Kriptografia

Wikipedia(e)tik

Kriptografia teknika matematikoak erabiliz informazioa zifratzeko eta deszifratzeko zientzia da, non hartzaileak bakarrik uler dezake mezua eta gainerakoentzat ulertezin bilakatu. Etimologikoki, hitz hauek greko klasikotik datoz. Kriptografia, “ezkutuan idaztea” bezala itzuli daiteke (Criptos, ezkutuan; graphos, idatzi).

Gaur egun kriptografia zientzia bat bilakatu da eta bere helburua: mezu bat bere jasotzailearentzat bakarrik izan dadila ulergarri, eta ulertezin beste edonorentzat. Horretarako, kriptografia, prozesu matematikoetaz edo testu argi bat kriptograma bihurtzen duten gakoetan, baliatzen da.

Arlo hau zientzi bezala aipatzerakoan kriptologiaz hitz egin behar litzateke, zeren eta kriptologiak kriptografiaz eta kriptoanalisiaz osatzen da. Hau da, informazioa ezkutatzeko teknikak eta hauek desegiteko teknikak ere sartzen baitira.

Eduki-taula

[aldatu] Kontzeptuak

Sekretuan mantendu nahi ditugun mezuak era desberdinez ezkukatu edo maskaratu ditzazkegu. Mezu bat zifratu edo kodifikatzea, hitzetan aldaketak egitea eta aldaketa hauek nahi ditugun pertsonek bakarrik somatzean datza.

Bere esanahi orokorrenean, kriptografiak mezu ezkutatuen, kodeen eta zifren erabilpena tratatzen du.


[aldatu] Zifraketa arruntak

Ezkutaketa kriptografiaren teknika erraza da. Nahiz eta deszifratzeko zaila izan, erabiltzen den kodeketa erraz maneiatu dezakegu, hasieratik definituta baitago.

Tokialdaketaren zifraketetan mezuak erabat berridatziak geratzen dira, alfabetoaren letra bakoitzari, beste letra bat egokitzen zaiolarik orden bat jarraituz. Zifraketa hau erraz erazagutu daiteke, ikusiz, normal dauden letra segida batzuk, gaizki dauden segidez etortzen direlako. Teknika hau ebatzi daiteke, letrak datozen maiztasuna analizatuz eta hainbait letren ezaugarriak aztertuz, ala nola; bi letra berdin bat bestearen ondoan daudenak, hasierako eta bukaerako letrak,…

Ordekapena teknika desberdinak daude, baina bere oinarrian, mezuko letra bakoitza beste letra edo símbolo batetaz aldatzean datza, gako bezala, hitz edo karaktere segida bat erabiliz.

[aldatu] Ordenagailuetako zifraketak

Gaur egun, enpresa, banku eta gobernuko entitateek isilpeko informazio asko transmititzen dute beraien konputagailuen artean. Segurtasun behar hauek asetzeko kriptografia metodo berriak asmatu dira.

Hasierako zifraketa metodoak, tokialdaketa eta ordezkapenaren konbinaketetan oinarritzen ziren. Gero aldakuntza genio izan zuten, algoritmo matematiko desberdinen erabilera inplementatu arte.

Gakoetan oinarritutako zifratzeak dira gaur egun nagusienak. Hauek gakoan oinarrituz eta algoritmo batzuk erabilita, mezua zifratzen dute. Jasotzaileak deszifratzeko gakoa ez badu, ezin izango du irakurri mezua, segurtasuna bermatuz.

Gakoen zifraketetan oinarrituta, orokortasunean bi dira zifratzeko metodoak: simetrikoa eta asimetrikoa. Simetrikoan gako berdina erabiltzen da zifratze-deszifratze prozesuan, asimetrikoan aldiz, desberdina.

Simetriko-asimetriko konbinaketa beste teknika bat da. Biek ematen duten onuretaz baliatzen garelarik. Asimetrikoak printzipioz seguruagoa da eta simetrikoa aldiz, azkarragoa.

[aldatu] Historia

Piramideen aroetatik gaur egun arte, mezu zifratuak garrantzizko paperak jokatu dute historian zehar, gerretan, espioitzan edo diplomaziaren ikuspuntik adibidez.

Kriptografia lehenengo idazketekin batera sortu zen. Lehenengo egiptoko papiroek lehengo tekniken berri eman zituztelarik..

Espartanoek, k.a. 400-an lekualdaketako lehenego kriptografia teknikak erabili zituzten. Militar hauek, makil batetan inguratuta zegoen ohial batetan bidali nahi zuten informazioa idazten zuten, horrela, jasotzaileak loditasun berdineko makila bakarrik bazuen irakur zezakeen.

Geroago Zesarrek zifratze metodo berezi bat erabili zuen bere jeneralekin era seguruan komunikatu ahal izateko. Metodo hau, idatzi nahi ditugun letren hiru pozio alfabetoan mugitzean datza. Bere asmakizuna izan zenez, bere ohorean jarri zioten izena metodoari (ikus. Zesar Zifratu).

Erdi Aroko idazteketan zodiako izenak erabilita sortutako anagramak (Xilef adibidez, Felix-en anagrama da) edo bokalak puntuz edo konsonantez aldatzean oinarritzen ziren metodoak aurkitu dira.

Kriptografiak, Erdi Aroko Europan nabarmenki aurretatu zen, Clemente VII Aita Santuak bultzatuta. Aita Santua eta Italiako hiri-estatuen arteko arazoetan betebehar garrantzitsua izan zuen. Aita Santuaren zerbitzari batek, Gabriele de Lanvinde, kriptografiari buruzko lehengo eskuliburua idatzi zuen.

Battistaren teknika

1466an Leon Battista Albertinik hainbait alfabeto rehabilita, zifratze metodo bat Portu zuen. Honek hiru edo lau hitzez-hitz jauzi egiten zuen alfabetoz.

Mende bat geroagom Giovanni Battista Belasco de Brecia beste teknika batez baliatu zen zifraketa egiteko. Gakoa hitz edo esaldi batez egituratuta dago eta bidali nahi dugun letra bakoitzari gakoa aplikatuko zaio,alfabetko posizioa aldatuz. ‎ Ala ere momento hori arte eginiko zifratze teknikak ez ziren ez oso fidagarriak, ezta oso hutsezinak ere. Benetako iraultza XX mendearekin batera etorri zen.

Ezagutzen den lehenengo makina kriptografikoa Jefferson-en gurpila daukagu. Honek errotore batzuez baliatuz idatzi nahi genuen letrarekin batera biratzen zuten, beste bat jarriz.

Lehenengo patentea 1919 urteko da, Alexander Koch eginiko makina batean hain zuzen ere. Ala ere, Tahúr Scherbius-ekin konpartitzen ditu ohoreak, hau izan bait zen Enigma makinaren sortzailea, II. Mundu Gerran garrantzi handia izan zuena.

Alemaniarrak Enigma erabiltzen zuten bitartean, Estatu Batuarretan Sigaba makina sortu zuten, eraginkortasun handikoa, inork ez baitzuen lortu sekretupeko mezurik lapurtzea hau erabilita.

Gerra amaituta, tekonologia digitalak aurrerapen handiak ekarri zituen kriptografia mailan. Gaur egun jadanik, algoritmo konplexuak erabiltzen dituzten teknikak dira erabilgarrienak. Hauek gero eta konplexuagoak bihurtu ziren, segurtasuna gero eta gehiago bermatuz. Kasu, 128 bitekin zifratutako mezua deszifratzeko ordenagailu arrunt batek 200 milioi urtez egon beharko zen.

1970 hamarkadan LUCIFER zifratze sistema agertu zen. Zifratze sistema hau lekualdaketan eta ordezkapena batera erabiltzean datza. Geroago eta LUCIFER-en oinarrituz DES (Data Encryption Estándar) sortu zen. Hauek geroago agertuko ziren zifraketa metodoen aintzindariak izan ziren.

[aldatu] Zifratze - deszifratze prozedura

Kriptografian oinarrizko elementua kriptosistema edo zifratze algoritmo bezala ezagutzen da, honek bi bihurketa egiten ditu:

  • Zifratzea: Testu garbi bat (plain text) testu zifratu edo kriptograma bihurtzea (cipher text), kodifikazio gako baten bitartez parametrizatutako funtzio bat erabiliz.
  • Deszifratzea: Alderantzizko prozesua; honek ere deszifratzeko gako bat parametro bezala duen beste funtzio bat beharko du.

Zifratutako sistema baten segurtasuna bere gako sekretuak isilean mantentzean datza, zifratzeko erabiltzen den algoritmoa orokorrean agerikoa baita. Horregatik, kriptoanalista etsai batek egin ditzakeen erasoak gako horiek lortzera bideratuak daude.

[aldatu] Zifratze algoritmoak

[aldatu] Simetrikoak

  • AES
  • DES / 3DES
  • IDEA
  • RC4
  • BlowFish
  • TEA / XTEA


[aldatu] Asimetrikoak

  • RSA
  • DSA
  • ECDSA

[aldatu] Hash algoritmoak

[aldatu] Protokoloak

[aldatu] =Aplikazioak

  • Boto elektronikoa
  • Ordainketa elektronikoa
  • Transakzio seguruak
  • Diru-zorro elektronikoa

[aldatu] Ikus, gainera

[aldatu] Kanpo loturak