Japoniako historia
Wikipedia(e)tik
Japoniako historia arotan banatzen da:
- Jōmon aroa (K. a. 10.000-K. a. 300)
- Yayoi aroa (K. a. 300-250)
- Kofun aroa (250-538)
- Asuka aroa (538-710)
- Nara aroa (710-794)
- Heian aroa (794-1185)
- Kamakura aroa (1185-1333)
- Muromachi aroa (1336-1573)
- Sengoku aroa (1478-1605)
- Edo aroa (1603-1867).
- Meiji errestaurazioa (1866-1869)
- Taishō aroa (1912-1926)
- Shōwa aroa (1926-1989)
- Haisei (1989-gaur egun)
Eduki-taula |
[aldatu] Antzin eta Erdi Aroak
Japoniarrak korear eta txinatar jatorrikoak dira nagusiki. Kojiki kondairaren arabera, Jinmu enperadoreak sortu zuen Japonia K. a. VIII. mendean. V-VI. mendeetan, kaligrafia txinatarra eta budismoa sartu ziren Korean zehar edo Txinatik zuzenean, beste ohitura ugarirekin batera. Enperadoreak ziren ofizialki agintea zutenak, baina egiazko boterea jauntxo edo shogun gerlarien esku zegoen.
[aldatu] Aro modernoa
XVI. mendean zehar, merkatari portugaldar, holandar, ingeles eta espainiarrak Japoniara iristen hasi ziren, misio kristauak sortuz. Horien artean Frantzisko Xabierkoa zegoen. Hala ere, XVII. mendean, shogun indartsuek misiolariak susmatzen hasi ziren, atzerriko indarren konkista militar baten aitzindaritzat jotzen baitzituzten. Babes neurri moduan, Japoniak eten egin zituen atzerriko herriekiko harreman oro, Nagasaki hirian merkatari txinatar eta holandar bakan batzuekin izan ezik.
[aldatu] Mendebalderatzea
Bakartze hau 251 urtez luzatu zen, 1854an Matthew Perry komodoro estatubatuarrak Mendebaldearekin irekitzea behartu zuen arte Kanagawako Ituna zela medio. Garai luze batez, irekitze honek aldaketa handiak eragin zuten Japoniako gizartean. Meiji errestaurazioak erreforma sakonak hasi zituen 1868tik aurrera. Sistema feudala ezeztu egin zen eta mendebaldeko instituzioak aukeratu, batez ere gobernu eta lege sistemak, baina baita ere ekonomikoak, sozialak eta militarrak. Horrela nazioarteko indar bihurtu zen oso epe laburrean. Txina eta Errusiaren aurkako gerretan Taiwan, Korea eta beste lurralde batzuk bereganatu zituen, inperioa hedatuz.
[aldatu] Bigarren Mundu Gerra
Sakontzeko, irakurri: Bigarren Mundu Gerra
XX. mendean, Japonia Alemania eta Italiarekin bat egin zuen Bigarren Mundu Gerran, Pearl Harbor base militar estatubatuarra 1941an erasoz. Gerraren amaiera bi bonba nuklear Hiroshima eta Nagasaki hirien gainean jaurti zituztenean izan zen, une batean 120.000 hildako eraginez.