Immunologia
Wikipedia(e)tik
Immunologia sistema immunea aztertzen duen biologiaren adarra da, kanpoko elementuak ezagutzeko ahalmena duten ornodunen organoak, ehunak eta zelulak aztertuz.
Halaber, espezialitate medikoa da.
Eduki-taula |
[aldatu] Babeseko mekanismoak
Organismoak infekzioen aurkako mekanismoa martxan jartzen dute, immunitate egoera ezarriz. Mikrobioen aurkako bi mekanismo handi daude: Kanpokoak (berezkoak) eta barnekoak (infekzio agenteen estimuluen eraginez jarduten dutenak).
Espezifikoak ez diren mekanismoek, patogenoei ez diete organismoan sartzen uzten:
- Hesi azala: Mikrobio gehienentzat iragazgaitza, zauririk ez badago. Azalean zenbait azido daude eta mikrobio gehienek ez dute azalean asko irauten.
- Organismoaren barrunbeak estaltzen dituzten muki mintzek, mukusa jariatu eta mikrobioak bertan geratzen dira harrapaturik eta kanporatuak izaten dira.
- Txistu, malko eta gernua: honelako likido askok bakterizidak dituzte.
Hauek guztiak, onddoak eta bakterio patogenoak inhibitzen dituzte, substantzia bakterizidak askatuz edo funtsezko elikagaien lehiaren eraginez. Batzuetan, flora mikrobiar natural berezi bat eduki ohi dugu non inhibitzaile bezala jokatzen duen.
Defentsarako mekanismo espezifikoak, hauek modu espezifikoan erantzuten diete erasotzaileei, erantzun humoral eta zelularreko erreakzio immunitarioen bidez.
[aldatu] Sistema immunologikoa
Organismoek germen patogenoen inbasioen aurka duten erresistentzia da. Sistema konplexuena da (nerbio sistemarekin batera). Organo eta jario baskular nahiz interstizial guztietan sakabanatuta dago (burmuinean izan ezik); organo espezializatuetan biltzen da: hezur muin, bare, timo guruin, nodulu linfatiko…
Behin eta berriro berritzen da eta immunitatea ematearen arduraduna da. Sistema honek osagai zelularrak ditu (linfozitoak), baita molekula disolbagarriak ere (antigorputz eta immunoglobinak), modu koordinatu eta osagarrian lana egiten dutenak. Zelula linfoideak eta antigorputzak hauek gorputzeko ehunetara odol jarioen bitartez iristen da, sistema linfatikoetan ibili eta berriro odol sistemara itzultzen da.
Sistema immunea martxan jartzen dutenak molekula antigenoak dira. Erantzun immunea fenomeno multzoa da eta horien bidez antigeno batek zelulen sorrera edo antigorputza baldintzatzen du. Erreakzio immunea ordea, aurreko erantzunean sortutako zelulak sortutako erreakzioak dira.
Bi linfozito mota daudela frogatu da; horiek erantzun immunitario mota bietatik bakoitza kontrolatzen zuten: zelulen bidezko immunitatean linfozito mota batek hartzen du parte, T linfozitoak (jatorria timo guruinean). Immunitate umorala B linfozitoen jardueraren ondorioz gertatzen da (hezur muinean sortzen dira).
[aldatu] Antigenoak
“Bere aurkakoa sortzen duena” Sistema immunea martxan jartzen duten molekulak eta antigorputz eta T linfozitoekin erreakzionatzen duten molekulak dira.Antigeno bakoitzak bere antigorputza du eta biak batzen diren lekua epitote edo derminante antigeniko esaten zaio.Antigorputzeko molekulari dagokion eremua paratopea da.
Antigeno eta antigorputzek osagarritasun espazialaren bidez elkarreragiten dute, eta lotura ahulen bitartez lotuta daude (hidrofobikoak edo hidrogenozkoak). Sistema immunearentzat, gehienetan ez dira arrotzak izaten organismoko molekula determinante antigenikoak. Norberarena eta inorena bereizteko propietate hori auto-tolerantzia da.
[aldatu] Erantzun umorala: antigorputzak
Molekula proteiko globular handiak dira. Euren antigenoak diren molekula espezifiko batzuk bakarrik ezagutzen dituzte eta horietara bakarrik lotu daitezke. Von Behringek eta S. Kitasatok aurkitu zituzten 1890ean.
Hauen funtzioa, birus eta bakterioak zuzenean detektatzea eta neutralizatu, estali eta bildu egiten dituzte gero makrofagoek fagozitatzeko. Biltzea antigeno-antigorputz multzoa sortzean eratzen diren antigeno elkartuak pilatzea da. Antigorputz bakoitzak bi antigeno elkar ditzake eta hauek determinante pila duenez, beste antigorputzetara elkar daitezke. Honela, antigeno molekularren eta elkarloturiko gorputzen nahastea sortzen da. Hauen egitura geneetan kodifikatua dago.
Ugaztunok milioika antigorputz sortzen ditugu. Zelulek euren gene segmentuen konbinazioa aukeratzen dute, milioi bat baino gehiagoren artean. Antigeno arrotza organismoan sartzean, berari dagokion antigorputza sortzen da. B> linfozitoak arduratzen dira antigorputzak sintetizatu eta zirkulaziora esportatzeaz. Zelula batek antigorputz bat bakarrik sintetizatzen du.
Antigorputzen egitura, lau polipeptidoz dago osaturik, disulfurozko bi zubiren bidez elkarturik daude. Bi handiak edo astunak dira (H kateak / heavy) eta besteak arinak (L kateak / Light). L-H-H-L multzoak Y itxura dauka
Kateen amaieran, NH2 molekulak dituzte eta aldakorra da. Beste aldea nahiko egonkorra da immunoglobina bakoitzaren ezaugarria den egitura kopuru txikia dauka. Antigorputzek zehaztuak dituzte antigenoarekin lotzeko leku b eta antigeno berdin birekin elkartzen dira. Gizakiok 5 antigorputz mota ditugu eta immunoglobinak deritzaie:
- IgG:guztien %80. Gorputz likidoetan, hau da gehien dagoena eta mikroorganismoetara eta toxinak neutralizatzera lehenengo iristen dena. Plazenta zeharkatzeko propietatea dauka eta enbrioiaren lehenengo etapetan bera antolatzen da babesteaz. Gerora era amaren esnetik umearen hesteetara igaroko da eta gorputzera zabaldu.
- IgA:%13 adierazten du. Plasman eta seromukietan dago.Gorputzaren kanpoko azaleko defentsaz arduratzen da. Bertan bakterioen ugalketa kontrolatzen du.
- IgM:%6 adierazten du. Infekzio erantzunetan agertu ohi da. Basoen barrualdean dago. Bakterioen aurkako lehen defentsa lerro indartsua da, zelulak banatu eta suntsitzeko ahalmena du.
- IgD:%o-1 adierazten du.Linfozitoen azalean daude eta antigeno hartzailearen lana egiten du (antigenoak aktibatu eta ezabatu)
- IgE:sueroan eta kanpo sekrezioetan dago eta %0.002 adierazten du eta organismoaren kanpo azalak babesten ditu eraso patogenoetatik. Baldintza alergikoetan handitu egiten da. Parasito batzuk ere estaltzen ditu eta leukozitoek errazago suntsitu.
[aldatu] Sistema immuneko zelulak: zelulen erantzuna
Zelula hauek ez dute ehunik osatzen eta ez daude finkaturik, banaka banatuta baizik. Zelula amek sistema immunologikoko zelulak sortzen dituzte:
1) Makrofagoak: Ahalmen fagozitikoa duten zelula handiak dira eta ehun guztietan daude. Monozitoetan oinarrituta sortzen dira: hauek zain eta kapilarrak zeharkatzen dituzten leukozitoak dira (hezur muinetan sortuak) eta gero, ehun konjuntiboetan sartu eta makrofago itxura hartzen dute.
Erantzun immunearen bi fasetan parte hartzen dute: aktibaturiko linfozitoen seinaleei erantzuten dieten zelula legez eta linfozitoen aktibazioa erregulatzen duten zelula bezala. Linfozitoak eta makrofagoak loturik doaz. Erantzun immunitarioaren hasieran ere parte hartzen dute. Garbiketa lanak egiten dituzte: zelula hilak, partikula bizigabeak fagozitatzen…
Azkenik, sistema immuneko beste zelula batzuen jarduna murriztu ahal dute, horrek erantzun immunearen erregulazio negatiboa sortzen du:
2)T eta B linfozitoak sistema immunearen elementu espezifikoak dira, funtzio eta inbaditzaileak aurkitzeko eran desberdintzen dira.
a)T Linfozitoak: timoan heltzen dira. Parasito edo agente intrazelularrak ezabatzea da. Linfokinak ere askatzen dituzte B Linfozitoak aktibatzeko. 3 azpitalde daude:
- T Linfozito laguntzaileak: Prozesaturiko zatiak ezagutzen dituzte eta makrofagoen mintzean daude. Horrek linfokin asko sortzen ditu eta T eta B zelulen zatiketa nahiz aktibazioa bizkortzen dute.
- T Linfozito hiltzaileak: Jatorri birikoa dute eta linfokin gutxiago sortzen dute. Diana zeluletara itsasteko gaitasuna dute, euren mintza liseriketa entzimekin eta entzima zitotoxikoekin zulatuz. Zelulak hil egiten dira eta infekzioa ez da zabaltzen.
- T linfozito ezabatzaileak: Erreakzioa geldiarazten dute. Fetuaren timoan t linfozitoak ugaritu egiten dira eta epitelioak nahiz zuloak tapizatu eta lotura organoak estaltzen dituzte. Azkenik zelula mota desberdinak sortzen dira, laguntzaileak edo hiltzaileak.
b) B Linfozitoak: Kanpoko organo linfoidetan egon ohi dira. Molekula arrotzetara batuko diren antigorputzak sortzea da, baita seinalatzea ere. Geldirik oso txikiak dira baina aktibatzean milioika antigorputz sortzen dira. Antigenoak ere prozesa ditzake.
Hauen zelula amak goiz sortzen dira enbrioiaren gibelean eta hezur muinean ugaldu. Antigorputz molekulak dituzte euren mintzean eta horiek antigenoekin erreakzioa egiten dute, odol jariora irteten da inguruko ehun linfoideetatik banatzeko. Batzuk t linfozito laguntzaileekin elkartu eta zelula plasmatikoak bihurtuko dira, beste batzuk memoria zelula (ez dute defentsan parte hartzen baina inbasioaren oroigarria gordeko dute). Organo linfoideetan B eta T zelulak daude eta odolaren bidez horietako bakoitzak linfozitoak ditu eta horiek batzuetan hartzaileak izaten dituzte, gorputza inbaditzen duten kanpo antigenoetaraino. T linfozitoek B linfozitoen sintesia sustatzen dute, linfokinak askatzean. Sintesi hori blokeatu ere egin dezakete, linfokin inhibitzaileak askatzen badituzte.
[aldatu] Antigenoen aurkezpen zelularra
Sistema immunearen eginkizuna antigenoak aurkitzea da, agente inbaditzaileak dauden ikusteko. Bakteriek… infekzioak sortzen dituzte espazio zelularretan eta B linfozitoek kontrolatuak egoten dira. Dena den, birus eta zenbait toxinek infekzioa zelula barnean sortzen dute. Horiek suntsitzeko, zelula arrotzaren glukoproteina batzuek hartzen dute parte eta zelula horiek Histobateragarritasun Multzo Nagusia osatzen dute. Ostalariaren zelulek, euren mintzeko beste hartzaile batzuen artean, HMN molekulak dituzte. Infektaturiko zelulak HMN molekuletara batzen dira eta azal zelularrera joaten dira. Bertan, forma hori dutela, T linfozitoa hiltzaileen hartzaile antigenikoek ezagutu egiten dituzte eta infektatutako zelulak suntsituak izango dira.
T linfozito laguntzaileek, HMN-peptido multzoak aurkitzen dituztenean, aktibatu eta molekula batzuk jariatzen dituzte. Azken hauek aktibatu eta gero, behin eta berriro zatitzen dira eta batzuk zelula plasmatiko bihurtzen dira.
[aldatu] Berezko immunitatea eta immunitate egokitzailea
Substantzia arrotzak bi modutara identifikatzen dira: berezko sistema zeta egokitzaileaz.
- Berezko immunitatea: Amagandik jasotakoak dira. Agente patogeno asko lehen kontaktuan suntsitzen ditu. Osagarriaren proteina entzimatikoa da garrantzitsuena: 1900ean aurkitu zen. Antigorputzei laguntzen diete. Osagarriaren proteina mota bat proteina antigeniko batera batzen da. Horrek osagarriko beste molekula batzuk suspertzen ditu eta horiek zelula fagozitoak erakartzen ditu. Zelula ameboide horiek, azkenik, osagarriko molekula geruza batekin estalita dauden patogenoak irentsi eta liseritzen dituzte. Birus batzuek infektatzeko gaitasuna galtzen dute, entzimek eraso egitean.
Leukozito handiek, mintz hartzaileak dituzte; hartzaileok bakterioetan finkatu eta horiei esker bakterioak irentsi egin ahal dira.
- Immunitate egokitzailea: Bizitza osoan eskuraturiko mekanismoetan oinarritzen da. Mikroorganismoak ezagutu eta suntsitzen dituzte. Linfozito batzuek (NK->natural killer) ez dute hartzaile antigenikorik, eta infekzioak suntsitzen dituzte. Hautespen klonalean, B linfozitoek antigorputzak Portu eta euren mintz plasmatikoan ezartzen dituzte. Linfozito bakoitzak antigorputzak sintetizatuko ditu antigenoak ezagutzeko. B zelulek beraz, funtzio immunologikoak dituzte. B linfozitoak agente arrotza detektatzean ugaritu egiten da eta gero klonatu egiten da, zelula identikoak izateko, antigenoak ere, hauek; antigorputzak sortzen dituzte. B linfozitoen hartzaileen gene arduradunak hipermutazioak dituztenean, antigorputz pila sortzen dira. Sistema immuneak aldaketa txikiak, askotan frogatzen ditu erantzun immuneak hobetzeko.
[aldatu] Infekziozko gaixotasunak eta immunitatea
Txertoen laguntzaren bidez patogenoen inbasioa kontrolatu edo suntsitu egiten da. Osagaien proteinak eta antigorputzak kanpoko bakterioei eraso,T linfozitoak berriz, barrukoei.
[aldatu] Infekzio motak
- AKUTUAK: organismoak hiltzeko gai direnak.
- KRONIKOAK: patogenoa ezkutatua, beraz ez dute hiltzen .
[aldatu] Immunitate artifiziala
- PASIBOA: Antigorputz espezifikoak dituen sueroa injektatzean lortzen da. Ez da iraunkorra.
- AKTIBOA: Txertoak jarriz burutzen da. Immunizazio aktibo zientifikoa E.Jenner sendagile ingelesarekin hasi zen. Baztanga edo nafarreriaren aurkako immunizazioa artifizialaren metodoa argitaratu eta vaccination izena eman zitzaion, gaixotasuna behiarena zelako. Jenner-ek behien nafarreriaren birusa inokulatu zien giza nafarreriaren aurka immunizatu zituen. Horrenbestez, lehenengo txertoa sortu zuen eta, horrekin hasieran eman zioan gur egungo immunologiari.
[aldatu] Txertaketa
Antigenoaren eta antigorputzaren artean egon daitekeen espezifikotasunean eta memoria inmunologikoan oinarritzen da.
Motak:
a)Mikrooganismo patogenoaren forma ez arriskutsuak edo motelduak:
Nafarreriaren birusa kenduta, txertoetan erabilitako gainerako patogenoen anduiak laboratorioan prestatu behar dira.Patogenoak moteltzeko modua Pasteur-ek aurkitu zuen.(308 ikus esplikazioa). Gaixotasun birikoen kontrako txerto gehienak laboratorioetan luzaro hazitako anduietatik lortzen dira. Badirudi patogenoaren ugaritze jarraietan gertatzen diren mutazioek eragiten dutela moteltze hori.
b)Konposatu kimikoen bidez hildako mikroorganismoak:
Gaixotasun birikoen kontran erabiltzen diren txertoak hauek dira: Salk polioaren aurkakoa, A motako gripearena edo amorruarena.Bakterianoan artean, sukar difoideoarena eta txakur edo kukurruku eztularena.
c)Era kimikoan aldaturiko toxina bakterianoak edo toxoideak:
Gaxotasun bakteriano batzuekiko immunitatea,bakterioak sortzeko toxinak neutralizatzen dituzten antigorputzek bakarrik eman dezakete. Egoera inmunea sortzeko toxoideak erabiltzen dira. TOXOIDEAK toxina bakterianoaren forma inaktibatua edo toxikoa ez dena da; baina antigorputz batzuen produkzioa suspertzeko gaixotasuna dauka eta horiek gaixotasuna sortzen duen forma aktiboa neutralizatzen dute.
d) Antigeno garbituak:
Estalpe birikoaren proteina batek edo determinante antigenetikoak dituzten peptido batzuek erantzun inmunea sor dezakete.
[aldatu] Txertoak eta bioteknologia
1.Proteina garbituetan oinarritutako txertoak;beharrezkoa da antigeno garbituak isolatzea, antigeno horiek sortzeko geneak klonatzea eta antigorputz monoklonalak erabiltzeak.
2.Peptido sintetikoen bidez eginiko txertoak. Teknika immunokimikoak eta ordenagailuz lagunduriko ekipo automatizatuekin egindako ikerketak erabiltzen dira.
3. Peptido sintetiko aktiboekin eginiko txertoak ahotik hartzekoak.
[aldatu] Gaixotasun autoimmuneak
Organismoak zelula batzuk ezagutzen ez dituenean, eraso egiten dienean sortzen dira. Adibideak: Anemia hemolitikoa, Miastenia gravis, Gazteen diabete mellitus, Artritis erreumatoidea, Lupus eritematoso sistemikoa eta Esklerosi anitza.
HIPERSENTIBERATASUNA: ALERGIAK
Antigeno batekiko bigarren kontatutik aurrera, neurriz kanpoko erantzun bat sortzen da, alergia. Hori sortzen duen antigenoa: alergenoa da.
Erreakzio alergikoan 3 fase daude:
1.Sentiberatasuna(alogeno baten eta indibiduo baten sistema inmunearen arteko lehenengo kontaktuan ez dira gaixotasun sintomak agertzen).
2.Maztozitoen aktibazioa(Organismoen eta alergenoaren artean gero izango diren kontaktuetan, azken horren molekulak IgE antigorputzetara lotzen dira, mastozitoen azalean. Bitartekari alergiko izenekoak alergien sintoma askoren eragileak dira).
3.Beranduko erreakzioa edo jarduera immunitario luzea(Alergenoaren diana ehunetan askaturiko susbtantziek leukozitoak erakartzen dituzte toko horretarantz; gainera, beste zelula inmunitario batzuk ere erakartzen dituzte eta horiek, odol korronteak garraiatuak, basoak uzten dituzten alde horretan).
ALERGIEN SINTOMAK
Sentiberatasuna duen indibiduo batek gaixotasun alergikoaren ohiko sintomatologia agertzen du(doministikuak…). Gero sintomak desagertu eta azkenik alergenoak eritema eta handitua sortu.
Pertsona askok alergia diote elikagaiei(esnea, arrautza…). Organismoan sartu eta beste batean eratzen direnean : asma edo urtikaria.
SISTEMA INMUNEA ETA HIESa
- GIB(VIH)ehun askoren zelulak infektatzen ditu.
- GIBa ziklo zelularraren une zehatz batean bakarrik erreplika daiteke.
- T linfozitoetan, horiek zatitzera doazenean bakarrik erreplikatzen dira.
- GIBaren patogenoa larriagotzen duen faktore bat birusaren aldagai piloa sortzeko arriskua da.
ZELULAK SUNTSITZEKO MEKANISMOAK
1.Anergia T linfozitoen inhibizioa da. Glutoproteina birikoak infektatu gabeko linfozitoen CD4 hartzaileetan finkatzearen ondorioz gertatzen da; funtzioaren aldetik inhibitua gelditzeaz gain, sistema inmuneak suntsitu egiten ditu eta euren kopurua murriztu egiten da.
2.Superantigeno bririkoak egotea. GIB peptido batzuek T zelula mota guztiekin lotzeko gauza dira. Antigeno horiek superantigeno izena dute eta T linfozito guztiak aktibatzen dituzte: ez da egiten antigenorako espeziofikoak direnen hautespen klonala. Hori kaltegarria da sistema inmunerako, bai anergia sortzen delako.
3.Apoptosia. GIBaren glukoproteina bat infektatuta ez dauden linfozitoen CD4 antigorputzarekin elkartzen denean, T linfozitoen heriotza zelular programatua edo apoptosia gerta daitekeela esan da.
4.Sinzitioen eraketa. Frogatua dago GIBak T linfozito infektatuak eta infektugabeak masa zitoplasmatiko plurinukletu bakar batean batzea sustatzen duela. Sinzitio horiek ez dira funtzionalak eta sintoma klinikoen fasean agertzen dira. Jatorrizko birusa eta fase asintomatikoan isolaturikoak ez dira sinzitialak. Ikerketek aditzera eman dutenez, T linfozitoak suntsitzea da sistema inmunitarioaren hasierako disfuntzioaren eta azken kolapzoaren eragile nagusia.
5.GIBaren ekintza organo linfoideetan. Pertsona batean, infekzioaren ostean eta odolean nahiz mukietan erreplikatu ondoren, birusa gongoil linfatikoetan, amigdaletan eta adenoideetan instalatzen da. Gero infekzioaren gordailu nagusiak izango dira.
INMUNITATEA ETA MINBIZIA
Sistema inmuneek parte hartu behar du minbiziaren prebentzioan. Minbiziaren aurka 3 inmunoterapia bereiz daitezke:
- Pasiboa: tumore zelulen antigorputz espezifikoen erabileran oinarritzen da.
- Aktiboa: txerto antitumoralak ematean datza.
- Egokituak: T linfozitoak aktibatu nahi ditu laboratorioan, gero horiek berriro injektatzeko atera zitzaizkion gaixoari.
TRASPLANTEAK ETA SISTEMA INMUNEAK
Trasplantea egitea pertsona baten organo edo ehun bar beste baten gorputzean ezartzea da.4 mota:
- Autotransplantea: subjeto berdeak eman eta hartzea.
- Isotransplantea: genetikari dagokionez berdin-berdinak diren indibiduoen artean.
- Alotransplantea: espezie berekoen artean.
- Xenotransplantea: espezie desberdinekoen artean.
ERREFUS EGITEAREN OINARRI INMUNOLOGIKOA
Hartzaileak transplantea ezagutzen ez duenean, erantzun inmunea martxan jarri eta memoria aktibatzen da.ERREFUS izeneko fenomenoa sortzen da.
SISTEMA INMUNEAREN EZAUGARRIAK
- Fenomeno hori HMNaren antigenoak eraginda gertatu.
- T linfozitoetan.
- Esperimentuen bidez prozesua aztertu.
- Errefus egin eta gero transplantearen emailearentzat antigorputz berriak aurkitu.
- Medikamenduen bidez kontrolatu edo ezabatu.
ANTIGENO MONOKLONALAK
- Antigorputz monoklonalak(gaixotasuna duten proteinak)
- Gaixotasunak tratatu eta diagnostikatzeko erabiltzen dira
- Minbiziak detektatu
- Proteina birikoak garbitzeko erabili daitezke.