Goi Erdi Aroa
Wikipedia(e)tik
Erdi Aroko Garaiak |
Goi Erdi Aroa |
Goi Erdi Aroa Europako historian historialariek gutxi gorabehera 500tik 1000 arteko garaiari ematen dieten izena da oro har. Ohartu behar da aditu guztiak bat ez datozela hasierako data jartzerakoan batik bat. Izan ere, nahiz eta hastapeneko mugarria eskuarki Erromatar Inperioaren erorketa den, hainbat historialariren arabera, III. mendeko krisialdiarekin amaituko litzateke Antzinaroa. Besteen ustez, berriz, Erdi Aroa, eta hortaz, Goi Erdi Aroa, VII. edo VIII. mendeetara arte ez litzateke hasiko.
Edonola ere, Mendebaldeko Erromatar Inperioaren gainbeherarekin estatu indartsu eta zentralizatua desagertu zen Mendebaldeko Europan. Rhin eta Danubio mugez haratatik zetozen herriek estatu berriak osatu zituzten, iraupen desberdinak izango zituztenak. Izan ere, erresuma batzuek besteak gailentzean desagerrarazten zituzten. Hala gertatu zen, esaterako, frankoek burgundiarrak garaintzean edo bisigodoek sueviarrak azpiratzean. Indartu jarraitzen zuen Bizantziar Inperioak, Ekialdeko Erromatar Inperioak alegia, beste erresuma batzuk, vandaloena eta ostrogodoena, menderatu zituzten, aurreko Erromatar Inperioaren hedadura lortu nahian.
Hortik gutxira, garaiko erresumek beste arrisku bat izan zuten: migrazio bigarren olatu bat. Iparraldetik bikingoek erasotu zuten Atlantikoko kostaldea (Mediterraneora ere iritsi ziren); hungariarrak Erdi Europan kokatuta, zonalde hori arpilatu zuten; eslaviarrek Bizantziarren mendean zegoen Balkanetako penintsulako iparraldea okupatu zuten; hegoaldetik arabiarrek Iberiar Penintsula inbaditu zuten.
Mendebaldeko erresumen artean, arrakastatsuena frankoena izan zen. Batik bat Pippin Motza eta Karlos Handia seme eta ondorengoari esker, agintea beste askoren gainean ezarri zuten, eta, 800eko abenduaren 24an, enperadore izendatu zuen Aita Santuak Karlos, Erromatar Inperioaren nagusitasun galdua berreskuratu nahi zuten ikurra.