Albiztur
Wikipedia(e)tik
Albiztur |
|||
---|---|---|---|
Gipuzkoa | |||
|
|||
Izen ofiziala | Albiztur | ||
Antolaketa
Estatua
Autonomia Erkidegoa Lurralde Historikoa Eskualdea |
Espainia Euskal Autonomia Erkidegoa Gipuzkoa Tolosaldea |
||
Posta-kodea | 20495 | ||
Koordenatuak | (?) |
||
Garaiera Eremua Biztanleria Dentsitatea |
- m 13,09 km² 293 (2006) 22,38 bizt/km² |
||
Sorrera | 1617 | ||
Herritarra | albizturtar | ||
Alkatea | Alberto Labaka Elola (Indep.) | ||
www.albiztur.com | |||
Albiztur Gipuzkoako Tolosaldea eskualdean kokaturik dagoen udalerria da. 13,09 km² ditu eta 2006. urtean 293 biztanlekoa. Donostiatik 33 km-tara dago. Albiztur Gipuzkoa erdialdean dagoen herria da, Tolosaldea eskualdean. Salubita haranean dago kokaturik, Igaran ibaiaren, Oriaren ibaiadarraren, ondorioz sortua. Ernio eta Intxaurre mendien magalean aurkitzen da udalerria, paisai karstikoko lurraldean (Igaran ibaiaren ondorioz sortutakoa). Alkiza iparraldean, Tolosa eta Legorreta hegoaldean eta Bidegoian eta Beizamarekin mendebaldean egiten du muga.
Eduki-taula |
[aldatu] Historia
K.a. 800-1300 urte bitarteko aztarnak aurkitu dituzte, baina herri honen lehen aipamen idatzia 1384. urtekoa da, dokumentu horretan, baldintza batzuen pean, Tolosara batzen dela aipatzen delarik. 200 urte geroago, Felipe IIIak " Villa", hiribildu, izaera eman zion. Herri udala ondorengoak osatzen zuten: Alkatea, Alkateordea, bi zinegotzi eta Sindiko Prokuradore bat. Alkabalero eta Kamara Epaile bat ere bazeuden. Karguak zoriz erabakitzen ziren bizilagunen artean, San Migel egunean, baina 1761-etik aurrera, hauteskundeak urtarrilaren 1ean ospatzera igaro ziren. XIX. mendetik XX. menderarte Hego Amerikara emigratu zuten hainbat albizturtarrek lan bila eta honek 140 urtetan 500 biztanle baino gehiagoren galera ondoriozta dezake.
[aldatu] Ondarea
Albizturrek ez dauka garrantzizko ondare historiko handikorik, baina hainbat berezitasun ditu:
[aldatu] Jasokundeko Andra Mari eliza
XVII. mende hasieran hasi ziren eliza hau eraikitzen, aintzinako eliza baten hondarren gainean. XVIII. mende bukaeran teilatua behera erori zenez, eliza berreraiki behar izan zuten, gaur egun ezagutzen dugun eliza Lucas Longakoa maisuak eraikia delarik. Eraikinaren ezaugarriak: Itxura barrokoa du, harlanduzko bi ate dituelarik elizaren alde banatan. Oinplano latindar eta barnekaldean abside erdizirkularra duen nabe bakarreko eliza dugu. Elizaren bi albo eta oinaldeetan, arkupea dago.
[aldatu] Argisaingo Santa Marina eliza
Argisaingo Santa Marina eliza itxura erromanikoa duen eraikin hau, Santa Marina auzoan kokatzen da, zein oso garrantzitsua izan zen, bide nagusi bat bertatik pasatzen zelako, eta inguruko herriko erreguteak bertako baselizan izaten zirelako. Auzo honetan dagoen Santa Marina Haundi baserria ere aipatzekoa da, aintzina peregrinoen hospitala izan baitzen.
[aldatu] San Gregorio baseliza
XVI. mendearen bukaeran egina da ermita hau, bere aurrean, harrizko gurutze bat dago, Kristoren martiriko ikurrak landuta dauzkalarik. Baselizaren barrualdeari dagokionez, Jeronimo Larreakoaren erretaula dago. Eraikinaren ezaugarriak: Oinplano laukizuzenekoa da, oinean hormak harlanduzkoak dira eta beste lekuetan harlangaitzezkoak.
[aldatu] Iturriak
Herrian zehar lau iturri aurkitzen dira, handiena Jasokundeko elizaren ezkerraldean aurkitzen dena da eta Simon Francisco Labaien anaiei esker 1864. urtean eraikia izan zen. Iturri hauek badute herritarrentzat esanahi berezia, batik bat gure helduentzat. Garai batean etxeetara urik iristen ez zenean, iturri hauek izugarrizko aurrerakuntza suposatu zuten erdigunean bizi zirenentzat, etxetik gertu ura hartzeko gunea bait zuten.
[aldatu] Mendikuteko gotorlekua
Oro har arrunta eta neurri txikikoa izateagatik nabarmentzen da Mendikuteko gotorlekua, garai bereko Gipuzkoako gotorlekuen antzera, bere erabilpena XIII. mendearen bigarren erdialdean kokatzen dugu.
[aldatu] Baserriak
Nagusi den eraikuntza mota hau herriko erdigunean eta bailaratan sakabanatuak aurkitzen dira, batzuk Erdi Aroko kutsuarekin, esaterako, Errekalde, edota elementu bitxiak gordetzen dituztenak, hala nola, kakaoa eta txokolatea ehotzeko harriak, antzina gozotegi izandako Oria etxea. Eraikin gehienek antzeko ezaugarriak dituzte: bi oin eta estalkipea, harlandua behe-oinean eta baoetan, armarria zurezko armazoiekin goi-oinetan. Arretxe, Urretaundi eta Urrutume'baserriek armarri bana dituzte bere fatxadan. Urrutume baserria, kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapena du.
[aldatu] Gizartea
Biztanleria gutxituz joan da azkenengo urteetan, lehen esan dudan bezela Hego-Amerika kontinentera egindako emigrazioen ondorioz. Baina, gutxienez, azken urte hauetan Albizturreko biztanleak mantentzen ari direla dirudi.
[aldatu] Ekonomia eta Gastronomia
Mendiko nekazaritza, abelzaintza eta baso-esplotazioak nagusitzen dira. Albiztur oso menditsua da baina aldi berean lurrak emankorrak dira, larre on, ur kantitate handia eta zuhaitz askorekin. Kareharrizko harrobiak ere nabarmendu beharrekoak dira.
Gaur egun, gutxi gora behera, udalerriak 70 nekazal eta abelzaintza esplotazio ditu, esplotazioak normalean familiartekoak dira, baserrirantz zuzenduak.
Industriari buruz aldiz, papelgintza industria bat da, 60 bat langile dituena. Biztanle gehienak industrian eta Tolosa herriko zerbitzuetan lan egiten du. Tolosa gertu dagoenez albizturtar asko Tolosara joaten dira zerbitzu bila.
Dozena erdi jatetxe daude bertan, gehienak babarrun ospetsuetan espezializatuak. Albizturreko babarrun beltzak Amerikar jatorria daukate. Belaunaldiz belaunaldi landatu ohi izan dira herriko soro eta baratzetan, uzta oparo ugari eskainiz. Iraila eta Urri aldera herrira inguratu ez gero laster ikusten dira artasoroak babarrun lekakin biltzeko prest. Bereziki ezagunak dira babarrunak bere zapore eta salda lodiarengatik, dirudienez kare-harrien eraginez soroetako lurrak aberastu eta ezaugarri bereziak dituzten babarrunak lortzen dira bertan, udazkena eta negua dira beraiek dastatzeko urte sasoi egokienak. Ohiko babarrun janaldia, babarrun beltzaz gain, aza, odolki, saiheski eta piperrez osatzen da.
[aldatu] Kirolak
Eperra-Mendi ehiza eta arrantza kirol elkartea dago.
[aldatu] Politika
Albizturreko alkatea Alberto Labaka Elola', alderdi independente batekoa. 2005. urtean ospatutako hauteskundeetan EAJ - EA koalizioa gailendu zen.
[aldatu] Festak eta Ohiturak
Albiztur herriko festa nagusiak Ama Birjinaren egunean ospatzen dira, abuztuaren 15ean. Santa Marina eguna ere ospatzen da, santa horren elizaurrean ekitaldi batzuk antolatuz.
[aldatu] Pertsonaia ezagunak
- Anjel Mari Peñagarikano (1957- ) bertsolaria. 1991. urtean Gipuzkoako txapelduna eta Euskal Herriko finalista hainbat urtetan.
![]() |
Gipuzkoako udalerriak | ![]() |
---|---|---|
Abaltzisketa • Aduna • Aia • Aizarnazabal • Albiztur • Alegia • Alkiza • Altzaga • Altzo • Amezketa • Andoain • Anoeta • Antzuola • Arama • Aretxabaleta • Arrasate • Asteasu • Astigarraga • Ataun • Azkoitia • Azpeitia • Baliarrain • Beasain • Beizama • Belauntza • Berastegi • Bergara • Berrobi • Bidegoian • Deba • Donostia • Eibar • Elduain • Elgeta • Elgoibar • Errenteria • Errezil • Eskoriatza • Ezkio-Itsaso • Gabiria • Gaintza • Gaztelu • Getaria • Hernani • Hernialde • Hondarribia • Ibarra • Idiazabal • Ikaztegieta • Irun • Irura • Itsasondo • Larraul • Lasarte-Oria • Lazkao • Leaburu • Legazpi • Legorreta • Leintz Gatzaga • Lezo • Lizartza • Mendaro • Mutiloa • Mutriku • Oiartzun • Olaberria • Oñati • Ordizia • Orendain • Orexa • Orio • Ormaiztegi • Pasaia • Segura • Soraluze • Tolosa • Urnieta • Urretxu • Usurbil • Villabona-Amasa • Zaldibia • Zarautz • Zegama • Zerain • Zestoa • Zizurkil • Zumaia • Zumarraga |