Birsozializazioa

Wikipedia(e)tik

Wikitu Artikulu honek ez ditu Wikipediaren formatu hitzarmenak betetzen edo ez du sintaxi egokia.
Mesedez, aldatu ezazu bete ditzan. Ez ezabatu ohar hau wikitu arte.


Eduki-taula

[aldatu] Gizartea eta kultura

[aldatu] Gizakien eta animalien gizartea

Gizakiak bere bizimodua animaliek baino maila altuago batera eraman du. Gizatiar gizartea populazioaren ezaugarriak berregin ditu, baita espezializazio, eskuzabal eta jarraitasun ezaugarriak ere, agerian animali gizartean ere. Soziologia ez da soziobiologiara mugatu behar baina kontutan hartu behar du. Kultura gizakiarena da, natura biologikoaren gainetik. Hala ere, kultura izateak ez du esan nahi gizakia bere4 oinarri zoologikotik bereiztu behar denik. Kultura baita, gai biologikoak asetzeko modu gizatiarra. Soziologiaren atalik ez da osorik biosoziala edota soziokulturala: bi faktoreak daude beti bertan. Momentuko gertakizunek erabakitzen dute zein aldetara jo gehien. Soziologiak, orduan, gertakizun sozialak aztertzen dituen disziplina da, gertakizun guztiz gizatiarrak.

[aldatu] Kulturaren definizioa

Tylor: kultura da gizaki batek gizarte baten parte izateagatik dituen konplexuak: ezaguera, sinesmenak, artea, morala, legeak, erabilerak eta beste hainbat gaitasun. Kulturak bere parte-hartzaileen jarrera menperatzen du. Gizakiaren herentzia biologikoa ez den guzti hori da kultura. Kultura hizkuntza ere bada: ahozkoa, gorputzarena eta idatzizkoa. Kulturak giza-ikasketa prozesu bat behar du; horretarako daude taldekako patroi batzuk. Kulturaren erantzunak beti emaitzetan eta jarrera jakinetan daude. Patroi hauek (arauak, sinesmenak, jarrerak) pertsonen kontzientzia egoeratan sartuak izan dira. Kultura abstraktua eta ukiezina izan daiteke, baina bere erantzunak beti emango dira denbora-espazioaren mugen barruan. Kulturak hainbatekoak dira gizartearen arabera. Kulturaren konposizioa: - Elementu kognitiboak: ezaguera objektiboen osaketa, naturaren eta gizartearen gainekoak. - Sinesmenak: enpirikoki frogatu gabeak, kosmosaren eta bizitzaren inguruko fede-ekintza; emaitzak dira bere erantzun. Beti ditu erantzunak, jendea uste duenaren arabera mugitzen baita. Sinestea errealitatea ezagutzeko modu bat da. Ezaguera perfekturik ez dago; egiara gerturatzea baino ez dago. - Balioak: errealitatera gerturatzeko. Balioak errealitatearen irrika-kontzeptzioak dira. judizioak barneratzen dituzte, gauza, ideia eta ekintza guztiei emanak. Gertatutako fenomeno eta ekintzen gainetik jarritako jarrerak sortzen dituzte. Munduak ez dituen ezaugarri batzuk izatea desiratzen da balioengatik. Ez dago baliorik ez badago taldean onartutako jarrera-araurik. - Arauak: kondukta edo jarreraren determinazio markoa. - Jarrera: balioek eta arauek determinatutakoa. - Balioen eta arauen desbideratzea: taldekako zigorra dute erreakzio gisa. Arau eta balio margen koexistentzia badago, gaineko balio edo oinarriak badaudelako, gehiengoak onartua, eta tolerantzia zigortzen dutenak. - Zeinuak: seinale eta sinboloak barneratzen ditu. Seinaleek gertakizun bat erakusten dute (trafiko seinaleak). Sinboloak konplexuagoak dira eta kultura sistema-komunikazioaren gai nagusi dira. Sare-sinboliko nagusiena hizkuntza da. Gizateria ezin da ulertu hizkuntza gabe (soziolinguistika). - Araurik gabeko jarrera formak: komunitate nazional bateko jendearen estiloa.

[aldatu] Kultura eta azpikultura

Azpikultura: giza-aurrejudizioak, ideologi politikoak, hezkuntzak eta herriko folkloreak hartzen dituen hainbat forma. Kasu askotan hainbat kultura batera bizi dira bata bestearen menpe geratu gabe. Hainbatetan, azpikulturak ez daude gustura gaineko kulturarekin; horretarako, oinarri asko egon daitezke (klaseen arteko gatazka, giza-arazoak).

[aldatu] Kulturaren ordena eta dinamika

[aldatu] Kultur-sistemak

Kultura batek biziraun dadin bere zatiek intermenpekotasuna behar dute izan. Bertako jendeak hizkuntza bera erabili beharko dute, arauak, sinesmenak eta ohitura jakin batzuk beharrezkoak dira elkarbizitzeko. Kultura guztiak dira moldatu beharreko osaketa dinamikoak. Ez dago kultura ibilgeturik. Zenbat eta gogorragoa izan kultura bat, orduan eta aukera gutxiago izango ditu bizirauteko isolamendutik kanpo. Kultura mugikorrenek irauteko aukera asko dituzte, nahiz eta askotan aise galtzen dituzten euren ezaugarriak.

[aldatu] Maska, konpleju eta area kulturalak

Kultura baten unitate txikiena maska da. Ikerketarako onak dira erraz isolatu eta definitu daitezkeelako, baina konfigurazio, patroi edo konpleju kulturaletatik kanpo ezaugarria galtzen dute. Konpleju kulturala zera da: denbora-espazioan dagoen maska-kulturalen osaketa. Fenomeno hauek area kulturaletan gertatzen dira.

[aldatu] Errealitate kulturalaren mailak

Pitirim Sorokinek zioenez, fenomeno soziokulturalek hiru osagai dituzte:

a) esanahiak, balioak, arauak

b) horiek objetibatzeko bide biofisikoak

c) horiek sortzen, erabiltzen dituzten gizaki konszienteak

Mailak:

1.- Maila sinboliko-ideala: giza-errealitatearen gaineko sinesmenak, nozioak, balioak eta arauak.

2.- Ekintza sozialaren maila: aurrekoan oinarritutakoa baina guztiz azaldu gabe. Talde edo norbanako batek sinesmen jakin batzuk izan ditzake baina praktikan kontra egin.

3.- Maila materiala: errealitate kulturalarena. Aurreko bi mailen solidifikazio materiala adierazten du. Adb: eraikuntzek informazioa ematen digute aurreko beste bi mailen inguruan.

[aldatu] Kultura-aldaketa

Kultura ez da ibilgetua. Kulturaren alde mugikorrenak egiturarekiko aldatzen dira. aldaketaren arrazoiak ezagutzeko hainbat azterketa egin behar dira. Hizkuntza taldeko balio eta adierazpenez josita dago, eta horrek jendearen jarreran du eragina. Zientzia eta teknologia ere, hizkuntzarekin lotuta daude. Transmisio kulturaleko fenomenoak: kultura eboluzio orokorra; horrek hartzen ditu baitan iraultza kulturalak. Fenomeno hauek ez dira nahastu behar iraultza politikoekin. Iraultza kulturalen arrazoia da maska edo konpleju kulturalen sarrera aurretik dagoen kultura batean, horiek aldaketa azkarra eta muturrekoak eragiten dute, eta sistemaren berregituratzea, jakin ezineko ondorioekin. Sarritan, berrikuntza kulturalen sarrerak eragiten du desordena, tentsioa, akronimoak: mota askotako biktimak. Kultura-eboluzioak ez du zertan sortu aurrerapen kulturala. Aurrerapen kulturala izateko hainbat aspektutan izan behar du aberastasuna (eta ez bakar batean): zientzian, komunikazio sinbolikoan, elkarbizitza moduan, eta etikan

[aldatu] Kulturen pluraltasuna

Kultura bakar batetaz hitz egiteak etnozentrismoa eragin dezake. Hainbat kultura daude eta horregatik errespetatu behar dira guztiak; funtsezko elementu hau ulertzeak esan nahi du erlatibismo kulturala neurri batean onartzea. Kontzeptu honen esanahia da oinarri moralak, ideologiak, erlijio sinesmenak, legeak, aspektu batzuen menpe daudela: lekua, historia, populazioa, heredatutako ohiturak, eta beste horrenbeste kanpo-faktore naturarekiko. Nozio, teoria edo sinesmen baten egiazkotasuna edo faltsutasuna baldintza historiko eta sozialen menpeko azpiproduktuak baino ez dira. komunikatu gabeko urruneko lekuetan balio moral berak agertzeak erakusten digu badagoela natura gizatiarra. Gizakiaren jarrera eta kontzientzia kulturaren eta giza-egituraren mende daude. Horrela, giza-egitura eta kultura moldatu egin beharko dira natura gizatiarraren maska eta oinarrizko ezaugarriei.

[aldatu] Sozializazio prozesua

[aldatu] Ikasketa eta sozializazioa

Sozializazioan norbanako bat bere gizartearen kulturan sartzeko prozesua da. Ikasketak beharrezkoak dira horretarako; norbanakoak bere taldeetara moldatzen ikasten du, horien arau, irudi eta balioak bereganatzen. Prozesu betierekoa da, bizitza osoa irauten duelako. Haurtzaroa arau, irudi eta balio interiorizazio prozesua da.

Agente sozializatzaileak:

1.- Gurasoak, familia, eskola, eta ingurua (super-ni)

2.- Soldaduzka; kanpokoari aurre egiten dion gizakiaren jarrera erregulatzen duen kontzientzia (ni)

3.- Asetzen duten energia biologiko iturriak (haiek) Haurra izaki aldakorra da.

[aldatu] Sozializazioa, kultura eta giza-egitura

Haurrari erakutsi egiten zaio giza-egitura jakin bat onartzen. Gizartearen jarraipena posible da klase guztietako jendeak interiorizatu egin dituelako ohiturak, aktitudeak, pentsamoldea eta hizkuntza aurreko belaunaldiarengandik. Sozializazio moduak aldakorrak dira aspektu batzuen baitan; horregatik, ondorioak askotarikoak dira. Interiorizazioari esker kulturala den horrek naturala dirudi. Gizarte modernoetan ezagunak dira sozializazioaren gailurra ospatzeko erritoak; adb: unibertsitate titulua. Teknikoki aurreratutako gizarteetan agente sozializatzaile tradizionalei eta transmisio kulturalari agente berriak gehitu zaizkio: informazio gehiena bide inpertsonal eta teknikoen bidez igortzen da. Baina komunikabide bakoitzaren atzean pertsonak, alderdiak eta taldeak daude, interes eta iritzi jakin batzuekin, eta gainontzekoetan erantsi nahi dituzte helburu propioak lortzeko.

[aldatu] Sozializazioa eta ekintza soziala

Parsonsen esanetan, ekintza sozialak beti arazo bat eragiten du norbanakoarentzat, eta hori konpondua dago parte den taldearen balio-sistemaren bidez. Balio horiek bideratu egiten dute norbanakoa une bakoitzean bide jakin bat hartzeko. Norbanakoak bere ekintza sozialetan aukeratu egin behar du polaritate kultural batzuen artean (pattern variables):

1. Gaitasuna-exekuzioa: balioak erantsiak dira eta horrela norbanakoak jakiten du noiz jarri arreta pertsina edo talde bat denari edo egiten duenari. Estigma diskriminatorio guztiek dute erantzuna bertan.

2. Unibertsalismoa-partikularismoa: Gizakiak ekin dezake moralitate kriterio unibertsal baten arabera, edota kriterio partikularistaren arabera.

- Unibertsalismoa morala: guztiok ditugu oinarri batzuk, hizkuntza, etnia, erlijio edo familiaren gain.

- Partikularismoa: alde edo kontra ekin diezaiokegu kategoria jakin bati.

3. Afektibitatea-neutraltasuna: neutraltasun afektiboaren jarrera jakina, pasioaren baitan dagoen jarreraren aurkakoa.

4. Hedakuntza-zehazpena: jarrera hedatua elkarbizitzaren hainbat aspektutan aplikatzen da. Askotan zerbitzu eskaintza ematen da kontratu baten arabera, ekintza soziala mugatzen duena.

5. Autoorientazioa-taldekako orientazioa: ekintza soziala interesen etekina lortu nahian dago bideratuta. Taldearenganako orientazioak ez du esan nahi horrenganako eskaintza altruista egitea. Negozio kapitalisten munduan bakoitzaren etekina ekintza sozialen kriterio bakarra da. Puntu hauek talde guztietan daude hainbat mailatan, eta hainbat konbinazioetan. Mugakide guztiek dira bateragarriak, ekintza soziala materializatuko den eremuaren arabera. Zenbat eta konplexuagoa izan zibilizazio bat, orduan eta balio kontrajarriagoak aurkituko dira bertan.

[aldatu] Errealitate kulturalaren dimentsioak: komunioa, domeinua eta berrikuntza

Badago sorkuntza kulturala ezaugarri objektiboak eta subjektiboak barneratzen dituen mundua. Antzinako filosofoek bi mundu bereizten zituzten (errealitate duala):

- kontzientzia subjektiboa.

- Kanpoko mundua

Karl Popperrek errealitatearen hiru mundu bereizten ditu:

1.- gauza fisikoak

2.- kontzientzia (pentsamendua)

3.- giza-pentsamenduaren objektibatutako produktuak (teoriak, ideiak, zientzia...). Hirugarren horretan dago kultura, pentsatzeko ekintzak sortua. 3 mundua posible da bakarrik 2 munduarengatik konszienteki hautematen denean, autonomia du ezaugarri, gizakiak 1 munduaren bidez islatzen dutelako. Kultura gordeta eta gauzatua dago 1 munduan, baina 2 munduan pentsatua eta sortua. Girdetako kultura hori emaitza sinesterrazgarria da ulertzeko 3 mundua dimentsio objektiboa dela. Kritika posible izango da hizkuntza objektibatua izan denean. Idatzitako (gordetako) kulturari esker ekintza kritikoak baimendu egiten du gure prozesuen mundua, horretan dago pentsamendua islatuta sinbolo objektibizatuen sarean.

Kulturak hiru dimentsio ditu:

1.- Komunioa: elementu hau unibertso sinbolikoan elkarbanatzen da. Horren bidez egiten da kultura bat komunitate. Kultura bat partehartze unibertsoa da.

2.- Hierarkia (domeinua): egitura berdintasun ezaren, pribilegioaren eta boterearen araberakoa da. Ordena bertikala da. Estamentu batzuek eskari kulturala esplotatzen dute, baita manipulatu ere. Lehen eta bigarren dimentsioak tentsioan bizi dira etengabean.

3.- Dinamika (berrikuntza): momentuko kulturan bere baitako jendeak osagai berriak eranstean ematen da: asmakizun materialak, eta ideia abstraktuak; horrela, kultura aldatu egiten da. Berrikuntzek aurreko bi dimentsioak indartu edo deuseztatu ditzake. Ezin da ekidin berrikuntza, nahiz eta zenbait talde interesatu saiatu berrikuntza oztopatzen.

[aldatu] Bibliografia

GINER, S.: La cultura y el proceso de socialización (1997), Sociología, Península