Michael Collins
Wikipedia(e)tik
Michael John ("Mick") Collins edo Mícheál Seán Ó Coileáin irlanderaz (Cloich na Coillte, Corkeko konderria, 1890eko urriaren 16a – Béal na mBláth, Cork, 1922ko abuztuaren 22a) buruzagi iraultzaile irlandarra, Irlandako Errepublikako ogasun ministroa, IRAren inteligentzia zuzendaria eta Itun anglo-irlandarreko negoziatzailea izan zen.
1922ko Irlandako Gerra Zibielan hil zuten. Gaur egun Irlandako alderdi politiko guztiek omentzen dute Irlandako estatu modernoa sortzean egin zuen lanagatik, baina bereziki Fine Gael alderdikoak dira bere jarraitzaile zuzenenak.
Eduki-taula |
[aldatu] Haurtzaroa eta gaztaroa
Clonakiltyn, Corkeko konderrian, jaio zen. Zortzi seme-alabetako familian gazteena zen. Bere familia jatorri noblekoa zen arren, ondasunak galdu eta nekazari apalen familia bihurtu zen. Hala ere, baserri handi bat zeukatenez, beraien egoera garai hartako gainerako nekazari irlandarrena baino hobea zen.
Michael Collinsen aita (bere izen berekoa) mugimendu errepublikarrean ibilitakoa zen, baina 60 urterekin nekazaritzara osorik emanda zegoen Marianne O'Brien 23 urteko neskatila gaztearekin ezkondu zenean. Michaelek sei urte zituela hil zitzaion aita.
Gaztetatik mugimendu nazionalistetatik gertu ibili zen. 15 urterekin eskola utzi ondoren Londonera joan zen lan egitera. Zerbitzu zibileko azterketa pasatuta, postetxe batean hasi zen lanean. Garai hartan bere arreba Johannarekin bizi zen Londonen. Bertan IRB talde errepublikar irlandarrean sartu zen.
[aldatu] Aste Santuko Altxamendua
Londonen urte batzuetan lan egin ondoren, 1916an Irlandara itzuli zen. Urte bereko Aste Santuko Altxamenduan parte hartu zuen, eta horregatik espetxeratu zuten. Abenduan askatu zuten eta Sinn Fein alderdi independentistan jarraitu zuen lanean.
[aldatu] Independentzia gerra
1918an Irlandako ordezkari hautatu zuten Erresuma Batuko Komunen Ganbararako, Sinn Fein alderdiaren izenean. 73 kidetik 27 zituen alderdi errepublikarrak, baina bai Eamon de Valera presidentea, baita Arthur Griffith presidenteordea ere atxilotu zeudenez Michael Collins izan zen taldeko buru. Sinn Feinek uko egin zion Londoneko parlamentuan esertzeari, eta, horren ordez, Dublinen Dail Eireann izeneko parlamentu irlandarra osatu zuen. Honek Errepublika Irlandarra aldarrikatu zuen. Aldarrikapen horrek Irlandako Independentzia Gerra ekarri zuen, Erresuma Batuaren aurka.
Collinsek kargu ugari izan zituen garai hartan. 1919ko udan IRBko buru hautatu zuten (horrek, de jure Errepublika Irlandarreko presidente bihurtu zuen). Irailean IRAko Inteligentzia arduradun izendatu zuten.
Independentzia Gerra 1921eko uztailaren 11an amaitu zen. Ekainaren 24an Erresuma Batuak negoziatzeko aukera eskaini zien irlandar abertzaleei. Arthur Griffith eta Michael Collins izan ziren Londoneko gobernuarekin negoziatu behar izan zutenak.
[aldatu] Itun anglo-irlandarra
1921eko abenduaren 6an irlandarren delegazioa gobernu britainiarrarekin akordio batera iritsi zen. Itun anglo-irlandarak Estatu Irlandar Askea sortu zuen, baina ez Irlanda uharte osoan. Ipar-ekialdeko lurralde batzuk (Ulster eskualdearen zati bat) Britainia Handiaren menpe jarraitu behar zuten, bertako gehiengoa protestantea eta unionista baitzen. Hala ere, Collinsek aukera ikusten zuen pixkanaka lurralde horiek gainontzeko Irlandara gerturatzeko.
Estatu Irlandar Askea ez zen estatu guztiz subiranoa, Erresuma Batuko erregea baitzen subiranotasunaren iturburua. Baina praktikan Irlandako parlamentuak eta gobernuak era guztietako politika egiteko askatasuna zeukaten.
Itun honek Sinn Feinen zatiketa ekarri zuen. Michael Collinsek gidatutako taldeak ituna onartzearen alde egin zuen, irtenbide posible bakarra iruditzen zitzaielako. Eamon de Valeraren jarraitzaileek, aldiz, saldukeria zela uste zuten, Irlandako abertzaleentzat onartezina izango zen menpekotasun egoera zekarrelako. De Valerak presidente karguari uko egin zion, eta Michael Collinsek hartu zuen behin-behineko gobernuko buruzagitza.
[aldatu] Irlandako Gerra Zibila
Itunaren eta Estatu Askearen aldekoen eta aurkakoen arteko gerra 1922ko apirilean hasi zen. Itunaren aurkakoek Dublineko gobernuaren egoitzak okupatu zituzten, baina Collinsek ez zien erasorik egin britainiarrek behartu zuten arte. Estatu Askearen aldekoek laster lortu zuten Dublin kontrolatzea, eta itunaren aurkakoak hegoaldeko probintzietan (Munster) kokatu behar izan ziren.
Collinsek gobernuko kargu guztiak utzi zituen Armadako buruzagitza hartzeko. Itunaren aurkakoek kontrolatutako lurraldera sartu zen 1922ko udan, lurralde horiek hartzeko asmoz. Bere jaioterrira (Cork)joan zen bere aholkulariei kasurik egin gabe.
[aldatu] Heriotza
1922ko abuztuaren 22an Béal na mBláth-en zihoala tiroz hil zuten errepublikarrek (itunaren aurkakoek). 31 urte baino ez zituen hil zutenean. Bere hileta elizkizunak Dublinen egin ziren, ordezkaritza politiko irlandar eta kanpoko handiaren parte hartzearekin.