Cycawkowe rostliny
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Cycawkowe rostliny |
|
---|---|
![]() |
|
babyduška | |
systematika | |
Domena | Eukarioty |
Swět | Rostlinstwo |
klasa: | (Rosopsida) |
podklasa: | (Asteridae) |
porjad: | (Lamiales) |
swójba: | Cycawkowe rostliny |
wědomostne mjeno | |
Lamiaceae | |
Podswójby | |
|
|
|
Cycawkowe rostliny (łaćonsce: Lamiaceae abo Labiatae) su swójba symjencowych rostlinow.
Wobsah |
[wobdźěłać] Wopis
Móže so čłony tuteje rostlinskeje swójba často na podkładźe charakteristiskich "hubičkatych kwětow" spóznawać. Wone so wuzběhuja přez "hornja huba" (často so wróćo tworjena) a "delnja huba" kćenja; zwjetša su wot 5 kćenjowych łopješkow dwě k hornjej hubje a tři k delnjej hubje zarostowane. Podobne typy kćenja tež wustupuja w druhich swójbach porjada (Lamiales). Runje tak njeje na hubičkatych kwětach wobmjezowany štyrihranity stołpik.
kćenjowa formula:
| = rozdźělenje přez dodatne dźělenske sćěny.
Najčasćišo lisćowe łopjena su napřećostejne. Dwusplažne kćenja su zygomorfowe a najčasćišo pjećličbne. Jenož eksistuje jed stamenski kružk. Płódnik je hornje stejacy.
Za čas zrałosće so wuwiwaja štyri tak mjenowane Klausen (płody).
[wobdźěłać] Wužiwanje
Wjele rostlinskich družinow tuteje swójby so wuzběhuja přez aromatiske wolije, dla kotrychž wone bu často kaž korjeninske rostliny wužiwane. Wjace hač 60 rodow tuteje swójby so sadźeja jenož w měrnych regionach a wjele družinow - na při. mjetlički (Mentha), bazlik (Ocimum basilicum), lěwanćik (Lavandula) abo želbija (Salvia) - bu přemysłownje plahowane. Dwě Pogostemon-družinje z južneje Azije, (Indiski Patschuli a Jawaniski Patschuli), dawataj Patschuli-wolij, kotryž je hódnotny zakładna maćizna za ćežke parfimy. Někotre družinow hubičkatych kwětow maja přećiwo tomu skerje regionalnu wažnosć. Gliedkräuter (Sideritis) słuža w wuchodnym srjedźnomórskim regionje kaž čajowe zelo. W Iranje so korjeni joghurt z Ziziphora a w Indiskej a juhowuchodnej Aziji słuža boblije wot Coleus rotundifolius kaž narunanje za běrny.
[wobdźěłać] Systematika
Swójba je rozčłonkowana do sydom podswójbow.
[wobdźěłać] Podswójba Lamioideae
Z 63 ródami a 1210 družinami
-
- měrnica (Ballota): z wokoło 35 družinami
- čorna měrnica (Ballota nigra)
- bukwica (Betonica): z wokoło 15 družinami
- wšědna bukwica (Betonica officinalis)
- Eremostachys: wokoło z 50 - 60 družinami
- zabrij (Galeopsis): z wokoło 10 družinami
- kałaty zabrij (Galeopsis tetrahit)
- lěsny zabrij (Galeopsis Galeopsis bifida)
- mjechki zabrij (Galeopsis pubescens)
- pěskowy zabrij (Galeopsis ochroleuca)
- pyšny zabrij (Galeopsis speciosa)
- rólny zabrij (Galeopsis ladanum)
- sywny zabrij (Galeopsis segetum)
- wuski zabrij (Galeopsis angustifolia)
- cycawka (Lamium): z wokoło 40 družinami
- běła cycawka (Lamium album)
- čerwjena cycawka (Lamium purpureum)
- mała cycawka (Lamium amplexicaule)
- płótna cycawka (Lamium maculatum)
- srěnja cycawka (Lamium mollucellifolium)
- wutřihana cycawka (Lamium incisum)
- žołta cycawka abo złota cycawka (Lamium galeobdolon)
- Leucas: z wokoło 100 družinami
- Leonotis: z wokoło 30 družinami
- Leonurus: z 3 družinow
- Marrubium: z wokoło 40 družinami
- Phlomis: z wokoło 100 družinami
- Pogostemon: z wokoło 60 družinami
- Sideritis: z wokoło 140 družinami
- Stachys: z wokoło 300 družinami
- Stenogyne: z wokoło 20 družinami
- Haplostachys: z wokoło 5 družinami
- Phyllostegia: z wokoło 32 družinami
- měrnica (Ballota): z wokoło 35 družinami
[wobdźěłać] Podswójba Nepetoideae
Z 105 ródami a 3675 družinami:
-
- płónčik (Acinos): wokoło z 10 družinami
- Calamintha: z wokoło 6 - 10 družinami
- čisćica Clinopodium: z wokoło 20 družinami
- wšědna čisćica (Clinopodium vulgaris)
- Coleus: z wokoło 90 - 150 družinami
- Dracocephalum: z wokoło 70 družinami
- Glechoma: z wokoło 8 - 12 družinami
- Hyptis: z wokoło 350 - 400 družinami
- Hyssopus: z wokoło 15 družinami
- jězop (H. officinalis)
- Isodon: z wokoło 100 družinami
- lawendely (Lavandula): z wokoło 25 družinami
- dabrečk (Lycopus): z wokoło 10 bis 30 družinami
- melisa (Melissa): z 4 družinami
- mjedonka (M. officinalis)
- mjatwički (Mentha): z wokoło 30 družinami
- Micromeria: z wokoło 70 družinami
- Monarda
- kocornik (Nepeta): z wokoło 250 družinami
- bazliki (Ocimum): z wokoło 60 družinami
- bazlik (Ocimum basilicum)
- Origanum: z wokoło 15 - 20 družinami, přikłady:
- jězončik (Prunella): z 7 družinami
- rósmarja (Rosmarinus officinalis)
- želbija (Salvia): z wokoło 900 - 1100 družinami
- popricy (Satureja): z wokoło 30 družinami
- Solenostemon
- Solenostemon scutellarioides
- babyduška (Thymus): z wokoło 300 družinami
- madźerska babyduška (Thymus pannonica)
- pěskowa babyduška (Thymus serpyllum)
- prawa babyduška (Thymus vulgaris)
- wšědna babyduška (Thymus pulegioides)
- Ziziphora: z wokoło 25 - 30 družinami
[wobdźěłać] Podswójba Ajugoideae
Z 24 ródami a 1115 družinami
-
- Aegiphila: wokoło z 120 družinami
- zběhowc (Ajuga): z 40 - 50 družinami
- japanski zběhowc (Ajuga japonica)
- jehłancojty zběhowc (Ajuga pyramidalis)
- kosmaty zběhowc (Ajuga genevensis)
- łažawy zběhowc (Ajuga reptans)
- ležacy zběhowc (Ajuga decumbens)
- žołty zběhowc (Ajuga chamaepitys)
- Clerodendrum: wokoło z 400 - 500 družinami
- Rotheca: wokoło z 50 - 60 družinami
- dubčica (Teucrium): wokoło z 250 družinami
[wobdźěłać] Podswójba Scutellarioideae
Z 5 ródami a 380 družinami
-
- Scutellaria: wokoło z 360 družinami
[wobdźěłać] Podswójba Prostantheroideae
Z 16 ródami a 317 družinami
-
- Hemigenia: wokoło z 50 družinami
- Pityrodia: wokoło z 45 družinami
- Prostanthera: wokoło z 100 družinami
[wobdźěłać] Podswójba Symphorematoideae
Z 3 ródami a 27 družinami
-
- Symphorema
[wobdźěłać] Podswójba Viticoideae
Z 10 ródami a 376 - 526 družinami
-
- Premna: wokoło z 200 družinami
- Vitex: wokoło z 250 družinami, přikład:
- Vitex agnus-castus.
[wobdźěłać] Fylogenetiska klasifikacija
[wobdźěłać] Žórła
- Kral, Jurij: Serbsko-němski słownik hornjołužiskeje rěče. Maćica serbska, Budyšin (1927)
- Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
- Völkel, Pawoł: Hornjoserbsko-němski słownik, Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin (1981)
[wobdźěłać] Eksterne wotkazy
- Krótke wopisanje swójby. (němsce)
- Swójba Lamiaceae w florje Chinskeje. (jendź.)
- Swójba Lamiaceae pola APG II. (jendź.)
- Swójba Lamiaceae pola Delta. (jendź.)