Latina alfabeto

From Wikipedia

Latina alfabeto bazala esas A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z.

Latina alfabeto ne suficas por omna lingui, e nova literi esas insertita diversa loki en bazal alfabeto. Nova litero-signi esas por exemplo Ç Å Ä Ö Ã Õ Ñ e Š, Ž. Omna skribita (literala) linguo havas literi en propra ordino.

Developo di Latinala literi komencas en Egiptiana hieroglifi. En anciena Egiptia on skribis texti kun imajo-signi (ideografio). Un signo povis demonstrar tota vorto e, dum finala tempo di anciena Egiptia, anke silabo e sono. Pose l’ imaji transformis en Sinaia formi qui esis modeli por Semida e Foinikiana literi en areo di Siria e Palestina. En Foinikia on uzis literi nur por konsonanto-soni. Grekiani recevis Foinikiana literi e kreis plusa literi por vokali. Samatempe direciono di lektado divenis de <–– a ––>, ed ula literi turnis 180˚, ula literi 90˚. Ek Greka literi developesis Kirila e Latina literi. Dum Romana ero on uzis nur mayuskuli (granda literi). Klasika alfabeto esis uzebla ye 3ma yar-cento aK


Latinala literi e lia origini:

[redaktar] A

< Greka alfa Α
< Foinikiana alef = Hebrea ‘bovulo’
< imajo pri bovulo-kapo

[redaktar] B

< Greka beta Β
< Foinikiana beth = Hebrea ‘domo’
< imajo pri domo-fundamento

[redaktar] C

< Romana C [g] ed [k] ma pronuncado [k] vinkis
< Greka gamma Γ
< Semida C [gimel] = nuntempa G [g]
< imajo pri kamelo-kapo e nuko

[redaktar] D

< Greka delta Δ
< Semida daleth ‘pordo’
< imajo pri pordo

[redaktar] E

< Greka epsilon Ε [e]
< Semida [h]
< imajo pri homulo (1)

[redaktar] F

< Romana [f]
< Greka digamma [v]
< Semida litero [vau]
< ?

[redaktar] G

< Romana [k], nova litero G [g]
< Greka gamma Γ (videz C)

[redaktar] H

< Romana [h]
< Greka eta Η longa vokalo [ii]
< Semida cheth [h]
< imajo pri homulo (2)

[redaktar] I

< Romana [i] ed [y]
< Greka iota Ι [i]
< Foinikiana yod [y]
< imajo pri manuo (1)

[redaktar] J

< Nova litero ye meza ero [y] (videz I)

[redaktar] K

< ye meza ero nove K
< Romana [k] desaparis ma on uzis C [k]
< Greka kappa Κ
< Semida kaph
< imajo pri manuo (2)

[redaktar] L

< Romana
< Greka lambda Λ
< Semida lamed

[redaktar] M

< Romana
< Greka mu Μ
< Semida mem ‘aquo’
< imajo pri aquo

[redaktar] N

< Romana
< Greka nu Ν
< Semida nun
< imajo pri serpento

[redaktar] O

< Romana
< Greka omikron Ο [o] (Komparez omega Ω [oo])
< Semida ‘ain
< imajo pri okulo

[redaktar] P

< Romana
< Greka pi Π
< Semida pe
< imajo pri boko

[redaktar] Q

< Romana [k] ma altralatere QU [kw]
< Greka koppa
< Semida kooph [k]
< imajo pri ligita kordo

[redaktar] R

< Romana
< Greka rho Ρ
< Semida resh ‘kapo’
< imajo pri homala kapo

[redaktar] S

< Romana
< Greka sigma Σ
< Semida shin ‘dento’ (forsan [sh])
< imajo pri monto-somito

[redaktar] T

< Romana
< Greka tau Τ
< Semida taw

[redaktar] U

< nova litero ye 16-esma yar-cento [u] (videz V)

[redaktar] V

< til 16ma yar-cento [v] ed [u] (videz U)
< Roma V [v] ed [u]
< Greka upsilon Υ
< Semida vau (quale F, V, Y)

[redaktar] W

(videz V)

nova litero, por exemplo, en Germaniana, Angliana, Nederlandana W e V, ma altralatere en Suediana, Finlandana W = V

[redaktar] X

< Romana [ks]
< Greka [ks]
< Semida samekh

[redaktar] Y

en Ido [y] (komparez J)
en Germaniana, Estoniana, Turkiana Ü [ü]
en Hispaniana [i]
< Romana: nur en Greka vorti
< Greka upsilon Υ (ne Φ)
< Semida vau (videz F, U, V)

[redaktar] Z

< Romana: ne uzesis ma pose kun Greka vorti ad usado
< Greka zeta Ζ
< Semida zayin

[redaktar] Ç

en Franciana, Portugalana, Kataluniana

[redaktar] Å

en Suediana, Norvegiana, Daniana, Finlandana [o]

[redaktar] Ä

en Estoniana, Finlandana, Germaniana, Slovakiana, Suediana
en Daniana, Norvegiana Æ
< AE

[redaktar] Ö

en Suediana, Finlandana, Germaniana, Hungariana, Estoniana
en Daniana, Norvegiana Ø
< OE

[redaktar] Ã

en Portugalana nazala [a]

[redaktar] Õ

en Portugalana nazala [o], en Estoniana dopa, meza e vasta vokalo

[redaktar] Ñ

en Hispaniana [ny]

[redaktar] Š

en Finlandana, Estoniana por Idala sh

[redaktar] Ž

en Finlandana, Estoniana por Idala j

Videz prizento pri developo ek imajo-signi a Foinikiana literi.
Videz prizento pri tota developo di Latinala literi.