Werther
Wikipedia(e)tik
Werther (alemanez, Die Leiden des jungen Werther) 1774an argitaratu zen nobela epistolarra dugu, Johann Wolfgang von Goetheren nobela erdi-autobiografikoa.
Werther alemaniar literaturako Sturm und Drang mugimenduko lan garrantzitsua dugu. Goethek, Friedich von Schiller-ekin batera, Weimarreko Mugimendu Klasikoa hasi aurretiko lan bakarrenetakoa da. Erromantizismoaren nobela aitzindaritzat hartzen da, aro literario honetan influentzia nabarmena sortu baitzuen.
Eduki-taula |
[aldatu] Argumentua
Oharra: Atal honek argumentua edo amaiera argitzen du. |
Die Leiden des Jungen Werther nobela Werteherrek berak, izaera sentibera eta sutsudun artistak, gaztea bere lagun Wilhem-i bidalitako karta sorta moduan idatzia da. Gutunotan Werther Wahlheim izeneko fikziozko herri baten dagoela, tokiko datu eta barne-pentsamenduak kontatzen dizkio lagunari. Hala nola, Lotte izeneko neskatxa batez maitemindu dela, hauen ama zendu ostean bere anai-arreben kargu egiten den neska gazte lirain batez. Zoritxarrez, Lottek hamaika urte zaharragoa den Albert izeneko gizonarekin ezkon-hitza emanda du. Honek eragindako minaz ohartuta ere, Wertherrek Lotte eta Albertekin adiskidetasun estua jorratzen du. Baina barneko suminak Walheimetik alde eginaraztea egiten dio, Weimarrera zuzenduz.
Denboragarrenean Walheimera itzuli eta inoiz ez bezalako sufrimendua pairatzen du Lotte eta Albert ezkonduta ikustean. Egunak joanaz Lottek inoiz ez duela maitatuko ohartzen da, eta gainera neskak, bere senarrarekiko errespetua dela eta, Wertherrek ordurarteko maiztasunaz ezin diola bisitatu behar erabakitzen du. Azkenekoz ikusten du neska eta “Ossian”-en zati bat errezitatzen dio, elkar musukatzen dira. Wertherrek gertaera honen aurretiaz, hirurotako bat – Lotte, Albert edo Werther – hil behar zela zenkien. Eta beste izaki bati min egiteko ezintasunaz, bere buruaz beste egitea besterik ez du irtenbide. Hil ostean irakurria izateko agur-gutun bat idatzi ostean, Alberti ehizarako bi pistola eskatuz idazten dio. Lottek notizia atsekabez harturik, pistolak bidaltzen dizkio, Wertherren nahia susmatu arren. Azkenik, Wertherrek bere buruaz beste egiten du.
[aldatu] Pertsonaiak
WERTHER: Natura maite duen, artista gazte, jaso, sentikor eta sutsua dugu. Honez gain, gizarteak asperturik bakarti bilakatu den pertsonaia: ez du burokrazia gogoko, ezta gizarte mailen arteko ezberdintasuna, ez eta zuzentasun eta ohorez agertu behar izana.
LOTTE: Erromantizismoko emakume ametsezkoa irudikatzen du. Emakume lirain, ikasi, natural, umila da; emakume-amaren rolduna, erabat arduratsua, ingurukoaz zein ingurukoez zuhur dagoena.
ALBERT: Lotteren senargaia, eta Wertherren irudiaren kontrapuntua: arrazoidun gizona da, pentsakorra. Batzuetan sentikortasun gabez irudikatzen da, eta horregatik ez ditu ulertzen Wertherren pentsamolde eta jokabidea.
[aldatu] Oharrak
Werther Goetheren lehen lorpen handia izan zen, bat-batean ezezaguna izatetik idazle entzutetsu izatea ahalbidetu baitzion. Napoleon Bonapartek, esaterako, Europako lanik aipagarrienetakotzat eduki zuen. Napoleon gaztea zelarik Goetheren estiloak iradokitako monologo bat idatzi zuen eta, nagusitan jada, gerrateetara liburu honen ale bat zeraman.
Nobelak “Werther-Fieber” (Werther sukarra) izeneko fenomeno batetara bultzatu zuen jendea. Europako gazteak nobelan Wertherrek zeraman arropekin janzten ziren. Baita, suizidio mimiko moduan ezagutzen diren lehengo kasuak ere, ustez bi mila irakurle suizidatzea eraginez.
[aldatu] Ikus, gainera
[aldatu] Kanpo loturak
- GradeSaver study guide: The Sorrows of Young Werther
- Doako Audio-liburua (alemanieraz) from LibriVox
- The-Sorrows-of-Young-Werther.com (personalised e-mail edition sending Werther's letters to your mailbox)