Lankide eztabaida:June eta Olatz
Wikipedia(e)tik
[[ABAKOAK]] Abakoa eragiketa errazak egiten laguntzeko tresna da (batuketak, kenketak eta biderketak). Normalean barilla batzuetan sartutako bolatxoek osatzen du eta bakoitzak adierazi nahi den zenbakiaren zifra bat erakusten du.
DEFINIZIOA Marko bati lotutako metalezko barra batzuk eta hauetan bolatxoak irristatzen dira. Kalkuloak egiteko tresna da eta bertan unitateak, hamarrekoak , ehunekoak eta abar adierazten dira. Babiloniar jatorria du seguraski eta kalkuladora digital modernoaren aurrekaria da. Europa eta Arabiar munduan Erdi Aroan erabiltzen zuten merkatariek, baina XVIII. mendetik aurrera Europan bere erabilera gutxitu egin da. Hala ere oraindik, Erdi Ekialdean, Txinan, Japonian eta Korean erabiltzen da .
ETIMOLOGIA “Abako” hitzak latin jatorria du eta bere oinarria grezierako abax edo abakon da, honek “eremu laua” edo “taula” esan nahi du. Uste da hauen jatorria “hautsa” esanahia duen abaq hitz semitikoa dela. Txineraz Suan Pan , japonieraz Soroban, koreeraz Tschu Pan Vietnanen Ban Tuan edo Ban Tien , Errusian Schoty, Turkian Coulba eta Armenian Choreb.
JATORRIA Abakoa kalkulatzeko tresnarik zaharrena kontsideratzen da, eta kultura desberdinetan moldatua eta erabilia izan da. Abakoaren jatorria denboran galdu egin da. Antzinako garaietan pertsonak zenbatzeko tresnak sortzeko materialak aurkitu zituen eta baliteke hasieran hautsarekin marraztutako lerroen gainean mugitzen ziren eremu lau eta harriak izatea. Gaur egun uste da abakoaren jatorria Txinan aurkitzen dela, non, Japonian bezala, tresna honen erabilera askoz handiago den. Aritmetikaren atal handi bat abakoarekin egiten zenez, “abako” terminoa aritmetikaren sinonimoa izatera pasatu da. Kultura askok erabili dute abakoa, nahiz eta europear kulturetan beste metodo batzuk agertzean bere erabilera desagertu. Honen berri greziar idazle zaharren komentarioak direla eta daukagu , besteak beste, Demostenes eta Herodoto. Gainera abakoaren existitzearen froga fisikoak ere aurkitu dira. 1851an 120zm-ko altuerako anfora bat aurkitu zen eta bertako marrazkietan bolatxoak manipulatzen eta kontuak egiten agertzen dira. Baina ez hori bakarrik, gerora bestelako aurkikuntzak ere agertu dira. Bestalde badakigu erromatarrak “calculi” izeneko abakoa erabiltzen zutela, hau kaliza harriz edo marmolez egina zegoen eta hitz hau da “kalkulo” hitzaren jatorria.
GAUR EGUN Abakoaren erabilera eta potentziaren froga garrantzitsu bat 1946ko azaroaren 12an egin zen. Bertan japoniar baten eta estatu batuar baten arteko lehiak erakutsi zuen, japoniarrak abakoarekin estatu batuarrak kalkulagailu elektromekanikoarekin baino azkarrago egin zituela bostetik lau proba. Gainera 1996ko azaroaren 13an Suitzako IBM laborategiko ikerlari batzuek ondorengo asmakuntza egin zuten : bolatxo bezala milimetro baten milioigarren zatia baino txikiagoak diren monekulak zeukan abakoa sortu zuten, bolatxo horiek mugitzeko mikroskopioaren beharra dute.