Donostia
Wikipedia(e)tik
Donostia |
|||
---|---|---|---|
Gipuzkoa | |||
|
|||
Izen ofiziala | Donostia - San Sebastián | ||
Antolaketa
Estatua
Autonomia Erkidegoa Lurralde Historikoa Eskualdea |
Espainia Euskal Autonomia Erkidegoa Gipuzkoa Donostialdea |
||
Posta-kodea | 200xx | ||
Koordenatuak | (?) |
||
Garaiera Eremua Biztanleria Dentsitatea |
6 m 60,89 km² 183.308 (2005) 3.010,48 bizt/km² |
||
Sorrera | 1180 | ||
Herritarra | donostiarra | ||
Alkatea | Odon Elorza (PSE-EE) | ||
www.donostia.org | |||
Donostia (gaztelaniaz San Sebastián, ofizialki Donostia-San Sebastián) Gipuzkoako hiriburua eta udalerri nagusia da. Halaber, Euskal Herriko laugarren hiririk populatuena da.
Atlantiar ozeanoaren ertzean dago, Bizkaiko golkoaren muturrean, eta Madril-Paris errepide nagusian. Kokapen ezin hobea du, Urumea ibaiaren itsasoratzean, Igeldo, Urgull eta Ulia mendien artean, hiru hondartza ezagunekin: Ondarreta, Kontxa eta Zurriola. Era orekatuan uztartzen ditu artifiziala (hiria) eta natura (paisaia), bien arteko lotura ederrenetakoa sortuta.
Donostia entzutetsua bihurtu da Euskal Sukaldaritza Berriaren sorburu delako. Sukaldari ezagunek Donostia eta inguruko herriak gastronomiaren munduan kokatu dute, hala nola Arzak, Subijana, Berasategi eta Castillo. Tradizio handiko pintxoek ere Alde Zaharreko taberna eta jatetxeetan sukaldaritzaren gorena jo dute. Horrez gain, Donostiak, hainbat jai eta jaialdi antolatzen ditu urtean zehar: Donostiako Nazioarteko Zinemaldia, Jazzaldia, Aste Nagusia, Santotomasak, Sansebastianak, Kontxako Bandera...
Eduki-taula |
[aldatu] Historia laburra
1000 inguru lehen aldiz agertu zen historia idatzian, badia gaineko tontorrean dagoen San Sebastian monasterioa Leireko mendiaren babesean, monasterio inguruan -egun Antigua auzoa den tokian- eta Urumea ibaiaren itsasoratzean bildu zen jende urria.
1180 inguru Nafarroako errege Antso Jakitunak hiribildu izendatzeko foruak eman zizkion. Urgull mendiaren azpiko herrixka gaskoiekin populatuta zegoen, eta gainontzeko guneak berriz euskaldunekin omen zegoen.
1200ean Gipuzkoa Nafarroa izatetik Gaztela izatera igaro zen, Bizkaia eta Arabarekin batera. Probintziarekin bat, Donostia. Gaztelako errege Alfontso VIII.ak foruak bermatu zituen.
1728an Karakasko Errege Konpainia Gipuzkoarra sortu zen, Espainiak Venezuelarekin duen merkataritzaren monopolio lortuta. Donostiako ekonomia goratu zen, konpainia horrek berak Santa Maria eliza guztiz berreraikita (1766).
1808an Frantziako armadak, Napoleon enperadorea buru, Espainia hartu zuen, Donostia barne.
1813an Frantziako armada, Espainiatik ihesi, Donostia geratu zitzaion azkenetako hiria da. Tropa ingeles eta portugaldarrak Espainiaren aliatuak zirenak, Wellington jeneralaren lemapean, Donostiari su eman zioten frantsesengandik askatzeko. Abuztuaren 31ko gauean hiri guztia erre zen, Trinitate kalea izan ezik. Tropa aliatuek donostiarrak eraso zituzten. Hilketak, bortxaketak eta lapurretak nonahi. Bizirik geratu ziren donostiarrak Zubietako Aizpurua baserrian Donostia lekuan bertan eraikitzea erabaki zuten. Ugartemendia arkitektoak hiri osoa proiektatu zuen, bateratasun bat lortuz.
1856an Gipuzkoako hiriburu bihurtu zen, Tolosaren kaltetan.
1860 inguru Espainiako erregina Isabel II.ak Donostia aukeratu zuen "itsasoko bainuak" hartzeko medikuak aginduta.
1863an, garrantzi militarra galduta, hiri inguruko harresiak eraitsi zituzten, Donostiako zabalgunea eraikitzen hasiz Antonio Kortazar arkitektoaren araberako ideia abangoardistekin.
1870-1920 bitartean Espainiako udako hiriburu bihurturik, turismoaren hiriburu bihurtu zen Donostia, Espainiako handi eta handikien topaleku bihurtuz, mugaren bestaldean Biarritzen gertatzen zen antzera Frantziako handiekin.
1936an Franco jeneralaren ejerzitoak, Franco lemapean Espainiako gobernu demokratikoaren aurka altxa ondoren, Donostia altxamendua egin nahi izan zuten baina herritarrek kalean kontrola kendu zieten. Hala ere, Solchaga jeneralak irailaren 13an hartu zuen. 30.000 pertsona zituen populazioak (politikoki konprometituenak ihes egin ondoren) eta 300 pertsona hil zituzten errepresio frankistan, gerratik kanpo, "zigor operazio" bortitz batean.
1978 an, eta demokrazia lortzeko eta finkatzeko transizio prozesuaren barnean, Udal batzorde bat eratu zen, hiriak lehen hauteskunde demokratikoak ospatu arte. Bere zuzendaria Ramón Jauregui sozialista izan zen.
1981eko apirilaren 26an Real Sociedad futbol taldeak Espainiako Ligaren txapeldun izatea lortu zuen historian lehenengo aldiz.
[aldatu] Auzoak
[aldatu] Kale famatuak
Easo kalea | Prim kalea | San Roke kalea | Urbieta kalea |
[aldatu] Ikusgarriak
Kontxa hondartza | Ondarreta hondartza | Zurriola hondartza | Kristina Enea parkea | Miramon parkea | Igeldo mendia |Urgull mendia | Santa Klara uhartea | Ulia mendia | Miramar jauregia |
[aldatu] Kultura
- Kulturguneak: Kursaal jauregia.
[aldatu] Festak
- San Sebastian egunean, zaindariaren eguna, Raimundo Sarriegi musikariak egindako Donostiako martxa jotzen da
- Santo Tomas eguna
- Aste Nagusia
[aldatu] Elkarteak
Donostiako Orfeoia | Real Sociedad | Uharteko Adiskideak | Gaztelubide
[aldatu] Ikastetxeak
- Aitor Ikastola
- Amara Berri [1]
- Belen Ikastetxea
- Lauaizeta Ikastola [2]
- Santo Tomas Lizeoa
- Santa Teresa Ikastetxea
- Ekintza Ikastola
- Axular Lizeoa
- Altza Bhi
- Compañia de Maria, San Bartolome Ikastetxea
[aldatu] Zerbitzuak
[aldatu] Donostiar ezagunak
Sakontzeko, irakurri: Donostiar ezagunen zerrenda
Donostiar ezagunen artean ditugu, besteak beste, Eduardo Chillida eskultorea, Pio Baroja, Ramon Saizarbitoria eta Txillardegi idazleak, Luis Miguel Arconada eta Pello Ruiz Cabestany kirolariak, Iñaki Gabilondo kazetaria, Aita Donostia, Pablo Sorozabal eta Nicanor Zabaleta musikariak, Mikel Erentxun eta Imanol Larzabal abeslariak, Juan Mari Arzak eta Pedro Subijana sukaldariak, Jesus Maria Leizaola eta Odon Elorza politikariak eta Julio Medem zinemagilea.
[aldatu] Hiri senidetuak
Donostia hiri hauekin senidetua dago:
Daira de Bojador, Aljeria
Marugame, Japonia
Plymouth, Erresuma Batua
Reno, Estatu Batuak
Trento, Italia
Wiesbaden, Alemania
[aldatu] Kanpo loturak
Donostiako Udala
Donostiako Zinemaldia.
eDonostia
Bagera
Kursaal fundazioa
Irutxuloko Hitza
Donostia argazkibloga
![]() |
Donostiako auzoak | ![]() |
---|---|---|
Aiete • Altza • Amara • Antigua • Añorga • Ategorrieta • Benta Berri • Bidebieta • Egia • Erdialdea • Ibaeta • Igara • Igeldo • Gros • Herrera • Intxaurrondo • Loiola • Lorea • Martutene • Mirakontxa • Morlans • Parte Zaharra • Zubieta |
![]() |
Gipuzkoako udalerriak | ![]() |
---|---|---|
Abaltzisketa • Aduna • Aia • Aizarnazabal • Albiztur • Alegia • Alkiza • Altzaga • Altzo • Amezketa • Andoain • Anoeta • Antzuola • Arama • Aretxabaleta • Arrasate • Asteasu • Astigarraga • Ataun • Azkoitia • Azpeitia • Baliarrain • Beasain • Beizama • Belauntza • Berastegi • Bergara • Berrobi • Bidegoian • Deba • Donostia • Eibar • Elduain • Elgeta • Elgoibar • Errenteria • Errezil • Eskoriatza • Ezkio-Itsaso • Gabiria • Gaintza • Gaztelu • Getaria • Hernani • Hernialde • Hondarribia • Ibarra • Idiazabal • Ikaztegieta • Irun • Irura • Itsasondo • Larraul • Lasarte-Oria • Lazkao • Leaburu • Legazpi • Legorreta • Leintz Gatzaga • Lezo • Lizartza • Mendaro • Mutiloa • Mutriku • Oiartzun • Olaberria • Oñati • Ordizia • Orendain • Orexa • Orio • Ormaiztegi • Pasaia • Segura • Soraluze • Tolosa • Urnieta • Urretxu • Usurbil • Villabona-Amasa • Zaldibia • Zarautz • Zegama • Zerain • Zestoa • Zizurkil • Zumaia • Zumarraga |