertoreak Euskal Herriko bailaretan errefuxiatu zirenak eta bertako biztanleek gogo txarrez hartu zituztenak, hortik denboran zehar pilatutako diskriminazioaren eta aurreiritzien jatorria. Beste teoria batek garai batean Frantziatik etorritako gaizkileak izan zirela dio, justiziatik ihesi legenarrean ezkutatu zirenak muga gurutzatu baino lehen. Legenarra zabaltzea agoteei egiten zitzaien akusaziorik ohikoena zen.
Urteetan zehar erlijio jentil bateko fededun izatea akusatu zituzten eta "behe mailako arraza" bezala tratatuak izan ziren, gainontzeko biztanleekin ezkontzea debekatuz (honek endogamia bultzatu zuen, eurenganako arbuioa indartu zuena). Agoteak identifikatuak izan ahal izateko arropa bereziak janztera behartuak ziren, sarri bularrean antzara edota katu oinatz itxurako marka gorri bat eman behar zutelarik. Legenarra zabaltzen zutela uste zen eta leku askotan kanpaitxo bat jo behar izaten zuten, agoteak ez zirenek ihes egin ahal izan zezaten. Elizetan, meza entzuteko beraien leku propioa zuten besteengandik urrun eta sarri sarrera berezi batetik sartu beharra zuten. Bataiatzeko pila propioa ere bazuten.
Aita Santuaren bula bat ere eskatu eta jaso zuten, gainontzeko fededunak bezala tratatuak izan zitezen behartzen zuena. Neurri honek ez zuen eragin praktikorik izan eta 1819 arte egon behar izan ziren marjinazioarekin amaitzeko legeen zain. Nafarroako gorteetan Erdi Aroko lege diskriminatzaileak ezabatu zituzten eta geroago, agote guztiak deportatzen saiatu ziren, Baztan Berri izena izango zuen Madril inguruko herri batera. Agote gehienek ez zituzten euren etxeak utzi edota gerora itzuli ziren. Denboran zehar, diskriminazioa eta agoteen izatea bera desagertzen joan zen. Orain gutxira arte marjinazio hau indarrean egon den leku urrietako bat Arizkun herri nafarra da, non Bozate izeneko auzoa dagoen, garai batean agoteen ghettoa izan zena.