સૉફ્ટવેર
From વિકિપીડિયા
તકનીકી દૃષ્ટિ થિ સૌફ્ટવેયર ના બે ભાગ્ હોય છે. (૧) સોર્સ કોડ (source code); અને (૨) ઔબજેક્ટ કોડ (object code)| આ બન્ને ને સમજભા માતે થોદો સૌફ્ટવેયર નો ઇતિહાસ જાનભો પદ્સે.
સોર્સ કોડ: કમ્પયૂટર હમ લોગો કી ભાષા નહીં સમઝતે હૈં| વે કેવલ હાં યા ના, અથવા 1 અથવા 0 કી ભાષા સમઝતે હૈં| હમારે લિયે ઇસ ભાષા મેં પ્રોગ્રામ લિખના બહુત મુશ્કિલ હૈ| પહલે પ્રોગ્રામ ઇસી તરહ સે લિખે જાતે થે એક પંચ-કાર્ડ હોતા થા જિસે છેદ કિયા જાતા થા કાર્ડ મેં છેદ કા મતલબ હાં ઔર યદિ છેદ નહીં હૈ તો મતલબ ના|
400px|right|પંચ કાર્ડ
જબ કમપ્યૂટર વિજ્ઞાન કા વિકાસ હુઆ તો ઊચેં સ્તર કી કમપ્યૂટર ભાષાઓં (high level languages), જૈસે કિ બેસિક, કોબોલ , સી ++ ઇત્યાદિ, કા ભી ઈજાદ કિયા ગયા| ઇન ભાષાઓં મેં ખ઼ાસ સુવિધા યહ હૈ કિ પ્રોગ્રામ અંગ્રેજી ભાષા કે શબ્દોં એવં વર્ણમાલા કા પ્રયોગ કરતે હુયે લિખા જા સકતા હૈ| જબ ઇસ તરહ સે પ્રોગ્રામ લિખ લિયા જાતા હૈ તો ઉસે હમ સોર્સ કોડ કહતે હૈં| અબ ઇસે કમપ્યૂટર કે સમઝને કી ભાષા મેં બદલા જાતા હૈ|
ઔબજેક્ટ કોડ: ઊચેં સ્તર કી કમપ્યૂટર ભાષાઓં મેં એક પ્રોગ્રામ હોતા હૈ જિસે કમ્પાઇલર (complier) કહતે હૈં| કમ્પાઇલર કે દ્વારા સોર્સ કોડ કો જબ કમ્પાઇલ કિયા જાતા હૈ તો સોર્સ કોડ કમ્પયૂટર કી ભાષા, યાની 1 યા 0 કી ભાષા મેં, બદલ જાતા હૈ| ઇસકો ઔબજેક્ટ કોડ યા મશીન કોડ ભી કહતે હૈં| સૌફ્ટવેર કાનૂન મેં બૌદ્ધિક સમ્પદા અધિકાર કે અન્દર સુરક્ષિત હોતા હૈ|
[ફેરફાર કરો] સૌફ્ટવેર કૈસે સુરક્ષિત હોતા હૈ
ટ્રિપ્સ મા સાત જાત્ ના બૌધિક સમ્પદા અધિકાર કે બારે મા ચર્ચા કરિ છે. તેમા ૩ રિત્ ના અધિકાર, અતલે કે કૉપીરાઇટ (Copyright), ટ્રેડ સીક્રેટ (Trade Secret), તથા પેટેંટ (Patent), કમપ્યૂટર સૌફ્ટવેર કો પ્રભાવિત કરતે હૈં સૌફ્ટવેર કો પેટેંટ કરાને કા મુદ્દા વિવાદાસ્પદ હૈ તથા કુછ કઠિન ભી ઇસકી ચર્ચા હમ અલગ સે પેટેંટ એવં કમપ્યૂટર સૉફ્ટવેર કે અન્દર કરેંગે
૧. કૉપીરાઇટ કી તરહ: 'સોર્સ કોડ ઔર ઔબજેક્ટ કોડ' શીર્ષક કે અન્દર પર ચર્ચા કી થી કિ આજકલ સોર્સકોડ ઊચેં સ્તર કી કમપ્યૂટર ભાષાઓં (high level languages) મેં અંગ્રેજી ભાષા કે શબ્દોં એવં વર્ણમાલા કા પ્રયોગ કરતે હુયે લિખા જાતા હૈ| યહ ઉસ સૌફ્ટવેર કે કાર્ય કરને કે તરીકે કો બતાતા હૈ તથા યહ એક તરહ કા વર્ણન હૈ યદિ ઇસે પ્રકાશિત કિયા જાતા હૈ તો ઉસ સૌફ્ટવેર કે માલિક યા જિસને ઉસે લિખા હૈ ઉસકા કૌપીરાઇટ હોતા હૈ|
ઔબજેક્ટ કોડ કમ્પયૂટર કો ચલાતા હૈ ઔર યહ હમેશા પ્રકાશિત હોતા હૈ પરન્તુ ક્યા યહ કિસી ચીજ કા વર્ણન હૈ અથવા નહીં ઇસ બારે મેં શક થા| ટ્રિપ્સ કે સમઝૌતે કે અન્દર યહ કહા ગયા કિ કમપ્યૂટર પ્રોગ્રામ કો કૌપીરાઇટ કી તરહ સુરક્ષિત કિયા જાય ઇસલિયે ઔબજેક્ટ કોડ હમારે દેશ મેં તથા સંસાર કે દેશોં મેં ઇસી પ્રકાર સે સુરક્ષિત કિયા ગયા હૈ|
કમપ્યૂટર પ્રોગ્રામ કે ઔબજેક્ટ કોડ તો પ્રકાશિત હોતેં હૈં પર સબકે સોર્સ કોડ પ્રકાશિત નહીં કિયે જાતે હૈં| જિન કમપ્યૂટર પ્રોગ્રામ કે સોર્સ કોડ પ્રકાશિત કિયે જાતે હૈં ઉનમેં તો વે કૌપીરાઈટ સે સુરક્ષિત હોતે હૈં પર જિન કમપ્યૂટર પ્રોગ્રામ કે સોર્સ કોડ પ્રકાશિત નહીં કિયે જાતે હૈં વે ટ્રેડ સીક્રેટ કી તરહ સુરક્ષિત હોતે હૈં|
૨. ટ્રેડ સીક્રેટ કી તરહ: માલિકાના કમપ્યૂટર પ્રોગ્રામ મેં સમાન્યત: સોર્સ કોડ પ્રકાશિત નહીં નહી કિયા જાતા હૈ તથા વે સોર્સ કોડ કો ટ્રેડ સીક્રેટ કી તરહ હી સુરક્ષિત કરતે હૈં| યહ ભી સોચને કી બાત હૈ કિ યે સોર્સ કોડ ક્યોં નહી પ્રકાશિત કરતે હૈં?
સોર્સ કોડ સે ઔબજેક્ટ કોડ કમ્પાઈલ કરના આસાન હૈ; યહ હમેશા કિયા જાતા હૈ ઔર ઇસી તરહ પ્રોગ્રામ લિખા જાતા હૈ| પર ઇસકા ઉલટા યાનિ કિ ઔબજેક્ટ કોડ સે સોર્સ કોડ માલુમ કરના અસમ્ભ્વ તો નહીં પર બહુત મુશ્કિલ તથા મહંગા ઔર ઇસ પર રિવર્સ ઇન્જીનિયરિંગ કા કાનૂન ભી લાગૂ હોતા હૈ| ઇસી લિયે સોર્સ કોડ પ્રકાશિત નહીં કિયા જાતા હૈ સીક્રેટ રખ કર જ્યાદા આસાની સે સુરક્ષિત કિયા જા સકતા હૈ| રિવર્સ ઇન્જીનિયરિંગ ભી બડ઼ા મજેદાર વિષય હૈ, ઇસકે બારે પર ફિર કભી|
૩. પેટેન્ટ કી તરહ: 'બૌધિક સમ્પદા અધિકાર (Intellectual Property Rights)' શીર્ષક મેં ચર્ચા હુઈ થી કિ સૌફ્ટવેર કો પેટેન્ટ કે દ્વારા ભી સુરક્ષિત કરને કે ભી તરીકે હૈં કઈ માલિકાના સાફટવેયર ઇસ તરહ સે ભી સુરક્ષિત હૈં પર યહ ન કેવલ વિવાદાસ્પદ હૈં, પર કુછ કઠિન ભી હૈં| ઇસકે બારે મેં પેટેંટ એવં કમપ્યૂટર સૉફ્ટવેર લેખ કો દેખેં|
૪. સવિંદા કાનૂન કે દ્વારા: સવિંદા કાનૂન(Contract Act) ભી સૌફ્ટવેર કી સુરક્ષા મેં મહત્વપૂણ ભૂમિકા નિભાતા હૈ| આપ ઇસ ધોખે મેં ન રહેં કિ આપ કોઈ સૌફ્ટવેર ખરીદતે હૈં| આપ તો કેવલ ઉસકો પ્રયોગ કરને કે લિયે લાઇસેંસ લેતે હૈંl આપ ઉસે કિસ તરહ સે પ્રયોગ કર સકતે હૈં યહ ઉસકી શર્તોં પર નિર્ભર કરતા હૈ ઔર યહ સવિંદા કાનૂન કે અન્દર આતા હૈ| લાઇસેંસ કી શર્તેં મહત્વપૂણ હૈં| યહી કિસી સૌફ્ટવેર કો ઓપેન સોર્સ સૌફ્ટવેર ભી બનાતી હૈં| ઇસકે બારે મેં આગે ચર્ચા હોગી|
ઓપેન સોર્સ સૌફ્ટવેર મેં સોર્સ કોડ હમેશા પ્રકાશિત હોતા હૈ| ઇસકે લિખને વાલે ઇસ પર અપના કૌપીરાઇટ કા અધિકાર જમાતે હૈં કિ નહીં, યહ લાઇસેંસોં કી શર્તોં પર નિર્ભર કરેગા, જિનકે અન્તર્ગત ઇનકો પ્રકાશિત કિયા જાતા હૈ કુછ લોગ ઇસે કૉપીલેફ્ટ (Copyleft) કર રહેં હૈં ઇસે ફ્રી સૉફ્ટવેર યા જીપીએલ્ડ સૉફ્ટવેર (GPLed) ભી કહા જાતા હૈ