Antzinako greziar filosofia

Wikipedia(e)tik

Antzinako greziar filosofia
Garai Kosmologikoa

Miletoko eskola

Pitagorasen eskola

Eskola eleatikoa

Heraklitoren pentsamendua

Pluralistak

Atomistak

Garai Antropologikoa
Garai Ontologikoa
Garai Helenistikoa
  • Eskola Zirenaikoa
  • Eskola Megarikoa
  • Eskola Eleo-Eretrikoa
  • Eskola Zinikoa
  • Eskola Eszeptikoa
  • Epikureismoa
  • Eskola Estoikoa

Antzinako greziar filosofia deritzo mendebaldeko filosofiaren jaiotzatik, filosofo presokratikoekin, filosofia helenistikora doan filosofiaren historiaren garaiari, hau da, K.a VI mendetik K.a 30 urtera doan garaiari. Zenbaitetan filosofia klasikoa edo antzinako filosofia deritzo, pentsakera erromatarra azken periodo horretan sar daitekeen arren ere.

Lau garaitan banatzen da greziar filosofia tradizionalki:

  • Garai Antropologikoa: natura alde batera utziz etika eta politika bihurtuko dira beren azterketen erdigune.
  • Garai Helenistikoa: Eskola ezberdinen jaiotza, helenismoaren sinkretismoa zela eta.

Eduki-taula

[aldatu] Filosofiaren sorrera

Filosofiaren sorrera Grezian kokatzen da k. a. VI. mendean. Bere jatorri historikoak eta etimologikoak kontutan hartuz, "jakituriaren maitasuna" dugu filosofia, eta beraz jakituria da filosofoen helburua. Hitzaren etimologia honakoa litzateke:

  • filo → amodioa edo maitasuna da grekeraz.
  • sofia (sophie) → jakintza edo jakituria.

Hau dela eta filosofia jakituriaren maitasun bezalaxe azal daiteke.

Filosofiaren jatorria gizakiak azalpen mitikoak alde batera utzi eta horien ordez azalpen logikoak erabiltzen hasi zenean dago. Azalpen mitikoan Jainkoak dira gauza guztien zergatia edo kausa, eta azalpen logikoan, berriz, natura behatu eta ondorio logikoak atertzen dira. Garai horretan Grezian pentsakera aldaketa bat gertatu zen. Ordura arte indarrean zeuden azalpen mitikoak kritikatu eta garaiko jakintsuek logosa erabiltzen hasiko ziren.

[aldatu] Garai Kosmologikoa: Filosofo presokratikoak

Artikulu nagusia: Garai Kosmologikoa

Garai honetan filosofoek kosmosa dute aztergai. Kosmosak naturaren osotasuna adierazten du, non gertatzen diren gertaera naturalak lege unibertsal baten araberakoak diren. Hau da, naturan gauzak ez dira nolanahi gertatzen, badago armonia bat, izan ere lege naturalak agintzen eta zuzentzen baititu naturan gertatzen diren aldaketa guztiak. Horregatik, lehenengo filosofoak fisikoak ziren, beraien aztergai nagusia natura baitzen.

Garai honetako filosofoen helburua naturaren arjea bilatzea izan zen, naturaren printzipio materiala, nondik izaki bizidun guztiak sortzen diren, berau iraunkorra izanik. Baina filosofo guztiek ez ziren ados jarri arjea zein izan zitekeen definitzerakoan. Filosofo bakoitzak erantzun desberdinak eman zituen:

  • Monistak
Filosofo hauek arjea bakar bat dagoela esaten dute.
  • Pluralistak
Filosofo hauek, ordea, arjea bat baino gehiago dagoela esaten dute.

[aldatu] Garai antropologikoa

Artikulu nagusia: Garai Antropologikoa

K.a V.mendean greziar filosofian norabidea aldatzen da, norabide antropologikoa. Garai honetan filosofoek beste aztergai bat edukiko dute: gizakia. Harrezkero, ez dira hainbeste kezkatuko kanpoko naturaz, gizakiaren barneko izaeraz baizik eta hiru izango dira horren inguruan landuko dituzten arloak:

  • 1. AntropologiaZer eta nolakoa da gizakia?
  • 2. EtikaNola jokatu behar du gizakiak zoriontasuna lortzeko?
  • 3. PolitikaNola antolatu behar da gizartea gizakion arteko harremanak zuzenak izan daitezen?

Garai honetan Sofistak, Sokrates, Platon eta Aristotele ditugu filosofo garrantzitsuenak.

[aldatu] Sofistak

"Sofista" hitzak trebea, maisua eta jakintsua esan nahi du. Eristika zen bere trebetasuna, hau da, ondo hitz egiteko trebezia (oratoria). Irakasle profesionalak ziren eta diru truke irakasten zuten filosofo taldea bezalaxe defini daitezke.

Sofisten irakaskuntzaren xedea politikoa zen, hots, asanblada demokratikoetan parte hartu ahal izateko garrantzi handikoa zen jendaurrean ondo hitz egiten jakitea, diskurtso erakargarriak egiten jakitea, eta hori zen sofisten irakaskuntza.

Sofistek gazteei irakasten zieten politikan parte har zezaten eta horregatik beraiek hezitako gazteak "demagogoak" bihurtu ziren (herritarren engainatzaileak). Sokratesen ustez, oso kaltegarriak izan ziren atenastar demokraziarentzat, atenastar demokrazia suntsitu baitzuten.

Bi sofista izan ziren garratsitzuenak:

[aldatu] Garai ontologikoa: Platon eta Aristoteles

Artikulu nagusia: Garai ontologikoa

[aldatu] Bizitza eta obra

[aldatu] Logika

[aldatu] Metafisika

[aldatu] Aristotelesen ikasleak

[aldatu] Garai helenistikoa

[aldatu] Epikureismoa

[aldatu] Estoizismoa

[aldatu] Eszeptizismoa

[aldatu] Ondarea