Barakaldo
Wikipedia(e)tik
Barakaldo |
|||
---|---|---|---|
Bizkaia | |||
|
|||
Izen ofiziala | Barakaldo | ||
Antolaketa
Estatua
Autonomia Erkidegoa Lurralde Historikoa Eskualdea |
Espainia Euskal Autonomia Erkidegoa Bizkaia Bilbo Handia |
||
Posta-kodea | 48901 > 48903 | ||
Koordenatuak | (?) |
||
Garaiera Eremua Biztanleria Dentsitatea |
7 m 29,39 km² 95.640 (2006) 3.241,23 bizt/km² |
||
Sorrera | 1051 baino lehen | ||
Herritarra | barakaldar | ||
Alkatea | Antonio Jesús "Tontxu" Rodríguez Esquerdo (PSE-EE) |
||
www.barakaldo.org | |||
Barakaldo Bilbo Handia eskualdeko udalerria da. Nerbioi ibaiaren ezkerraldean kokaturik dago. Historiaren arabera, bere izena Baratzaldea izenetik eratorria izan daiteke.
2006. urtean 95.640 biztanle zituen, Bizkaiko bigarren herri populatuena izanda, Bilboren atzetik. Halaber, Euskal Herriko bosgarren hiririk handiena da.
Bilbao Exhibition Centre (BEC) bertan kokatuta dago 2004. urteaz geroztik.
Eduki-taula |
[aldatu] Inguru naturala eta Klima
Barakaldoko hiria, Ibaizabal ibaiaren mendebaldean kokatuta dago. Mendebaldean, Argalario mendiarekin eta Alonsotegiko udalerriarekin egiten du muga; Hegoaldean Bilborekin, Ekialdean, Ibaizabal ibaiarekin, eta iparraldean Trapagaran eta Sestaoko udalerriekin. Galindo eta Kadagua ibaiek muga naturala egiten dute iparraldean eta hegoaldean.
Barakaldoren erdigunea, muino baten ezartzen da, leunki Ibaizabal ibairantz altuera galtzen doana. Ansio eta Lutxanako gune lauek, erdigunea Gurutzetako auzotik banatzen dute, hau ere muino batean ezartzen delarik.
Barakaldoko klima ozeaniko hezea da, korrente bero baten eraginarekin, eta urte osoan zehar temperatura lasaiekin. Euriak udazkenean eta udaberrian ugariak izaten dira, negu onberarekin eta uda ez oso beroekin.
[aldatu] Barrutiak eta auzoak
- 1. Barrutia (Zaballa-Zentrua): Zaballa eta Zentrua.
- 2. Barrutia (Desertu): Desertu (Auzoa), Lasesarre eta Larrea.
- 3. Barrutia (Arrontegi).
- 4. Barrutia (Bagatza): Santa Teresa eta Beurko.
- 5. Barrutia (Done Bikendi).
- 6. Barrutia (Arteagabeitia): Arteagabeitia eta Zuazo.
- 7. Barrutia (Errekaortu): Errekaortu, El Regato, eta Kareaga.
- 8. Barrutia (Lutxana): Lutxana, Burtzeña eta Llano.
- 9. Barrutia (Gurutzeta): Gurutzeta eta La Paz.
[aldatu] Historia
Barakaldo, 1054. urtean sortu zuen Lopez Vazquez jaunak. Lehen biztanleak, desertu eta San Vizente inguruan biltzen ziren, bertako elizaren inguruan alegia. Arboledako eta Trianoko mendien eta itsasoaren artean kokaturik egoteagatik, meagintza garatu zen garaian garrantzi handia izan zuen Bilboko industria iraultzaren ardatz izan zelarik.
Mineral kargalekuak Desertuko gune lauean kokatzen ziren, Bizkaiko Labe Garaiek, (BLG), Ansion lantegi bat zeukaten bitartean. Ezkerralde guztian gertatu bezala, gunerik lauenetan industriak ezartzen ziren.
1911ko abenduaren 30ean Sanatorio Quirúrgico Altos Hornos de Vizcaya zelakoa inauguratu zuten, gaur egun San Eloy ospitalea dena, Bagatzako auzoan.
1955eko uztailaren 20an Residencia Sanitaria Enrique Sotomayor (gaur egungo Gurutzetako Ospitalea) zalakoak jarduera asistentzialari ekin zion Gurutzetako auzoan.
[aldatu] Krisialdia
1970eko hamarkadako mundu mailako krisialdiak eragin gogorra utzi zuen herrian. Hainbat enpresek ateak itxi behar izan zituzten, herrian jende gehien enplegatzen zuen Bizkaiko Labe Garaiak besteak beste. Langabezia, %30era hazi zen ondorengo urteetan. Krisialdia eta depresioa nagusi izan ziren ondorengo urteetan.
Gune industrial izandakoak abandonaturik geratu ziren, ontziolek eta altzairugintzarekin zerikusia zuten hainbat enpresa lanik gabe geratu ziren labe garaiek itxi eta gero. Ingurumenak ere kalte handiak jasan zituen, Barakaldoko gune batzuetan hondakin kimikoak bait zeuden, Lindanea esaterako.
Aurretik milaka inmigranteren jomuga izandako Barakaldok, kontrako efektua jasaten hasi zen, jendeak bizimodu hobe baten bila beste herri batzuetara alde egin zuen. Espainiatik etorritako hainbat etorkinek, euren jaioterrietara jo zuten. Horrek biztanleriaren beherakada handia suposatu zuen.
[aldatu] Berritzea
Artikulu nagusia: Barakaldoren berritzea Krisialditik ateratzeko ahaleginak neketsuak izan dira. 1990eko hamarkadan, hasieran erakunde publikoek bideratutako inbertsioen bitartez. Geroago ekimen pribatuak egon ziren, Eroskik eraikitako Max Center merkatal zentrua esaterako.
Herri industrial bat izatetik, zerbitzu eta turismoan oinarrituriko herri batean bihurtzean zetzan udaletxearen helburua. Horrez gain, Barakaldoko biztanleriari zerbitzu hobegoak eskaini eta aisialdirako gune berriak eraiki beharra zegoen. 2002an Metro Bilbaoren bigarren linearen inaugurazioak eragin zuzena izan zuen herriaren berpiztean. Bilbao Ria 2000 erakunde publikoak parte-hartze zuzena izan du herrian egondako ekimen urbanistiko eta berriztapen gehienetan.
Leku faltagatik itotako Bilbok bere erakustazoka Barakaldon eraiki du, Bilbao Exhibition Centre delakoa, Bizkaiko Labe Garaien lantegi bat zegoen orube batean, Ansioko auzoan. Erakustazokak antolaturiko ekintzetara hainbat bisitari etortzen direla eta, azken urteotan, hainbat hotel eraiki da Bilbao Exhibition Centrerren inguruan.
Aipagarria da baita ere, eraiki den milaka etxebizitza kopurua. Horrek Bilbotik eta inguruko herrietatik hainbat pertsona erakarri ditu, etxebizitza prezio merkeagoak eskaintzen dituelako Barakaldok. Horrez gain, beste merkatal zentru bat eraiki da Megapark delakoa, Max Centerren aurre aurrean.
[aldatu] Etorkizuna
Oraindik ere, lan asko dago egiteke, bai Barakaldon bai Bilbo Handiko Ezkerralde osoan ere. Barakaldoko langabezi tasak Euskal Autonomi Erkidegoak duenaren gainetik dago oraindik ere. Horrez gain, kritika ugari egon dira, merkatal-zentruen eraikitzearekin herriko dendak kaltetzen ari ez ote diren.
Etorkizunari begira, Lutxana eta Burtzeñako auzoak berrizteko eta bertan dauden enpresa kutsagarriak herritik ateratzeko planak dauzka Barakaldoko udalak.
[aldatu] Demografia eta biztanleria
Biztanleriaren bilakaera | ||
---|---|---|
Errolda urtea |
Biztanleria | |
|
||
1842 | 1.958 | |
1857 | 2.369 | |
1860 | 2.688 | |
1877 | 4.710 | |
1887 | 8.868 | |
1897 | 13.300 | |
1900 | 15.013 | |
1910 | 19.249 | |
1920 | 26.906 | |
1930 | 34.209 | |
1940 | 36.165 | |
1950 | 42.240 | |
1960 | 77.802 | |
1970 | 108.757 | |
1981 | 117.422 | |
1991 | 105.677 | |
2001 | 96.421 |
Barakaldok 95.640 dauzka (2006) gaur egun. Euskal Herriko bostgarren hiririk jendetsuena da, probintzia hiriburu ez den hiririk jendetsuena. 20. mende hasieran 15.000 biztanle baino ez zeuzkan, beraz, argi ikus daiteke izandako hazkundea izugarria izan zela. Gerra Zibilaren ostean, Gurutzeta, La Paz eta Barakaldoko gune nagusiak osatzen joan ziren.
1970. hamarkada hasieran 120.000 biztanle izatera ailegatu ostean, nazioarte mailako krisialdi ekonomikoak eragin latza izan zuen hirian. Bilboko industrializazioaren ardatz izandako enpresen itxierak, eta ondorioz sorturiko langabezi tasa altuek, hiriak ehundaka biztanle galtzea eragin zuten. Aurretik lan bila etorritako biztanle askok, euren jaioterrietara jo zuten, behin jubilazioa ailegatuta. Hori izan da joera XXI. mende hasierararte.
2002. urteaz geroztik egondako berriztapen eta azpiegitura obrek ordea, hazkundea berriz ekarri dute Barakaldora. Izan ere, bertako etxebizitza prezio merkeagoek, Bilbo Handiko beste udalerrietatik jendea erakarri dute. Milaka etxebizitza eraiki dira Barakaldon azken urteetan, eta beste horrenbeste eraikitzeko asmoa dago, beraz etorkizunean pixkanaka hiriak gorantzko joerarekin jarraituko duela esan daiteke.
[aldatu] Inmigrazioa
2002. urtetik aurrera etorkinen kopurua asko handitu da, etxebizitzaren prezio merkeagoek erakarrita. Barakaldoko biztanleriaren %3-%4a da Espainiar estatutik kanpo jaioa.
[aldatu] Gehiago jakiteko
[aldatu] Hauteskundeak
Antonio Jesús "Tontxu" Rodríguez Esquerdo, (Partido Socialista de Euskadi), da Barakaldoko alkatea 1999.eko haustekundeez geroztik. Alderdi Popularrarekin batera gobernatzen du hiria. Demokrazia berrezarri zenetik, beti izan ditu Barakaldok alkate sozialistak. 2003ko hauteskundeetan PSOEk 9 zinegotzi lortu zituen, EAJk 8, PPk 5 eta EBak 3.
Boto kopuruari dagokionean, PSOEk 17.339 boto lortu zituen, EAJ eta EAk 15.437, PPk 11.221 eta EBk 6.421. Baliogabeko botoak 2.975 izan ziren eta zuri bozkatu zutenak 820. Aipagarria da baliogabeko botoek izan zuten gorakada, ezker abertzaleak hauteskundeetara aurkezturiko zerrendak Espainiako Auzitegi Nazionalak baliogabe utzi eta gero.
[aldatu] Garraiobide eta Azpiegiturak
[aldatu] Garraiobideak
Bilbo ondoan kokatuta egoteagatik, Barakaldo Bilborekin elkartzen duten hainbat garraiobide daude. Tren, metro, zein autobusez. Herria Renferen Aldirietako bi lineak zeharkatzen dute, Bilbao-Muskiz eta Bilbao-Santurtzi lineak alegia. Horrez gain, 2002. urtetik aurrera metroaren zabalketarekin batera Bilbo eta Barakaldo gero eta hurbilago daude. Metroaren etorrera izan da, Barakaldoren berpizkunde eta berritzearen ikurrik nabarmenena.
[aldatu] Ospitaleak
[aldatu] Kultur aretoak
- Barakaldo Antzokia
[aldatu] Musika
- Distorsion
- Parabellum
- Putataska
- Longboards
- Vhaldemar
[aldatu] Kirolak
- Barakaldo CF, futbol taldea.
[aldatu] Jaiak
- Uztailaren 16a: Karmengo Ama.
[aldatu] Hiri eta herri anaiak
Daira Burka-a Aaiun, Mendebaldeko Sahara
Ebebiyin, Ekuatore Ginea
Municipio Diez de octubre, Kuba
Portoviejo, Ekuador
Torredelcampo, Espainia
[aldatu] Pertsonaia ezagunak
- Sonia Gonzalez (1977-), euskal idazlea.
- Javier Clemente [1950ko Martxoaren 12]
- Saturnino Garcia, (Aktorea)
- Carlos Sobera[1960], (aktorea edo)
[aldatu] Kanpo loturak
Barakaldoko Udalaren webgunea
Barakaldo Antzokia
Gurutzetako ospitalearen webgunea
San Eloy ospitalearen webgunea