Medikuntzaren historiaren kronologia
Wikipedia(e)tik
Medikuntzaren historiaren kronologia zehaztuko dugu aroka eta mendeka.
Eduki-taula |
[aldatu] Aro zaharra
[aldatu] Erdi Aroa
- XI. mendean Salernon (Campania, Italia) sortu zuten Europako lehenengo eskola medikoa, Schola Medica Salernitana izenekoa.
- 1348an Izurri Beltza edo izurri bubonikoa Europara iritsi zen Asiatik. Geure kontinentean, 20 miloi pertsona inguru hil ziren 6 urtetan.
[aldatu] Aro modernoa
[aldatu] XVI. mendea
- 1520eko hamarkadan, baztangak 150.000 pertsona hil zituen Tenochtitlán-en (Mexiko).
- 1530ean baztangak Peru oldartu zuen.
[aldatu] XVII. mendea
- 1600ean elgorriak ia 2 miloi pertsona hil zituen Mexikon.
- 1667ko ekainaren 12an Jean-Baptiste Denys doktoreak lehen odol transfusio arrakastatsua egin zuen, ardi batetik 15 urteko gazte bati.
- 1674an Anton van Leeuwenhoek-ek mikroskopio optiko sinplea asmatu zuen.
[aldatu] XVIII. mendea
[aldatu] XIX. mendea
- 1806an Philip Bozzini izan zen lehenengoa "Lichtleiter" (argi-eramalea) "giza gorputzaren kanalak eta barrunbeak aztertzeko" asmatzen, lehen endoskopia alegia, probatzen utzi ez bazioten ere.
- 1816an koleraren lehen pandemiak 10 urtez India eta Txina oldartu zituen nagusiki.
- 1822an endoskopio bat erabili zuten lehen aldiz gizakiekin, William Beaumont zirujau militarrak eginda Michigan-en (AEB).
- 1829an koleraren bigarren pandemiak Europa, Kanada eta AEB-ei eraso egin zien 15 urtez.
- 1852an koleraren hirugarren pandemiak Errusia kaltetu zuen batik bat, zortzi urtez miloi hildakotik gora utziz.
- 1863an koleraren laugarren pandemiak Europan eta Afrikan eragina eduki zuen, 12 urtez.
- 1882an Robert Kochek Mycobacterium tuberculosis ("Koch-en baziloa") aurkitu zuen, tuberkulosiaren eragilea alegia.
- 1885eko uztailaren 6an Louis Pasteur kimikari frantziarrak amorruaren aurkako txertoa arrakastaz erabili zuen bederatzi urteko Joseph Meister mutikoarekin, txakur gaixo batek hozka egin baitzion.
- 1889an "Asiako Gripeak" Errusia, Amerika eta Australia kaltetu zituen, bi urtez. H2N8 birusak eragin zuen, heriotza-tasa handia sortuz.
- 1897an Gustav Killian alemaniarrak egin zuen lehendabiziko bronkoskopia.
- 1899an koleraren bostgarren pandemiak Europa oldartu zuen berriro, batez ere Errusia, 24 urtez.
- *Urte hartan bertan Sigmund Freud-ek "Die Traumdeutung" ("Ametsen interpretazioa") liburua argitaratu zuen, psikoanalisiarako oinarrizkoa izan zena.
[aldatu] XX. mendea
- 1908an lehen aldiz erabili zituzten bonbilla txikiak endoskopioaren barruan, histeroskopia batean.
- Azaroaren 11an Basurtuko Ospitalea inauguratu zuten Bilbon, gaur egun aktibo dagoen Euskal Herriko ospitalerik zaharrena dena.
- 1918an "Espainiako Gripeak" Europan, AEBetan eta Indian eragina eduki zuen 18 hilabetez, 25 miloi hildako utziz. H1N1 birusa izan zen erruduna.
- 1928an Alexander Flemingek Penizilina lortu zuen Penicillium notatum onddotik.
- 1955eko apirilaren 12an poliomielitisaren aurkako txertoa aurkitu zuten.
- 1957an "Asiako Gripeak" berriro oldartu zuen, H2N2 birusak eraginda, Txinatik AEBetara igaroz. Azken herrialde honetan 70.000 pertsona inguru hil zuen.
- 1961ean koleraren seigarren pandemiak Indonesian, Indian eta Errusian eragina eduki zuen, 5 urtez.
- 1962an Clinica Universitaria de Navarra (CUN) inauguratu zuten Iruñean.
- 1967ko abenduan Christiaan Barnardek lehen bihotz-transplantea egin zuen Groote Schuur ospitalean, Lurmutur Hirian (Hegoafrika).
- 1968an "Hong Kongeko Gripea" H3N2 birusak eragin zuen, eta Asiatik AEB-etara zabaldu zen berriz ere, 34.000 hildako utziz Amerikan.
- 1972an Archie Cochrane mediku eskoziarrak "Effectiveness and Efficiency: Random Reflections on Health Services", Ebidentzian Oinarritutako Medikuntza korrontearen hastapena izan zena.
- 1979an OMEk baztanga edo nafarreriaren desagerpena baieztatu zuen ofizialki, azkeneko kasua Somalian agertu zela.
- 1981eko ekainaren 5ean deskribatu zuten HIESaren lehen kasua Los Angelesen (AEB).
- 1986an Manuel Patarroyok probatu zuen lehen aldiz malariaren aurkako txertoa (SPf 66), emaitza partzialki onekin.
[aldatu] XXI. mendea
[aldatu] Ikus, gainera
- Historiako medikuen zerrenda
- Medikuntzaren Historia (espezialitate medikoa)
- Euskal Herriko medikuntzaren historia