Arkitektura erromaniko
Wikipedia(e)tik

Arkitektura erromanikoa arkitektura estilo bat da, Europan jaio eta garatu zena Erdi Aroko urteetan zehar (950 inguru ~ XII. mendea arte).
Eduki-taula |
[aldatu] Kokapena
[aldatu] Aurrekariak
Erromatar Inperioaren suntsipena ez zen ordura arte garatutakoarekiko erabateko haustura izan: erromatar termak, bideak, zubiak... erabiliak ziren oraindik ere. Politikoki ordea, erresuma ezberdinetan banaturik gelditu zen. Eta Erromatar Inperioaren zibilizazioa gutxinaka desagertzen joan zen.
VIII. mendearen amaieran eta IX. mendearen hasieran, Carolus Handiak Erromatar Inperioa eta zibilizazioa berreraikitzen saiatu zen. Egungo Frantziar Estatua denaren eremu gehiena, Alemania, Iberiar penintsula eta Italiaren lurraldeen zati batzuen parteren jabe zen. Azkenik Aita Santuak enperadore izendatu zuen. Inperioa kudeatzeko, orden monastikoen laguntza behar izan zuen, izan ere, irakurri eta idazteko gai ziren bakarretakoak ziren.
Inperioa indartu nahian, eraikuntzen eraiketa sustatu zuen. Sustatu zuen arkitektura mota honi, Arkitektura Karolingioa deitzen zaio, eta egun oso adibide gutxik irauten dute. Arkitektura Karolingioaren ezaugarriak dira, ondorenean eman zen ertaroko arkitekturaren oinarri:
- Egitura elementuen garrantzia
- Altureraren garrantzia
- Estalki bikoitza: kupularen gainean, bestelako estalki babeslea
- Forma bereiztuak
Baina Karlomagnoren ahalaginak ez zuten jarraipenik izan, ondorengo garai latzek etenaldia ekarri zutelako. Garai gatazkatsuak izan zen X. mendea, vikingoek iparraldetik, arabiarrak hegoaldetik eta magyarrak ekialdetik erasotzen aritu zirelako. Gainera, gizartearen animoa oso negatiboa zen, San Joanek apokalipsia eta munduren suntsipena aurrikusi baitzuen 1000. urterako.
[aldatu] Arkitektura berria
1000. urtea igaro zenean, eta munduaren jarraipena agerikoa zenean, baikortasun eta oparotasun garai bat heldu zen Europa kristaura. Arkitektura berri baten jaiotza eman zen, tokian tokiko berezitasunekin, baina oinarrizko ezaugarri komunak mantentzen zituena. Arkitektura berri hau, hizkuntza erromantze edo erromanikoekin batera jaio zelako, arkitektura erromaniko izenaz ezagutua da.
[aldatu] Arkitekturaren ezaugarriak
Arkitektura erromanikoa, arkitektura kristaua zen, oinarrizko hiru ezaugarri zituena:
- Arkitektura rurala edo mendikoa: garai haietan ez zen ia hiririk. Zeudenak oso txikiak ziren.
- Artisau arkitektura: artisau koadrila txikiek garatzen zuten arkitektura. Haien ezagupenak, belaunaldiz belaunaldi transmititzen ziren. Talde hauek lortzen zuten neurri handiko eraikinak jasotzea, ia makinariarik gabe. Denbora zen faktore nagusiena.
- Monastegiko arkitektura: monastegiak ziren ekonomikoki orekatuen zeudenak, kultura gehien zutenak, eta beraz, erromanikoaren hazkundea, monastegien garapenarekin bat zetorren.
Eraikuntza handiak eraikitzeko hartu zen irtenbidea, hau ataletan banatzean datza. Atal bat amaitu arte ez zen hurrengoarekin hasten. Prozedura hau mantentzen zen amaiera arte.
[aldatu] Funtzioak
Arkitektura erromanikoaren sorrera eta garapena, Done Jakue bidearen fenomenoarekin bat dator. IX. mendetik aurrera, Europa osoa zeharkatzen eta Konpostelan amaitzen zuten bideen sarea zegoen. Horretarako elizak eta komentuak eraiki ziren ondoko asmoekin:
- Ostatu eman
- Otoitzarako eliza eskeini
- Gurtzeko, erlikiak erakustea
[aldatu] Eliza Erromanikoa
Basilika paleokristautik eratortzen da eliza erromanikoa.
[aldatu] Ezaugarriak
Eliza erromaniko tipikoak 3 nabez osatzen da. Hiruak gangadunak, nahiz eta ganga oso arinak eta meheak izan. Erdiko nabea, kainoi gangaz estaltzen da, eta alboko nabeak ertz gangaz. Ganga guztiak egurrezko estalki arin batzuen bidez babesten ziren kanpoko aldean.
Elizak, gurutze latino formako planta du. Zutabeak, gurtze forma dute plantan.
Errelikiak gurtzeko funtzioa garrantzitsua zen. Eskaleek eliza zeharkatzen errelikiak zeuden tokiraino. Beraz, meza emankizuna ez eragoztearren, nabe berri bat sortu zen absidearen atzeko aldean, Girola deitua, eta absidearen forma erdiborobila zuen. Ertz gangaz estaltzen zen hau ere. Girolaren inguruan, zoko txiki batzuk ezarri ziren, absidioloak, erlikiak edo aldare txikiak zeuden bertan.
Erdiko nabea, albokoak baino altuagoa zen, eta alboetan lehioen ezarpena ahalbideratzen zen. Hala ere, lehioak txikiak izan behar ziren, eta hormak lodiak, gangaren bultzadari eusteko. Horrek elizak ilunak izatea dakar.
[aldatu] Hedapen geografikoa
Erdi Aroko erromes-bide nagusietan zehar landu zuten bereziki, Tours, Limoges, Conques, Toulouse eta Santiago de Compostelarako bideetan alegia.
Horregatik, garai berean eta ia bat-batean agertu zen oraingo Frantziak, Espainiak, Italiak eta Alemaniak hartzen duten lurraldeetan.
[aldatu] Euskal Herria
- Araba
- Armentiako basilika (Gasteiz).
- Estibalizko Andra Mariren santutegia.
- Zuberoa: Santa Grazi.
- Nafarroa:
[aldatu] Frantzia
- Borgoina:
- Cluny (Saone-eta-Loira).
- Dijon (Urrezko Kosta).
- Erdialdeko Pirinioak:
- Normandia Beherea:
- Normandia Garaia:
- Jumièges (Itsas Sena).
[aldatu] Italia
- Emilia-Romagna:
- Lombardia:
- Milan
- Monza
- Pavia
- Como
- Sardinia.
- Toskana:
- Firenze
- Pisa
- Siena
- Umbria:
- Perugia
- Veneto:
- Verona