Matxinada
Wikipedia(e)tik
Matxinadak Euskal Herrian XVIII. mendean gertatutako altxamenduak izan ziren, nagusiak 1718 eta 1766an. Arrazoi ekonomiko, politiko zein sozialek bultzatuak izan ziren. Izena Martin Deunari zor diote, olagizonen patroia, eta herri xehea eta botere aristokratikoa edo Erregearen ordezkariak izaten zituzten borrokaren alde bietan.
Matxinada hauen arrazoiak ugariak izan ahal ziren:
- Ekonomikoak: gari edo arto eskasiak edo garestialdietan zergak ezartzeak baseritarren altxatzea ekar zezaketen, eta hauekin batera olagizonena. Honela izan zen 1739an Azpeitian, beratn ogiaren salneurria izan zen arrazoia.
- Politikoak: Foruek emandako eskubideak (aitonensemetza unibertsala, soldaduska egin behar ez izatea...) kendu edo murriztu nahi izateak ere matxinadak sortu zituen, esaterako 1731ean Irunen (ejerzitora deitzea izan zen zioa) edo 1717an, urte honetan barruko aduanak kostaldera eraman nahi izan baitziren, honek Bizkaiko merkataritzarako zekarren kaltearekin.
- Sozialak: Erdi Aroko banderizoen gerrak maituta, gizarteko tentsiorik handienak lanadko sektore (eta bertan baserritarrak eta jauntxoak) eta botere politikoa eskuratzen zihoan burgesia berriaren artekoak ziren. Testuinguru honetan matxinadak baserritarren hiribilduen boterearen kontrako altxamendu bezala ulertu daitezke.
Azkeneko matxinada 1804an gertatu zen eta "zamakolada" izena ematen zaio. Jauntxoen eta hiribilduetako (batez ere Bilboko) burgesiaren arteko talkaren azken adibideetako bat da. 1801 eta 1804 bitartean "zamakolada" sortu zuten hainbat gertakari jazo ziren: Batzar Nagusiek soldaduska ezarri zuten, alde batetik, eta bestetik, Simón Bernardo de Zamakolak Olabeagan portu bat sortzea proposatu zuen, hau da, Bilbotik kanpo. Itsasontziak Arenaleraino iristen ziren garai horretan, horren eraikuntzak kalte larriak ekarriko zizkion Bilboko ekonomiari. Soldaduska berriro deuseztatzearen truk Koroari milioi bat erreal ordaintzeak Bilbotik gertuko elizateen altxamenduak ekarri zituen, batez ere Begoñakoa, ejerzitoak zapalduko zituena.