Bera

Wikipedia(e)tik

Bera

Nafarroa Garaia
Berako bandera Berako armarria
Izen ofiziala Bera / Vera de Bidasoa
Antolaketa
Estatua
Autonomia Erkidegoa
Merindadea
Eskualdea

Espainia
Nafarroako Foru Erkidegoa
[[{{{merindade}}}]]a
Bortziriak
Posta-kodea 31780
Koordenatuak -
Garaiera
Eremua
Biztanleria

Dentsitatea
Euskaldunak

56 m
35 km²
3.727 (2006)

104,7 bizt/km²
%70,98 (2001)

Sorrera 1402 eskubideak jaso
Herritarra beratarra
Alkatea Josu Iratzoki Agirre (EAE-ANV)
www.berakoudala.net

Bera Nafarroako Ipar Mendebaldean dagoen udalerria da, Bidasoaren bazterrean, Lapurdi eta Gipuzkoarekin mugan. Bortziriak eskualdea osatzen du Arantza, Etxalar, Igantzi eta Lesakarekin batera. Iparraldetik Biriatu, Azkaine eta Urruñarekin egiten du muga; Sararekin ekialdetik; hegoaldetik Etxalarrekin; eta mendebaldean ditu Lesaka eta Irun. Itsas mailatik 56 metroko garaieran dago, eta 35,6 kilometro koadroko hedadura du.

Eduki-taula

[aldatu] Toponimia

Euskaltzaindian herriaren izena dokumentazio zaharrean nola heldu den aztertu zuten. Jose María Jimeno Jurío aritu zen dokumentu zaharrak aztertzen eta honako adibide hauek aurkitu zituen:

  • Bera (1366)
  • Tierra de Bera (1565, 1566)
  • Bera de la montaña de Navarra (1622)
  • Bera del Reino de Navarra (1622)

Mugalarreak direla-eta, Sara eta Berako Udalen arteko gutunetan ere adibide hauek ageri dira:

  • Bera (1827)
  • Vera (1827)

Horrela, datu horiek ikusirik Euskaltzaindiak Bera izena erabiltzea proposatu zuen.

Vera de Bidasoa 1916ko uztailaren 27ko Errege Dekretuaren bidez ezarri zuten. Hala ere, udaleko akta liburuetan behin agertu zen 1918an eta 1924ra arte ez zen berriz agertu.

Berako Udalak izen ofizial gisa Bera erabiltzea erabaki zuen 1989an.

[aldatu] Geografia

[aldatu] Klima

Klima atlantiarra da bertakoa: hezea, euri ugarirekin, tenperatura epelak urte sasoi guzietan, aldaera ttikiak dituela. Banaz bertzeko tenperatura 14-15 gradukoa da, prezipitazio handiekin, urtean 170 egunez egiten baitu euria.

[aldatu] Auzoak

  • Dornaku.
  • Garaitarreta.
  • Kaule.
  • Suspela.
  • Suspelttiki.
  • Xantelerreka/Elzaurdia (Ibardin).
  • Zalain.
  • Zia.
  • Altzate.
  • Illekueta.

[aldatu] Historia

  • 1402. Nafarroako errege Karlos III.a Leialak Lesaka eta Berako herritarrei hainbat pribilegio eman zizkien bere lurra gipuzkoarren eta lapurtarren aitzinean defenda zezaten.
  • 1606. Lorenzo de Hualde Berako elizako erretore izendatu zuen Altzate eta Urtubiko jaunak. Pertsona hau Valle Alvarado inkisidorearen laguntzaile izateagatik nabarmendu zen. Sorginkeriagatik beratar aunitz salatu zituen, Logroñoko auzi inkisitorialak (1610) biltzen duen moduan.
  • 1610. urte aldera, Baionatik artoa sartu zen, atlantiar ereduko nekazaritza sisteman oinarrizko landaketa izan dena.
  • 1638. Saint-Simon dukearen tropek, Altzate eta Urtubiko jaunaren gidaritzapean, Bera erre zuten.
  • 1793-1795. Konbentzio Gerra. Lehen aldian, 1794ko uztailera arte, Espainiako tropek okupatu zuten Bera. Bigarrenean, 1794ko uztaila bukaeratik aitzinera, frantsesek hartu zuten herria, eta bertan izan ziren guda bukatu arte, 1795eko ekainean.
  • 1813-1814. 1813ko abuztuaren hasieran, tropa aliatuak, Wellington dukea buru zutela, Bortziriak, Urdazubi eta Donezteben finkatu ziren, Soult mariskal frantsesarenei jarraiki. 1813ko azarora arte egon ziren bertan, heriotze krisi nabarmena eraginez.
  • 1830. Urriaren 20an, Espoz y Mina generalak Beran pasa zuen muga, konstituzio liberala absolutismoaren aitzinean aldarrikatzeko asmoarekin.
  • 1838. Lehen Gerra Karlistan, apirilaren 4an, liberalek herria utzi zutenean Berako eliza erre zuten, kalte nabarmenak eraginez.
  • 1872. Borboiko Karlos Beratik sartu zen, Amadeo Saboiakoaren aurkako gerra aldarrikatzeko. Bigarren Gerra Karlistan, Santa Kruz apaizak zenbait borrokaldi eragin zuen Beran.

Nafarroa Oinez

[aldatu] Ekonomia

[aldatu] Lehen sektorea

[aldatu] Bigarren sektorea

[aldatu] Hirugarren sektorea

[aldatu] Demografia

[aldatu] Oroigarriak

[aldatu] Kultura

[aldatu] Kultur elkarteak

  • Gure Txokoa elkartea
  • Uxua emakume taldea
  • Ertz arte gunea
  • Espidobaita elkartea
  • Lamixine BAT
  • Berako abesbatza
  • Bidasoa Ikerketa Zentroa
  • Antzerki eta Eskola
  • Lagunak adinekoen elkartea
  • Inti Kausay
  • Uhartean Antzerki Eskola

[aldatu] Bestak eta ospakizunak

  • Inauteriak: Hausterre asteazkenaren aitzineko egunetan ospatzen dira inauteriak:
    • Ortzegun gizena: Goizean haurrak ateratzen dira puska biltzea egitera zingar-arraultze eskean. Arratsaldean, aldiz, Inudeak eta artzaiak dantzatzen ibiltzen dira.
    • Larunbata: Kaldereroen konpartsa.
    • Igandea: Inudeak eta artzaiak konpartsa. Mutilak neskaz janzten dira, eta neskak mutilaz. Dantzariekin batera hainbat pertsonaia bitxi agertzen dira, musikariekin batera.
    • Astelehena: goizean Zingar-arraultze eskea egiten da baserrietan eta karriketan. Inauterietako egun handia.
  • Besta Berri eguna: Gorpuzti egunez prozesioa egiten da. Txistulariek Alkate soinua jotzen dute, Berako doinua, besta honetarako bereziki egina. Prozesioaren ibilbidean maindire bat zabaltzen da bidearen erditik, eta honen bazterretan iratzea zabaltzen da. Paretetan, aldiz, loreak eta adaxkak paratzen dira. Herriko bandera dantzatzen da egun horretan.
  • Ekobera: ekainean produktu ekologikoen azoka egiten da.
  • Sanesteban bestak: herriko zaindariaren bestak abuztuaren 2tik 6ra arte izaten dira (abuztuaren 3a, Sanesteban eguna). Musika, dantzak, herri kirolak, kukaina eta mota guzietako ikuskizunak izaten dira. Zaindariaren egunean, San Estebanen ohoretan meza nagusia izaten da, eta ondotik Berako bordon dantza eta makil dantza dantzatzen da. Arratsaldean, berriz, Berako aurreskua.
  • Lurraren Eguna: urriko 4. igandean, Gure Txokoa Elkarteak antolatua, eskulangileak, gasna eta sagardo lehiaketak, bertako produktuen erakusketa, musika, dantzariak eta abar biltzen dituen besta eguna.
  • Olentzeroa: abenduaren 24an Olentzerori kantatzen zaio. Arratsaldean haurrak ateratzen dira Olentzero eta bertzelako eguberri-kantak abestuz. Ilunabarrean helduen txanda izaten da.
  • Urtezaharra
    • Glin-glan: Urtezahar arratsaldean, haurrak auzoz auzo ibiltzen dira, etxeko atarietan Glin-glan, glin-glan, duenak ez duenari eman kantuarekin eskean. Fruitu lehorrak, goxokiak, frutak eta abar botatzen dira leihoetatik.
    • Diostesalbea: Urtezahar ilunabarrean kopla kantuan ibiltzen dira urte zaharra agurtuz, eta urte berria opatuz.

[aldatu] Sukaldaritza

[aldatu] Hezkuntza

[aldatu] Berako ikastetxeak

  • Udal Haur Eskola (0-3 urte)
  • Ricardo Baroja eskola publikoa: Haur Hezkuntza eta Lehen Hezkuntza (3-12 urte)
  • Labiaga ikastola: Haur Hezkuntza, Lehen Hezkuntza eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako lehen zikloa (3-14 urte)
  • Jesusen Bihotza ikastetxea: Haur eta Lehen Hezkuntza (3-12 urte)
  • Toki Ona institutua: Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza, Batxilergoa eta Heziketa Zikloak (12-18 urte)
  • Uxane-Aspace helduentzako lanerako ikastegia

[aldatu] Kirola

[aldatu] Kirol instalazioak

  • Toki Ona Udal Kiroldegia
  • Udal Igerilekuak
  • Matzada Futbol zelaia
  • Eztegara Udal Pilotalekua
  • Altzateko pilotalekua

[aldatu] Kirol elkarteak

  • BYDH (Txirrindularitza)
  • Toki Ona Bortziriak Saskibaloi elkartea
  • Club Ciclista Beratarra
  • Gure Txokoa KE
  • ADO'S txirrindulari elkartea
  • Bortziriak pilota elkartea
  • Manttale mendi lasterketa taldea
  • Larun eta Larunttiki mendi taldea
  • Agerra mendi taldea
  • Berako Kenpo Kai elkartea
  • Ehiza eta arrantza elkartea

[aldatu] Kirol ekitaldiak

[aldatu] Aisia

[aldatu] Kondairak

[aldatu] Biografiak

[aldatu] Kanpo loturak


Nafarroa Artikulu hau Nafarroako geografiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.