საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის სახელმწიფო პროგრამა
ვიკიპედიიდან
ამოიღეთ ეს თარგი სტატიის გამართვის შემდეგ.
საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის 2006 წლის სახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამის ძირითადი მიმართულებებია:
[რედაქტირება] საქართველოს ისტორიული ქალაქების დაცვის პროგრამა;
ქ. თბილისის ისტორიული ნაწილის დაფარვითი ინვენტარიზაცია
ისტორიული ქალაქები საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის ერთ-ერთ უდიდეს ნაწილს შეადგენს. მათი კომპლექსური დაცვის ეფექტური მოდელის ამოქმედება უშუალოდაა დაკავშირებული კულტურული მემკვიდრეობის მენეჯმენტის საკითხებთან. ამ მიმართულებით უკვე განხორციელდა (2005-2006 წწ.) ქ. თბილისის ისტორიული ნაწილის დაფარვითი ინვენტარიზაცია, რის შედეგადაც შეგროვდა და თანამედროვე კომპიუტერული ტექნოლოგიების საშუალებით სისტემატიზირებულ იქნა ინფორმაცია ქ. თბილისის სახელმწიფო დაცვისა და განაშენიანების რეგულირების ზონებში არსებულ ურბანულ ქსოვილზე. უძრავ ძეგლებზე და ძეგლის ნიშნის მქონე ობიექტებზე მომზადდა კანონმდებლობით დადგენილი სააღრიცხვო ბარათები. დამუშავდა და შეივსო საველე ბარათის ფორმა დამცავი ზონების ფარგლებში არსებულ ყველა შენობა-ნაგებობასა და თავისუფალ ნაკვეთებზე. შეიქმნა თემატური რუკების ციფრული და მყარი ვერსიები, რომლებიც დამუშავდა უახლესი, 2005 წლის აეროგადაღების საფუძველზე. ინფორმაციის ელექტრონულ ფორმატში განთავსება მოხდა გეოსაინფორმაციო სისტემების გამოყენებით, რის შედეგადაც შეიქმნა ტექსტური და კარტოგრაფიული მონაცემების სინთეზის, ინფორმაციის მარტივი მოხმარების, დამუშავებისა და განახლების უნიკალური საშუალება. დაფარვითი ინვენტარიზაციის ფარგლებში ჩატარებულმა სამუშაომ შექმნა ქ. თბილისის ისტორიული ნაწილის დაცვისა და რეაბილიტაციის ინსტრუმენტების შემდგომი დამუშავების საფუძველი და ნიმუში საქართველოს სხვა ისტორიულ ქალაქებში მსგავსი სამუშაოების ჩატარებისათვის.
ქ. თბილისის ისტორიულ-კულტურული საყრდენი გეგმის შემუშავება
თბილისის ისტორიული ნაწილი უდიდესი ისტორიულ-ხუროთმოძღვრული და მხატვრული ღირებულების გამო მსოფლიო მემკვიდრეობის ნუსხის ნომინირებული ძეგლია, ამიტომ განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს მისი ისტორიულ-კულტურული რესურსების მართვის თანამედროვე სტანდარტების ინსტრუმენტის შექმნას, რაც ხელს შეუწყობს რეაბილიტაციის პროგრამების შემუშავებას და ჯანსაღი საინვესტიციო გარემოს შექმნას. სახელმწიფო დღემდე არ ფლობდა თბილისის ისტორიული ნაწილის მართვის ისეთ მრავალდისციპლინარულ, კომპლექსურ დოკუმენტს, როგორიცაა "ისტორიულ-კულტურული საყრდენი გეგმა". მსოფლიოს ისტორიულ ქალაქების შესახებ მსგავსი დოკუმენტები სხვადასხვა ქვეყნების კანონმდებლობაში ცნობილია, როგორც ე.წ. დაცვის გეგმები (შაფეგუარდ პლანს). სამინისტროს მიერ განხორციელებული პროექტის შედეგად, გეოსაინფორმაციო სისტემის გამოყენებით, შესაძლებელი გახდა აღნიშნული გეგმის შექმნა. იგი მოიცავს ინფორმაციას:
ა) თბილისის ისტორიულ ნაწილში არსებულ კულტურული მემკვიდრეობის თვალსაზრისით ღირებულ ობიექტებზე, მათ ისტორიულ-კულტურულ მახასიათებლებზე;
ბ) განაშენიანების მორფოლოგიაზე, შენობა-ნაგებობათა ზღვრულ სიმაღლეზე და მხატვრულ-არქიტექტურულ ფასეულობაზე;
გ) ჩარევის სახელმძღვანელო პრინციპებზე და სხვ. ისტორიული-კულტურული საყრდენი გეგმა ასევე მოიცავს ანალიტიკურ მასალას თბილისის ისტორიული ნაწილის დამცავ ზონებში არსებული ძეგლების, ისტორიულად ჩამოყალიბებული გარემოს შესახებ, ძეგლთა დაცვის, რეაბილიტაცია-ადაპტაციის და ისტორიული უბნების განვითარების მეთოდოლოგიურ რეკომენდაციებს.
ქ. ბათუმის ისტორიულ-კულტურული საყრდენი გეგმების შემუშავება
ქ. ბათუმი, საქართველოს უმნიშვნელოვანესი საპორტო, სასაზღვრო, კულტურული, სავაჭრო და ტურისტული ცენტრია. იგი მდიდარია სამოქალაქო და საკულტო არქიტექტურის, ისტორიული, საბაღე-საპარკო ხელოვნებისა და ლანდშაფტური არქიტექტურის ძეგლებით, მაღალი კულტურული ფასეულობის მქონე ფონური განაშენიანებით, უნიკალური ქალაქგეგმარებითი სტრუქტურითა და ცალკეული შენობა-ნაგებობებით, რომლებიც ერთობლივად ქმნიან ქ. ბათუმის ისტორიულად ჩამოყალიბებულ თვითმყოფად სახეს. უკანასკნელი 15 წლის განმავლობაში ბათუმი ვითარდება როგორც საერთაშორისო და რეგიონალური პოლიტიკური, ადმინისტრაციული, კულტურული და სარეკრეაციო ცენტრი. მას გააჩნია ძლიერი ურბანული პოტენციალი და ამ პოტენციალის მნიშვნელოვან ნაწილს შეადგენს ქალაქის ისტორიულ-კულტურული მემკვიდრეობა. კულტურული მემკვიდრეობის რესურესების მართვის თანამედროვე ინსტრუმენტის, ისტორიულ-კულტურული საყრდენი გეგმის, შემუშავება დღევანდელი ბათუმისთვის უაღრესად აქტუალურია. სწორედ ამ მიზნით 2006 წელს სამინისტროს მიერ მომზადდა პროექტი ქ. ბათუმის ისტორიულ-კულტურული საყრდენი გეგმის შემუშავების შესახებ, რომელიც მნიშვნელოვნად შეუწყობს ხელს ბათუმის როგორც ადგილობრივი თვითმმართველობისა და სახელმწიფო სამსახურების მუშაობის ეფექტურობის ამაღლებას ამ მიმართულებით, ისე ისტორიული ნაწილის რეაბილიტაციის პროგრამის შემუშავება-განხორციელებასა და საინვესტიციო პროექტების ამოქმედებისთვის ჯანსაღი გარემოს შექმნას.
[რედაქტირება] კულტურული მემკვიდრეობის დამცავი ზონების დადგენა;
ისტორიული ქალაქების, არქეოლოგიური არეალებისა და ისტორიული ლანდშაფტების დამცავი ზონების დადგენა სამინისტროსათვის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ამოცანაა, ვინაიდან კულტურული მემკვიდრეობის სწორედ ეს ობიექტები წარმოადგენენ საქართველოს ტერიტორიაზე საუკუნეების მანძილზე დასახლებების განვითარების ქრონოლოგიას და სპეციფიკურ ბუნებრივ გარემოში ადამიანის ტრადიციული საქმიანობის შედეგს, ხასიათდებიან უძრავი ძეგლების მაღალი კონცენტრაციით, უნიკალურ ქუჩათა ქსელით, განაშენიანების სტრუქტურით და სხვ. სამწუხაროდ, დღემდე საქართველოს ისტორიულ ქალაქებს, უნიკალურ ძეგლთა კომპლექსებს, არქეოლოგიურ ძეგლებსა და ისტორიულ ლანდშაფტებს არ გააჩნდათ მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად დამტკიცებული კულტურული მემკვიდრეობის დამცავი ზონები. ის ნორმატიული აქტები კი, რომლებიც აღნიშნულ საკითხს წარსულში არეგულირებდა დღეისათვის ძალადაკარგულია და აღარ მოქმედებს. პროგრამის ფარგლებში მომზადდა საქართველოს ისტორიული ქალაქებისა და არქეოლოგიურად მნიშვნელოვანი ტერიტორიების, უნიკალურ ძეგლთა კომპლექსების კულტურული მემკვიდრეობის დაცვითი ზონების პროექტები, რომლებიც ლეგალიზაციის შემდგომ, საფუძვლად დაედება ამ ტერიტორიებზე განთავსებული ძეგლების კონსერვაციას, რეაბილიტაციას და ადეკვატურ განვითარებას. აღნიშნული ღონისძიებების განსახორციელებლად და საუკეთესო სპეციალისტების ჩართვის მიზნით, სამინისტრომ ჩაატარა ტენდერი თემაზე "კულტურული მემკვიდრეობის დამცავი ზონების დადგენა", რომლის ფარგლებშიც განხორციელდა და დადგინდა:
1. ქუთაისის კულტურული მემკვიდრეობის დამცავი ზონა;
2. სიღნაღის კულტურული მემკვიდრეობის დამცავი ზონა;
3. თელავის კულტურული მემკვიდრეობის დამცავი ზონა;
4. მცხეთის კულტურული მემკვიდრეობის დამცავი ზონა.
არქეოლოგიური ზონები
1. ქ.თბილისის და ქ. მცხეთის ტერიტორიაზე არქეოლოგიური დამცავი ზონების დადგენა;
2. ალაზნის ველის ყორღანებისა და ნამოსახლარების არქეოლოგიური დამცავი ზონების დადგენა.
ისტორიული არეალების
1. ვარძია-ხერთვისი-ოლოდასა და მის მიმდებარე ტერიტორიაზე განლაგებული უძრავი ძეგლებისთვის
2. კულტურული მემკვიდრეობის დამცავი ზონების დადგენა.
ქალაქები
კულტურული მემკვიდრეობის დამცავი ზონების დადგენა მნიშვნელოვანი წინაპირობაა მათ ფარგლებში მოქცეული უნიკალური კულტურული მემკვიდრეობის ადეკვატური დაცვის, შენარჩუნებისა და შემდგომი განვითარებისათვის. აღსანიშნავია, რომ სამინისტროს მიერ მოხდა ქალაქების ისტორიული განაშენიანების საზღვრებში არსებული კულტურული ფასეულობის მქონე ურბანული ქსოვილის, ქუჩათა ქსელის, კულტურული მემკვიდრეობის თვალსაზრისით ღირებული გეგმარებითი სტრუქტურის, ისტორიული ლანდშაფტის, არქეოლოგიური ობიექტებისა და კულტურული ფენების, საპროექტო დაცვითი ზონების აღწერა-სისტემატიზაცია. განისაზღვრა თითოეული დაცვითი ზონისათვის შესაბამისი რეჟიმები. აგრეთვე მოხდა კულტურული მემკვიდრეობის ობიექტების, მათ შორის უძრავი ძეგლების და ძეგლის ნიშნის მქონე ობიექტების გადამოწმება, მათი მისამართების დაზუსტება, არსებული ძეგლთა ნუსხების ანალიზი. გეორეფერენსირებულ რუკაზე დატანილ იქნა დაცვითი ზონების საზღვრები. მონაცემები დამუშავდა თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებით, რაც საშუალებას იძლევა ოპერატიულად აისახოს ცვლილებები მონაცემთა ბაზაში და, შესაბამისად, ზონირების რუკებზეც.
არქეოლოგიური ზონები
კულტურული მემკვიდრეობის არქეოლოგიური დამცავი ზონების პროექტი მომზადდა:
- ქ. თბილისში, ვაკე-საბურთალოს რ-ნში, სანდრო ეულის ქუჩაზე, გვიანანტიკური ხანის სამარხების გავრცელების ტერიტორიებზე;
- ალაზნის ველის ყორღანებისა და ნამოსახლარების, IV – I ათასწლეულის ადრებრინჯაოსა და ანტიკური ხანის პერიოდის ტერიტორიებზე;
- თბილისი-მცხეთის მთავარ საავტომობილო გზასთან, თბილისის არქეოლოგიური მუზეუმის მიმდებარედ გაშლილ "თრელიგორების" სახელით ცნობილ გვიანბრინჯაოს ხანის ნამოსახლარებზე. აღსანიშნავია, რომ მოცემულ ტერიტორიაზე ფიქსირდება, ასევე, ენეოლით-ადრებრინჯაოს ხანის არქეოლოგიური ობიექტები; დიღმის ველზე, დიდი დიღმის დასახლების IV მიკრორაიონის ტერიტორიაზე ნამგალა მიწებსა და საჯოგეს ნასახლარზე, რომელიც წარმოადგენს მთელ ამიერკავკასიაში უძველესი ქალაქური ტიპის დასახლებას (გვიანბრინჯაოს ხანის ადრეული პერიოდი). ნამგალა მიწის ყორღანული ველი მდებარეობს დიღმის ველზე საჯოგეს ნასახლარის სიახლოვეს. თრელების სამაროვნის ჩრდილო-დასავლეთით პირდაპირ ხაზზე, მისგან დაახლოებით 3 კმ-ის მანძილზე. ნამგალა მიწის ყორღანული ველი განეკუთვნება შუაბრინჯაოს ხანის ადრეულ პერიოდს.
- ქოშიგორა-ნაქულბაქევის ნასახლარის ტერიტორიაზე, რომელიც განლაგებულია საქართველოს სამხედრო გზის (მცხეთა-თბილისის მთავარი საავტომობილო მაგისტრალი) მარცხენა მხარეს. სასოფლო-სამურნეო ინსტიტუტის ჩრდილო-დასავლეთით აღმართულ გორაზე. იგი განეკუთვნება ადრეფეოდალურ პერიოდს.
არქეოლოგიური ძეგლების დამცავი ზონების დადგენასთან დაკავშირებული პროექტების ფარგლებში ჩატარდა კვლევითი სამუშაოები. მოხდა არქეოლოგიური საპროექტო დამცავი ზონის საზღვრების გავრცელების არეალების დადგენა და არქეოლოგიური დამცავი ზონის საპროექტო დოკუმენტაციის შედგენა თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებით. არქეოლოგიური ძეგლების დამცავი ზონების დადგენა უზრუნველყოფს არქეოლოგიური ობიექტებისა და კულტურული ფენების შენარჩუნებასა და მათ ადექვატურ დაცვას.
ისტორიული არეალები
მტკვრის აუზში, ვარძია-ხერთვისი-ოლოდას არქიტექტურულ-ლანდშაფტური კომპლექსის ტერიტორიაზე განთავსებულია ეროვნული მნიშვნელობის არქეოლოგიური და არქიტექტურული ძეგლები. მათ შორისაა ისეთი უნიკალური ნიმუშები როგორიცაა: ვარძია, წუნდა, ვანის ქვაბები, თმოგვის ციხე და ნაქალაქარი, ხერთვისი, ნავარძიევი, ჭაჭკარი, ზემო ვარძია, გელსუნდა, ოლოდა და სხვ. 2006 წელს ტენდერის ფარგლებში სამინისტროს მიერ დასრულდა ვარძია-ხერთვისი-ოლოდას და მის მიმდებარე ტერიტორიაზე განლაგებული უძრავი ძეგლებისათვის კულტურული მემკვიდრეობის დამცავი ზონების პროექტის მომზადება. სამუშაოების მიმდინარეობისას დაზუსტდა ტერიტორიაზე არსებული უძრავი ძეგლების ნუსხა, შედგა უძრავ ძეგლთა სააღრიცხვო დოკუმენტაცია, დადგინდა არქეოლოგიური ობიექტების გავრცელების არეალები და უძრავი ძეგლების საზღვრები. სამუშაოების მსვლელობისას, ასევე, მომზადდა კულტურული მემკვიდრეობის დამცავ ზონებში ტერიტორიების მართვისა და გამოყენების რეჟიმები. 2006 წლის ივლისში საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის მინისტრისა და საქართველოს ეკონომიკური განვითარების მინისტრის ერთობლივი ბრძანებთ (#3/225/ 31-1/616) დამტკიცდა აჭარაში მდებარე, გონიო-აფსაროსის არქიტექტურულ-არქეოლოგიური კომპლექსისა და, აგრეთვე, ქვემო ქართლში, დაბა საყდრისში აღმოჩენილი უძველესი სამთამადნო მრეწველობის ძეგლის არქეოლოგიური ზონები.
- გონიო-აფსაროსის ნაქალაქარი, თავისი ისტორიული და მხატვრულ-არქიტექტურული ღირებულებით ქვეყნის კულტურული მემკვიდრეობის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ძეგლს წარმოადგენს. წლების მანძილზე წარმოებული არქეოლოგიური გათხრებისა და დაზვერვითი სამუშაოების, მათ შორის გერმანელი სპეციალისტების მიერ თანამედროვე ტექნიკურ საშუალებათა გამოყენებით მიღებული შედეგებითა და წერილობით წყაროებში დაცული ინფორმაციით დასტურდება, რომ ძვ. წ. VIII-VII საუკუნეებიდან მოყოლებული, გონიო-აფსაროსის ტერიტორიაზე არსებობდა უნიკალური ქალაქური ტიპის დასახლება, ხოლო რომაულ ხანაში და განსაკუთრებით ჩვ. წ. I-III საუკუნეებში, თითქმის მთელი სამასი წლის მანძილზე აქ ფუნქციონირებდა მასშტაბური ქალაქი, ქალაქური ცხოვრებისათვის დამახასიათებელი ინფრასტრუქტურით, მოედნებით, ქუჩებით, კვარტლებით, ძველი დაგეგმარებისა და განაშენიანების ნაშთებით, წყალგაყვანილობისა და კანალიზაციის სისტემებით, იპოდრომით, თეატრით და, რაც არქეოლოგიური თვალსაზრისით განსაკუთრებით საინტერესოა, 300 წლის მანძილზე მოქმედი სამაროვნებით. უნიკალური ძეგლისა და მისი განამარხებული ნაწილის სამართლებრივი დაცვის უზრუნველყოფა მნიშვნელოვანი წინაპირობაა ტერიტორიის შემდგომი გამოყენებისა და განვითარებისათვის.
- ქვემო ქართლში, დაბა საყდრისში აღმოჩენილი სამთამადნო წარმოების არქეოლოგიური ძეგლი ოქროს მოპოვების ერთადერთი უძველესი სამთამადნო ნიმუშია მთელს მსოფლიოში. გერმანიაში, ჰაიდელბერგის მეცნიერებათა აკადემიის გარემოს დაცვისა და ფიზიკის ინსტიტუტის ლაბორატორიაში, რადიონახშირბადის მეთოდით ჩატარებული კვლევის საფუძველზე, იგი ძვ. წ. 3018 - 2929 წლებით თარიღდება. აღნიშნულ კომპლექსში ქვის იარაღებისა და კერამიკის შემცველი მნიშვნელოვანი ფენის გარდა, გამოვლენილია გამონამუშევართა მთელი სისტემა. იგი მთის ზედაპირიდან დაახლოებით 70 მ. სიღრმეზეა ხელოვნურად გათხრილი, სწორედ აქედან მოიპოვებდნენ 5000 წლის წინ ოქროს მადანს.
2006 წლის ოქტომბერში საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის მინისტრისა და საქართველოს ეკონომიკური განვითარების მინისტრის ერთობლივი ბრძანებით (## 3/471 / 1-1/1243) დამტკიცდა ქ. მცხეთის კულტურული მემკვიდრეობის დამცავი ზონები 1994 წლიდან ქ. მცხეთა და მისი შემოგარენი, მათ შორის ჯვრის მონასტერი და მიმდებარე ტერიტორიები შეტანილია UNESCO-ს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლთა ნუსხაში. ამ უმნიშვნელოვანესი აქტით საერთაშორისო საზოგადოებამ აღიარა ქ. მცხეთის გამორჩეული, ზოგადსაკაცობრიო კულტურული მნიშვნელობა. 2005-2006 წლებში კულტურის სამინისტროს მიერ მომზადდა პროექტი, რომელიც ითვალისწინებდა საქართველოს უძველესი ქალაქის - მცხეთის ტერიტორიაზე არსებული, უნიკალური კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის მიზნით, კულტურული მემკვიდრეობის დამცავი ზონების დადგენას. საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის მინისტრისა და საქართველოს ეკონომიკური განვითარების მინისტრის ერთობლივი ბრძანებით (##3/471 / 1-1/1243) 2006 წლის 31 ოქტომბერს, ძალაში შევიდა ქ. მცხეთის კულტურული მემკვიდრეობის დამცავი ზონები.
ქ. მცხეთის კულტურული მემკვიდრეობის დამცავი ზონების სისტემა მოიცავს:
1. უძრავი ძეგლების დაცვის ზონას;
2. განაშენიანების რეგულირების ზონას;
3. ლანდშაფტის დაცვის ზონას;
4. არქეოლოგიური დაცვის ზონას.
ამგვარი დოკუმენტი მნიშვნელოვანია ტერიტორიის ისტორიულ-კულტურული და ტურისტულ-რეკრიაციული პოტენციალის შესაბამისად გამოყენებისა და განვითარებისათვის.
[რედაქტირება] კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლთა ინვენტარიზაცია;
კულტურული მემკვიდრეობის დეპარტამენტი სისტემატურად აწარმოებს უძრავ ძეგლთა ნუსხების შევსებას. ძეგლთა დაცვის ერთ-ერთ უპირველეს საშუალებას წარმოადგენს ძეგლთა აღრიცხვა მათი სახელმწიფო რეესტრში გატარების მიზნით, რაც ამ შენობა-ნაგებობებს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის კანონით დადგენილ ფარგლებში აქცევს. უძრავ ძეგლთა ინვენტარიზაციის მიმართულებით სამინისტრომ ჩაატარა ორეტაპიანი ღია ტენდერი ინტელექტუალური მომსახურების შესყიდვაზე, თემაზე - "საქართველოს ქალაქებსა და რაიონებში მდებარე კულტურული მემკვიდრეობის თვალსაზრისით ღირებული ობიექტების ინვენტარიზაცია", რომლის ფარგლებშიც ჩატარდა:
გორის
ქ. გორის კულტურული მემკვიდრეობის თვალსაზრისით ღირებული ობიექტების, უძრავი ძეგლებისა და ძეგლის ნიშნის მქონე ობიექტების ინვენტარიზაცია
- შესრულდა ძეგლისა და ძეგლის ნიშნის მქონე სიების იდენტიფიცირება, სულ აღიწერა 62 ობიექტი, მათ შორის 58 ძეგლის ნიშნის მქონე ობიექტი;
- გამოვლინდა 5 ახალი შენობა, რომელიც შეყვანილია ძეგლის ნიშნის მქონე ნაგებობათა სარეკომენდაციო ნუსხაში;
- თითოეული ობიექტისათვის მოიძებნა საარქივო ტოპომასალა და ტექნიკური პასპორტი;
- მოხდა ნაგებობების დეტალური ფოტოფიქსაცია;
- ტერიტორიის გეორეფერენსირებულ რუკაზე დატანილ იქნა კულტურული მემკვიდრეობის თვალსაზრისით ღირებული შენობა-ნაგებობები.
ბორჯომის
- მოხდა კულტურული მემკვიდრეობის თვალსაზრისით ღირებულ შენობათა იდენტიფიცირება არსებულ, 1970-იანი წლების, ნუსხებთან;
- საველე სამუშაოების დროს აღიწერა 64 ობიექტი;
- ქალაქ ბორჯომში უძრავ ძეგლთა ნუსხას, რომელთა რიცხვი 53-ს აღემატებოდა დაემატა 11 ახალი ობიექტი;
- დამუშავდა მხარეთმცოდნეობის მუზეუმის ფონდები, რის შედეგადაც მოძიებულ იქნა ძეგლების საარქივო ფოტო და გრაფიკული მასალა.
ფოთისა და ქობულეთის
- გადამოწმდა ქალაქების ფოთისა და ქობულეთის კულტურული მემკვიდრეობის თვალსაზრისით ღირებულ ნაგებობათა ნუსხა: ქ. ფოთი - 62 ობიექტი, ქ. ქობულეთი - 11 ობიექტი;
- ქობულეთის რაიონში აღიწერა კულტურული მემკვიდრეობის თვალსაზრისით ღირებული ობიექტები;
- უძრავ ძეგლთა და ძეგლის ნიშნის მქონე ნაგებობებს შეემატა ოცამდე ახალი შენობა, რომელიც შევიდა სარეკომენდაციო ძეგლთა ნუსხაში;
- პერიოდების მიხედვით მოხდა ძეგლთა სისტემატიზაცია (ნიკო ნიკოლაძისეული პერიოდი, სტალინის პერიოდი);
- ინვენტარიზაციის შედეგად დადგინდა სტატისტიკა ძეგლთა კონსტრუქციული მდგრადობის შესახებ;
- შესწავლილ იქნა საარქივო დოკუმენტაცია, რის შედეგადაც დაზუსტდა ძეგლთა აგების თარიღი, ავტორი; მოძიებულ იქნა საარქივო ფოტომასალა.
ყაზბეგის
ყაზბეგის რაიონის კულტურული მემკვიდრეობის თვალსაზრისით ღირებული ობიექტების, უძრავი ძეგლებისა და ძეგლის ნიშნის მქონე ობიექტების ინვენტარიზაცია
- საველე სამუშაოების შედეგად სულ აღიწერა 80-მდე ობიექტი, მათ შორის 40 (1970-იანი წლების სიის მიხედვით) წარმოადგენს კულტურის უძრავ ძეგლს;
- ინვენტარიზაციის შედეგად დამატებით გამოვლინდა ორმოცი ახალი ობიექტი, რომელთაც გააჩნიათ მხატვრულ-არქიტექტურული ღირებულება;
- დაფიქსირდა ძეგლების ზუსტი კოორდინატები და სიმაღლეები ზღვის დონიდან;
- მოხდა აღნიშნული ძეგლების ფოტოფიქსაცია და რუკაზე დატანა.
გორდის
გორდის ბაღსა და მის ტერიტორიაზე არსებული კულტურული მემკვიდრეობის თვალსაზრისით ღირებული ობიექტების ინვენტარიზაცია
- მომზადდა ტერიტორიის 1:1000 მასშტაბის ტოპოგეგმა, გეორეფერენსირებულ პროგრამაში, რომელზეც დატანილ იქნა არსებული ძეგლები და ძეგლის ნიშნის მქონე ობიექტები;
- მოხდა ბაღის ტერიტორიაზე არსებული ხე-ნარგავების და მწვანე საფარის ინვენტარიზაცია (1 473 ნარგავის ჯიშის, სიმაღლის, დიამეტრის, ასაკის დადგენით);
- შედგა უძრავ ძეგლთა პასპორტები;
- მომზადდა ხეივნებისა და ბილიკების სქემა;
- შემუშავდა საპროექტო დამცავი ზონის საზღვრები;
- დამუშავდა საარქივო ფოტო და გრაფიკული მასალა.
მცხეთის
ქ. მცხეთის კულტურული მემკვიდრეობის თვალსაზრისით ღირებული ობიექტების, უძრავი ძეგლებისა და ძეგლის ნიშნის მქონე ობიექტების ინვენტარიზაცია
- შესრულდა ძეგლისა და ძეგლის ნიშნის მქონე სიების იდენტიფიცირება (2005 წელს სამინისტროს მიერ შედგენილი ნუსხების მიხედვით);
- თითოეული ობიექტისათვის შედგა სააღრიცხვო ბარათი, თანდართული ფოტომასალითა და ბიბლიოგრაფიით; მოხდა ნაგებობათა დეტალური ფოტოფიქსაცია;
- ტერიტორიის გეორეფერენსირებულ რუკაზე დატანილ იქნა კულტურული მემკვიდრეობის თვალსაზრისით ღირებული შენობა-ნაგებობები;
- ზეპირსიტყვიერებაში შემონახული ტოპონიმიკის შესწავლის პარალელურად მოხდა ძველი, სხვადასხვა წყაროებში მოხსენიებული ისტორიული სახელწოდებების გადამოწმება.
პატარა ლიახვის
პატარა ლიახვის აუზში არსებული ისტორიულ-არქიტექტურული და არქეოლოგიური ძეგლების აღრიცხვა-სისტემატიზაცია
დიდი ლიახვის მუზეუმის ხელმძღვანელობის მიერ ჩატარებულმა მოკვლევებმა, არქეოლოგიურმა ექსპედიციებმა და დიდი ლიახვის ხეობის კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლების პასპორტიზაციის პროექტის განხორციელებამ ცხადყო სამუშაოების გაგრძელებისა და პატარა ლიახვის ხეობის ძეგლთა პასპორტიზაციის აუცილებელობა (მსგავსი ხასიათის მცირემასშტაბიან მცდელობას ადგილი ჰქონდა 1985 წელს). პროექტის განხორციელების შედეგად მოხდა:
- პატარა ლიახვის ხეობის ტერიტორიაზე არსებული კულტურული მემკვიდრეობის 105 ძეგლის შესახებ კონკრეტული, დაზუსტებული ინფორმაციის შეკრება;
- პატარა ლიახვის ხეობის ტერიტორიაზე არსებული კულტურული მემკვიდრეობის 105 ძეგლის ფოტოფიქსაცია და პასპორტიზაცია თანამედროვე პრაქტიკაში არსებული უახლესი მეთოდებით, რაც გამოყენებული იქნება მონაცემთა ბაზის შექმნისათვის.
მოძრავ ძეგლთა ინვენტარიზაცია
კულტურული მემკვიდრეობის უძრავ ძეგლთა ინვენტარიზაციის პარალელურად მიმდინარეობს მოძრავ ძეგლთა შესწავლა-სისტემატიზაცია, კოლექციათა მდგომარეობის შეფასება და მათი პასპორტიზაცია, რის საფუძველზეც განისაზღვრება არა მარტო კონკრეტული ნიმუშის მხატვრული ღირებულება, არამედ მისი საბაზრო ფასი, რაც სახელოვნებო ლეგალური ბაზრის ჩამოყალიბების რეალურ პირობებს შექმნის. ასევე, აქტიურად მიმდინარეობს კულტურული მემკვიდრეობის იმ უნიკალური ნიმუშების გამოვლენა, რომლებიც საჭიროებენ გადაუდებელ საკონსერვაციო-სარეაბილიტაციო სამუშაოებს.
მუზეუმებისა და მოძრავი ძეგლების სამმართველო და თანამედროვე ქართული ხელოვნების შემსწავლელ ხელოვნებათმცოდნეთაგან შემდგარი კომისია ეტაპობრივად ახორციელებს საქართველოს თეატრების მუზეუმებში დაცული თეატრალურ-დეკორატიული მხატვრობის ნიმუშთა (ესკიზების) აღრიცხვა-პასპორტიზაციას, მათი მოძრავ ძეგლთAა სახელმწიფო რეესტრში გატარების მიზნით. ამჟამად აღრიცხულია კ. მარჯანიშვილის სახელობის სახელმწიფო დრამატუ¬ლი თეატრის მუზეუმში დაცული XX საუკუნის I ნახევრის თეატრალურ-დეკორატიული მხატვრობის უნიკალური ნიმუშები. დამუშავებულია 200-მდე ექსპონატი. მათ შორისაა, რუსეთში, კ. მარჯანიშვილთან XX საუკუნის 10-20-იან წლებში მოღვაწე რუსი მხატვრების მიერ შესრულებული ესკიზები, აგრეთვე 1928 წელს დაარსებულ თეატრში მომუშავე ქართველი მხტვრების (პ. ოცხელი, დ. კაკაბაძე, ელ. ახვლედიანი, ლ. გუდიაშვილი, მ. შავიშვილი, ი. გამრეკელი, ვ. სიდამონ-ერისთავი და სხვ.) ნამუშევრები. ექსპერტთა მუშაობის პროცესში გამოვლინდა, რომ წლების მანძილზე ადგილი ჰქონდა კერძო პირების მიერ ესკიზების გატანისა და ცალკეულ შემთხვევაში ნამუშევრების ასლებით შეცვლის ფაქტებს, რაც გამოწვეული იყო აღრიცხვისა და კონტროლის მექანიზმის არ არსებობით.
[რედაქტირება] კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლთა რეაბილიტაციის პროგრამა;
საქართველოს უმდიდრესი კულტურული მემკვიდრეობა ათასწლეულებს ითვლის. მისი დაცვა-შენარჩუნება სადღეისოდ ჩვენი ქვეყნის ერთ-ერთი პრიორიტეტია. სამწუხაროდ, უკანასკნელი ათწლეულების პოლიტიკურმა და სოციალურ-ეკონომიკურმა კრიზისმა უარყოფითად იმოქმედა ზოგადად კულტურის, მათ შორის ქვეყნის კულტურული მემკვიდრეობის დაცვაზე. ხანგრძლივი დროის განმავლობაში დაგროვდა უამრავი პრობლემა, რომელთა კომპლექსური გადაწყვეტაც დროის მცირე მონაკვეთში გახდა აუცილებელი.
კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის სფეროში საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის სამინისტროს სტრატეგიული პარტნიორია საქართველოს ისტორიულ ძეგლთა დაცვისა და გადარჩენის ფონდი. სამინისტროსა და ფონდის მიერ ერთობლივად იგეგმება და ნაწილდება სარეაბილიტაციო ძეგლებზე ჩასატარებელი სამუშაოები.
2005 წელს საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის გადარჩენისა და ძეგლთა რესტავრაცია-კონსერვაციისთვის სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დამატებით გამოიყო ერთი მილიონი ლარი, რომელიც მოხმარდა ძეგლთა საპროექტო-კვლევით, არქეოლოგიურ და სარესტავრაციო სამუშაოებს. მსგავსი აქტივობა წელსაც გაგრძელდა - ე.წ. "მილიონიანი პროექტის" მეორე ფაზა, რომლის ფარგლებშიც ანალოგიური სახის სამუშაოები მასშტაბურად განხორციელდა მძიმე მდგომარეობაში მყოფი ძეგლების რეაბილიტაციისთვის.
[რედაქტირება] სამუზეუმო რეფორმა;
საქართველოს მუზეუმების ვებ-გვერდი
საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის სამინისტროს დაფინანსებით მომზადდა საქართველოს მუზეუმების ვებ-გვერდი (შემსრულებელი: კულტუროლოგიური კვლევის ასოციაცია). ვებ-გვერდი (www.georgianmuseums.ge) მოიცავს: ტექსტუალურ და ვიზუალურ ინფორმაციას საქართველოში არსებული 222 მუზეუმის შესახებ, ქართულ-ინგლისურ ენებზე. ვებ-გვერდის ბმულებია: საქართველოს მუზეუმები (საქართველოს ყველა მუზეუმის ჩამონათვალი და კოორდინატები, საპასპორტო ინფორმაცია საქართველოს ყველა ძირითად მუზეუმზე); სიახლენი (ინფორმაცია საქართველოს მუზეუმებში მიმდინარე სიახლეებზე, გამოფენებზე და სხვა); გალერეა (მდიდარი ფოტოინფორმაცია საქართველოს მუზეუმებში დაცულ შედევრებზე); მუზეუმების სპეციალისტებისათვის (კანონმდებლობა, ICOM – ის მუზეუმების ეთიკური კოდექსი, ინფორმაცია სამუზეუმო სფეროში მიმდინარე სიახლეებზე: სემინარები, თრენინგები, მეთოდოლოგიური გამოცემები, კატალოგები და სხვ.); მუზეუმების კლასიფიკაცია (ინფორმაცია საქართველოს მუზეუმების კლასიფიკაციაზე პროფილის მიხედვით), მსოფლიოს მუზეუმები (ინფორმაცია მსოფლიოს ცნობილ მუზეუმებზე); დღის ფოტო (სხვადასხვა სამუზეუმო ექსპონატი, რომელიც პერიოდულად შეიცვლება); ვებ-გვერდები (საქართველოს მუზეუმებისა და საერთაშორისო სამუზეუმო ორგანიზაციების ვებ-გვერდების მისამართები).
რეგიონალური მუზეუმების რეაბილიტაციის პროგრამა
რეგიონალური მუზეუმების რეაბილიტაციის მიმართულებით მნიშვნელოვანია მუზეუმების მოწყობისა და მართვის ისეთი მოდელის შემუშავება, რომელიც მაქსიმალურად უზრუნველყოფს მათი განვითარების შესაძლებლობას. საქართველოში სხვადასხვა პროფილის ორ ასეულზე მეტი მუზეუმია. სამუზეუმო ცხოვრების გააქტიურების მიმართულებით სახელმწიფო-მიზნობრივი პროგრამის ფარგლებში დაფინანსდა სხვადასხვა პროექტები როგორც თბილისის, ისე რეგიონალური მუზეუმების მხარდასაჭერად. დაფინანსდა, ასევე, მეთოდოლოგიური ხასიათის გამოცემები, რომელთა განხორციელება ხელს შეუწყობს საქართველოს მუზეუმებში რეფორმის გატარებასა და ქვეყნის მუზეუმების გადასვლას თანამედროვე საერთაშორისო სტანდარტებზე. მათ შორისაა:
ნიკო ფირისმანიშვილის სახელმწიფო მუზეუმი
სოფელ მირზაანში 1960 წელს დაარსებულ ნიკო ფიროსმანაშვილის სახელმწიფო მუზეუმს მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია, ზოგადად, საქართველოს კულტურულ ცხოვრებაში. მუზეუმის ფონდებში დაცულია 9600-ზე მეტი ექსპონატი, მათ შორის ფიროსმანაშვილის 14 ნამუშევარი (ორიგინალი), მხატვრის მემორიალური ნივთები, ხელნაწერები და სხვ.
ნიკო ფიროსმანაშვილის მემორიალურ სახლს სარეაბილიტაციო სამუშაოები ბოლოს 1972 წელს ჩაუტარდა. ათეული წლების შედეგ სახლი უკვე ავარიულ მდგომარეობაში იყო და საჭიროებდა აღდგენით სამუშაოებს.
ნიკო ფიროსმანაშვილის მემორიალური სახლის რეაბილიტაციისთვის შესრულდა:
- ხელახლა ამოშენდა და გამაგრდა დაბზარული კედლები;
- შენობის გარშემო მოეწყო საყრდენი კედლები; - მთლიანად გამოიცვალა შენობის გადახურვა; - შეიცვალა და თავიდან დაიგო ხის იატაკი.
დიდი ლიახვის მუზეუმ-ნაკრძალი
უკანასკნელ ათწლეულში სამაჩაბლოს ტერიტორიაზე მომხდარმა მოვლენებმა და პოლიტიკურმა კრიზისმა მძიმე ფონი შექმნა რეგიონის ტერიტორიაზე არსებული კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლების დაცვის თვალსაზრისით. ამ ვაკუუმის დასაძლევად შიდა ქართლში, ცხინვალის რეგიონში 2005 წელს დაფუძნდა დიდი ლიახვის ხეობის მუზეუმ-ნაკრძალი, რომელიც ანხორციელებს როგორც სამუზეუმო, ისე ძეგლთა დაცვით პროექტებს.
ევროპული მემკვიდრეობის დღეები
საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის სამინისტროს, საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროსა და მცხეთის არქეოლოგიური სახელმწიფო მუზეუმ-ნაკრძალის ინიციატივით ევროსაბჭოსა და ევროკავშირის ერთობლივი პროგრამის "ევროპული მემკვიდრეობის დღეები 2006" ფარგლებში მომზადდა გამოფენა "მეღვინეობის მემკვიდრეობა საქართველოში".
გამოფენა მიზნად ისახავდა მაქსიმალურად სრულად წარმოეჩინა ქართველი ერის ეთნოკულტურული ისტორიის უმნიშვნელოვანესი და საინტერესო მხარე - მევენახეობა-მეღვინეობა. პროექტმა გააერთიანა ამპილოგრაფიის, ღვინის დამზადება-წარმოებისა და საისტორიო მეცნიერების სხვადასხვა დარგის მიღწევებიც.
ექსპოზიციაზე ნაჩვენები იყო არქეოლოგიური და ეთნოლოგიური არტეფაქტები, ღვინის მწარმოებელი და ღვინის წარმოებასთან დაკავშირებული სხვადასხვა პროფილის ფირმების პროდუქცია, ნარატიული და დოკუმენტური საისტორიო მასალა, ფოტო და გრაფიკული ილუსტრაციები. ექსპოზიციამ წარმოაჩინა: მევენახეობა-მეღვინეობის ისტორია საქართველოში და მევენახეობა-მეღვინეობა თანამედროვე საქართველოში.
2007 წლისათვის იგეგმება აღნიშნული საგამოფენო პროექტის განხორციელება საზღვარგარეთ.
ახალი გამოცემები
მცხეთის ურბანული განვითარების ქრონოლოგია
სამინისტროს დაფინანსებით "დიდი მცხეთის არქეოლოგიური სახელმწიფო მუზეუმნაკრძალის" ბაზაზე გამოსაცემად მომზადდა "მცხეთის ურბანული განვითარების ქრონოლოგია (ძვ.წ. VIII-VI საუკუნეებიდან დღემდე)", რომელიც წარმოადგენს საქართველოსა და საზოგადოდ, კავკასიის ამ ერთ-ერთი უძველესი ქალაქის უწყვეტი განვითარების ისტორიის კვლევას პროტოქალაქური დასახლებებიდან დღემდე.
წიგნის უმთავრესი მიზანია აჩვენოს დაინტერესებულ მკითხველს თუ როგორ, როდის და რა ვითარებაში ყალიბდებოდა მტკვრისა და არაგვის ხეობაში ის უმნიშვნელოვანესი პოლიტიკური, სავაჭრო-ეკონომიკური და რელიგიური ცენტრი, რომელიც ისტორიულ წყაროებში და ოფიციალურ დოკუმენტაციაში საუკუნეების მანძილზე იწოდებოდა "დიდი მცხეთა" "დიდი დედაქალაქი მცხეთა".
ნაშრომში მოცემულია, ასევე, ინფორმაცია მცხეთის, როგორც უმნიშვნელოვანესი სამუზეუმო ცენტრის შესახებ.
კრებული მუზეუმების შესახებ
მუზეუმების რეფორმისა და რეორგანიზაციის პირველ ეტაპზე აუცილებლია სამუზეუმო საქმის მეთოდოლოგიის შემუშავება და შესაბამისი სახელმძღვანელოების, ლიტერატურისა და რეკომენდაციების გამოცემა, რაც ხელს შეუწყობს საქართველოში სამუზეუმო რეფორმის განხორციელებას და ქვეყნის მუზეუმების თანამედროვე სტანდარტებზე ეტაპობრივად გადასვლის პროცესს.
კრებულში "მუზეუმების შესახებ" წარმოდგენილია: საქართველოს კანონები "კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის შესახებ", "მუზეუმების შესახებ", "კულტურულ ფასეულობათა საქართველოდან გატანისა და საქართველოში შემოტანის შესახებ"; ინფორმაცია სამუზეუმო რეფორმის მიმართულებებზე, ICOM-ის "მუზეუმების ეთიკური კოდექსი", ICOM-ის წესდება, პარიზის XI გენერალური სესიის რეკომენდაციები მუზეუმების შესახებ, "ექსპონატების დროებით სარგებლობის წესი" და ხელშეკრულების ფორმები (საქართველოს ეროვნული მუზეუმი), ICOM-ის რეკომენდაციები მუზეუმების საერთაშორისო დღისათვის, საერთაშორისო სამუზეუმო ორგანიზაციების კოორდინატები, სამუზეუმო საქმის გამოცდილება ევროპისა (საფრანგეთი, დიდი ბრიტანეთი) და აშშ-ს მაგალითზე, ევროსაბჭოს რეკომენდაცია კულტურული მემკვიდრეობის სფეროში სახელმწიფოსა და კერძო სექტორის თანამშრომლობისათვის, სამუზეუმო ექსპონატის პასპორტისა და საპროექტო განაცხადის ფორმები, საქართველოს ყველა მუზეუმის კოორდინატები.
სამუზეუმო ფასეულობათა აღრიცხვა-დაცვის ინსტრუქცია
"სამუზეუმო ფასეულობათა აღრიცხვა-დაცვის ინსტრუქცია" წარმოადგენს სახელმძღვანელოს სამუზეუმო ფასეულობათა აღრიცხვა-დაცვისა და რესტავრაციის ძირითადი წესებისა და ფორმების შესახებ. ინსტრუქცია განსაზღვრავს სამუზეუმო ექსპონატების აღრიცხვა-დაცვაზე პასუხისმგებელ პირთა უფლება-მოვალეობებს, ექსპონატების რესტავრაცია-კონსერვაციის პირობებს, შეიცავს ინფორმაციას სამუზეუმო ფონდების შემადგენლობასა და სისტემატიზაცია-ინვენტარიზაციაზე, დაცვაზე (აღჭურვილობა, დაცვის, ტემპერატურისა და ჰაერის ტენიანობის, ბიოლოგიური რეჟიმის, სხვადასხვა მასალის შენახვისა და ტრანსპორტირების პირობები). აღნიშნული მასალა წარმოადგენს საერთაშორისო გამოცდილებას და მზადდება იურიდიული სტატუსის მისაღებად.
ბარი და გეილ ლორდების სახელმძღვანელო "სამუზეუმო საქმის მენეჯმენტი"
წიგნში დეტალურადაა განხილული სამუზეუმო საქმის მენეჯმენტის მეცნიერული საფუძვლები და პრაქტიკული გამოცდილება, მუზეუმის მართვის ამოცანები, სამუზეუმო ორგანიზაციების სტრუქტურა, სამუზეუმო ფონდების, საექსპოზიციო პროგრამებისა და ფინანსების მართვის მეთოდები, მუზეუმების მუშაკთა მოვალეობები და საკვალიფიკაციო მოთხოვნები. წიგნი მიჩნეულია მსოფლიოში ყველაზე ავტორიტეტულ სახელმძღვანელოდ მუზეუმების მართვის საკითხებში უმაღლესი სასწავლო დაწესებულებებისათვის მენეჯმენტის, ხელოვნებათმცოდნეობის, მუზეოლოგიის, ძეგლთა დაცვის, ორგანიზაციის მენეჯმენტის სპეციალობებისა და სამუზეუმო საქმის სპეციალისტთა გადამზადებისათვის.
საქართველოს მუზეუმების გზამკვლევი
აღნიშნულ გამოცემაში თავმოყრილია: ინფორმაცია საქართველოს ტერიტორიაზე არსებულ ყველა მუზეუმზე. კერძოდ, მუზეუმის დასახელება, საკონტაქტო ინფორმაცია, ტიპი, მისამართი და მდებარეობა, ინფორმაცია ექსპონატთა რაოდენობასა და მნიშვნელოვან კოლექციებზე, ფონდებსა და განყოფილებებზე, მუზეუმის მატერიალურ-ტექნიკურ ბაზაზე - ფერადი ფოტომასალის გამოყენებით, რეგიონების თანდართული რუკითა და სხვა სახის მონაცემებით ქართულ-ინგლისურ ენებზე.
[რედაქტირება] დასავლეთთან ინტეგრაცია და საერთაშორისო გამოცდილების დანერგვა კულტურული მემკვიდრეობის სფეროში;
თანამშრომლობა იუნესკოსა და იკრომთან
2006 წელს მცხეთისა და ქუთაისის ისტორიული ქალაქების კულტურული მემკვიდრეობის დამცავი ზონების პროექტთა ფარგლებში განისაზღვრა მსოფლიო კულტურული მემკვიდრეობის ქართული ძეგლების (მცხეთის ისტორიული ძეგლები, ბაგრატის ტაძარი, გელათის მონასტერი) დამცავი ზონები, რაც ამ ძეგლთა დაცვას ხარისხობრივად ახალ დონეზე აყენებს. ჩატარდა მცხეთის ძეგლთა სრული ინვენტარიზაცია. ბოლო წლების განმავლობაში საქართველომ პირველად შეადგინა მსოფლიო მემკვიდრეობის ნუსხაში შეტანილ ძეგლთა კონსერვაციის მდგომარეობის ანგარიშები.
განახლდა მსოფლიო მემკვიდრეობის ნუსხაში შესატანი ძეგლების წინასწარი ეროვნული სია; ძეგლთა რაოდენობა ექვსიდან თექვსმეტამდე გაიზარდა: ვარძია-ხერთვისი, თბილისის ისტორიული უბნები, უფლისციხე, შატილი, მთა-თუშეთი, დავით-გარეჯი, დმანისი, ვანი, ნიკორწმინდა, გრემი, სამთავისი, კვეტერა, ანანური, ალავერდი, კოლხური ტყეები, სათაფლია. დღეისთვის ჯერ არ არსებობს წინასწარ სიაში შეტანილი ძეგლების ადექვატური საინვენტარო დოკუმენტაცია, ამ პრობლემის სრული მოგვარება 2007 წელს არის დაგეგმილი. უახლოესი წლების მანძილზე საქართველო მსოფლიო მემკვიდრეობის ნუსხაში ახალ ნომინაციებს წარადგენს.
2006 წლის განმავლობაში მიმდინარეობდა მუშაობა მცხეთის ჯვარზე ქვის კონსერვაციის სფეროში ადრე დაწყებული საერთაშორისო პროექტის II ფაზის მომზადებაზე (კულტურული მემკვიდრეობის რესტავრაცია-კონსერვაციის საერთაშორისო ცენტრის UNESCO-ს საკონსულტაციო ორგანო ICCROM-თან თანამშრომლობით).
ევროსაბჭო
2006 წელს გაგრძელდა აქტიური თანამშრომლობა ევროპის საბჭოსთან სამხრეთ კავკასიის რეგიონალური პროგრამის - "ისტორიული ქალაქების მართვა და ინსტიტუციონალური გაუმჯობესება" - ფარგლებში, რაც უშუალოდაა დაკავშირებული თბილისის ისტორიული ნაწილის რეაბილიტაციის საკითხთან. შემუშავდა 2006 წლის სამოქმედო გეგმის პროექტი. 25-28 ივლისს შედგა ევროსაბჭოს ექსპერტთა მისია თბილისში არსებული სიტუაციის ადგილზე გასაცნობად და თბილისის ისტორიულ ნაწილში მიმდინარე პროცესების შეფასების მიზნით. ვიზიტის ერთ-ერთ ძირითად თემას წარმოადგენდა სამინისტროს მიერ შესრულებული და დაგეგმილი ღონისძიებები ძველი თბილისის მენეჯმენტის ინსტრუმენტების შემუშავების მიმართულებით. ექსპერტები გაეცნენ 2005-2006 წლებში სამინისტროს მიერ შესრულებული თბილისის ისტორიული ნაწილის დაფარვითი ინვენტარიზაციის მასალებს და თბილისისა და ბათუმის ისტორიულ-კულტურული საყრდენი გეგმების შემუშავებაზე 2006 წელს გამოცხადებული ტენდერის დოკუმენტაციას. სამინისტროს წარმომადგენლებთან სამუშაო შეხვედრისას დაისახა ისტორიული ქალაქების დაცვისა და მენეჯმენტის სფეროში ევროპული გამოცდილების გაზიარების ახალი პერსპექტივები და ამ მიზნით თანამშრომლობის გაღრმავების გზები.
ამავე პროგრამის ფარგლებში, ევროსაბჭოს ინიციატივით, 2006 წლის 21-26 ნოემბერს შედგა სამუშაო შეხვედრა საფრანგეთში, თბილისსა და ბათუმის ისტორიული ნაწილის რეაბილიტაციის საკითხთან დაკავშირებულ სხვადასხვა უწყებების, კერძოდ, ქ.თბილისის მერიის, კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის სამინისტროს, აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ფინანსთა და ეკონომიკის სამინისტროსა და ევროსაბჭოს ექსპერტების მონაწილეობით.
ვიზიტის მიზანი იყო საქართველოს ისტორიული ქალაქებისათვის სათანადო მეთოდოლოგიური და მართვის დოკუმენტების შემუშავებისთვის საფრანგეთის ქალაქების, კერძოდ, პარიზის, ბორდოსა და ბაიონის გამოცდილების გაზიარება. განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმო ისტორიული ქალაქების რეაბილიტაციის პროცესების მართვის საკითხს და ე.წ. დაცვის გეგმების დოკუმენტაციის განხილვას.
სამხრეთ კავკასიის რეგიონალური პროგრამის - "ისტორიული ქალაქების მართვა და ინსტიტუციონალური გაუმჯობესება" - ფარგლებში 2006 წლის თანამშრომლობის შედეგები აისახა ევროსაბჭოს ექსპერტების ოფიციალურ რეკომენდაციებში, რომელიც საფუძვლად დაედება კულტურული მემკვიდრეობის სფეროში საქართველოსა და ევროსაბჭოს თანამშრომლობის შემდგომი ეტაპების დაგეგმვას.
2005 წ. სექტემბერში საქართველოს, აზერბაიჯანის, სომხეთის, უკრაინის და მოლდოვას კულტურის მინისტრთა მიერ ქ. კიევში მიღებული დეკლარაციის საფუძველზე 2006 წ. იანვარში ევროპის საბჭოსთან ერთობლივად დაიწყო მუშაობა ახალ ოთხწლიან პროგრამაზე კულტურისა და მემკვიდრეობის სფეროში. პროგრამის ფარგლებში, რომელსაც ეწოდება `კიევის ინიციატივა, დემოკრატიის მხარდაჭერა კულტურის მეშვეობით" და აერთიანებს ზემო ჩამოთვლილ ხუთ სახელმწიფოს, მომავალი ოთხი წლის განმავლობაში განხორციელდება მრავალი მნიშვნელოვანი პროექტი. პროგრამის პრიორიტეტებია:
- კულტურისა და მემკვიდრეობის სფეროებში შემდგომი საკანონმდებლო ცვლილებების მომზადება;
- ურბანული მემკვიდრეობის დაცვისა და რეაბილიტაციის ლეგალური და მართვის ინსტრუმენტების გაუმჯობესება;
- ადმინისტრირებისა და მენეჯმენტის გაუმჯობესება;
- ძეგლთა ინვენტარიზაცია და თანამედროვე საინფორმაციო სისტემების დანერგვა;
- კონსერვაციის თანამედროვე ტექნოლოგიების დარგში სპეციალისტთა თრეინინგი;
- საით-მენეჯერების თრეინინგი;
- კულტურული ტურიზმი;
- კინოინდუსტრიის რეფორმირება და რესტრუქტუირება.
"კიევის ინიციატივის" ოფიციალური გახსნა შედგა 2006 წ. 15 დეკემბერს მონაწილე ქვეყნების კულტურის მინისტრთა კონფერენციაზე ქ. ბუქარესტში. 2007 წ. კიევის ინიციატივის მინისტერიალი და დონორთა კონფერენცია ჩატარდება საქართველოში, ქ. ბათუმში.
ქართული ხელოვნების საერთაშორისო სემინარი
კულტურული მემკვიდრეობის მიმართულებით სამინისტროს ერთ-ერთი პრიორიტეტია საერთაშორისო მასშტაბით ქართული კულტურის პოპულარიზაცია და კავშირების დამყარება წამყვან სამეცნიერო ინსტიტუტებთან და ორგანიზაციებთან. აღნიშნულ ორგანიზაციებს შორის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესია მაქს პლანკის ინსტიტუტი (ფლორენცია).
2006 წლის 30 სექტემბერს სამინისტროსა და ინსტიტუტს შორის გაფორმდა ურთიერთგაგების მემორანდუმი, რომელიც ითვალისწინებს მხარეთა შორის თანამშრომლობას რესტავრაციისა და კონსერვაციის დარგში.
აღნიშნული მემორანდუმის ფარგლებში, 30 სექტემბრიდან 7 ოქტომბრამდე მაქს პლანკის ინსტიტუტისა (მ. ანგარი, მ. ბაჩი, ბ. ფრიკე, ა. ფორმანი, ვ. კემპი, ე. მაიან-ფანარი, დ. მაიანი, კ. მიულერი, ბ. შელევალდი, გ. ვოლფი) და გ. ჩუბინაშვილის ქართული ხელოვნების ისტორიისა და ძეგლთა დაცვის ეროვნული კვლევის ცენტრის წარმომადგენლების მონაწილეობით გაიმართა ქართული ხელოვნებისადმი მიძღვნილი საერთაშორისო სემინარი. სემინარის ფარგლებში უცხოელი სპეციალისტები, ასევე, გაეცნნენ ქართული ხუროთმოძვრების ძეგლებს მცხეთაში, სამთავისში, ყინწვისში, ტიმოთესუბანში, ბორჯომში, ვარძიაში, ქუთაისში, გელათში, ატენსა და დავით გარეჯში.
სემინარის ფარგლებში მოეწყო ქართული ხუროთმოძღვრების ძეგლებისადმი მიძღვნილი გამოფენა, სადაც წარმოდგენილი იყო კულტურული მემკვიდრეობის დეპარტამენტის არქივში დაცული უნიკალური გრაფიკული დოკუმენტაცია – ანაზომები, შაბლონები, ფოტოები.
[რედაქტირება] კულტურული მემკვიდრეობის მონიტორინგი საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე;
მონიტორინგის ძირითად მიზანს წარმოადგენს ქ. თბილისსა და რეგიონებში არსებული კულ¬ტურული მემკვიდრეობის მდგომარეობაზე ინფორმაციის შეგროვება, სამინისტროსთან შეთანხმებული პროექტების მიმდინარეობაზე სახელმწიფო კონტროლის განხორცილება, შემოსულ წერილებში დასმული საკითხების ადგილზე შესწავლა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ერთეულების შესაბამის სამსახურებთან სამუშაო შეხვედრების მოწყობა.
2006 წელს მონიტორინგისა და პრევენციული კონსერვაციის სამმართველო პერმანენტულად ახორციელებდა მონიტორინგს ქალაქ თბილისში და საქართველოს რეგიონებში. ადგილზე მოხდა ძეგლების მდგომარეობის შესწავლა და ფოტოფიქსაცია.
კახეთი
- ყვარლის რაიონი, სოფ. ჭიკაანის კვირაცხოვლის სახელობის ცენტრალურ-გუმბათოვანი ტაძარი;
- ქ. ყვარლის ცენტრში ილ. ჭავჭავაძის სახლ-მუზეუმიდან სამხრეთით დაახლოებით 200 მეტრის მანძილზე მდებარე იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ცენტრალურ-გუმბათოვანი ტაძარი;
- ახმეტის რაიონი, სოფ. ალავერდის წმ. გიორგის სახელობის ტაძარი;
- ახმეტის რაიონი, სოფ. მატანის წმ. ნიკოლოზის სახელობის ცენტრალურ-გუმბათოვანი ტაძარი;
- ახმეტის რაიონი, სოფ. მატანის სამხრეთით 5 კილომეტრში (მდ. ილტოს ხეობა) მდებარე იახსარის ციხე-კოშკი (სავარაუდოდ გვიანი შუა საუკუნეები);
- თელავის რაიონი, სოფ. კისისხევში მდებარე ქობულაშვილების კარის ეკლესია;
- თელავის რაიონი, სოფ. კისისხევი ღმრთისმშობლის ჯვარ-გუმბათოვანი ეკლესია;
- ქალაქ თელავში ერისთავის ქ. #26 -ში მდებარე საცხოვრებელი სახლი;
- ლაგოდეხის რაიონი, სოფ. ზემო მსხალგორის წმ. გიორგის სახელობის სამნავიანი ბაზილიკა;
- თელავის რაიონი, ძველი შუამთის სამონასტრო კომპლექსი.
ქვემო ქართლი
- თეთრიწყაროს რაიონი, გუდარეხის სამონასტრო კომპლექსის მთავარი ეკლესია;
- თეთრიწყაროს რაიონი, პირღებულის ღმრთისმშობლის ეკლესია;
შიდა ქართლი
- ქარელის რაიონი, სოფ. ურბნისის ნაქალაქარი;
- ქარელის რაიონი, სოფ. ყინცვისის კომპლექსი;
- ქარელის რაიონი, სოფ. ორთუბნის სამონასტრო კომპლექსი;
- ხაშურის რაიონი, სოფ. სათივე "წმ. გიორგის" ეკლესია;
- ხაშურის იოანე ღვთისმეტყველის სახელობის ეკლესია;
იმერეთი და გურია
- სამტრედიის რაიონი, სოფ. გამოჩინებულის წმ. გიორგის სახელობის ეკლესია;
- ჩოხატაურის რაიონი, გორაბერეჟოულის სასახლე;
- ჩოხატაურის რაიონი, სოფ. ზემო ერკეთის მთავარანგელოზის ეკლესია
- ოზურგეთის რაიონი, სოფ. შემოქმედის ეკლესია;
- ოზურგეთის რაიონი, სოფ. ჯუმათის მონასტერი;
- ოზურგეთის რაიონი, სოფ. აჭის წმ. გიორგის სახელობის ეკლესია;
- ოზურგეთის რაიონი, სოფ. ლიახაურის ციხე;
- ოზურგეთის რაიონი, სოფ. ლიხაურის წმ. გიორგის სახელობის ეკლესია;
- ტყიბულის რაიონი, სოფ. ჯონიას წმ. გიორგის სახელობის ეკლესია;
- ზესტაფონის რაიონი, სოფ. ბოსლევის წმ. გიორგის სახელობის ეკლესია;
- ხარაგაულის რაიონი, სოფ. ნუნისის ღვთისმშობლის ეკლესია;
- თერჯოლის რაიონი, სოფ. სკანდესდედაღვთისას ეკლესია.
რაჭა-ლეჩხუმი
- ამბროლაურის რაიონი, სოფ. ნიკორწმინდის ტაძარი;
- ამბროლაურის რაიონი, სოფ. ხიმშის წმ. გიორგის ეკლესია;
- ამბროლაურის რაიონი, კვირიკეწმინდას ეკლესია;
- ცაგერის რაიონი, გონის წმ. გიორგის ეკლესია.
აჭარა
- ქობულეთის რაიონი, პეტრა-ციხის ტერიტორია;
- ბობოყვათის ტერიტორია;
- ქობულეთის რაიონი, ფიჭვნარის არქეოლოგიური გათხრები;
- სალიბაურის სამთავრობო რეზიდენცია;
- ქობულეთის რაიონი, ხინოს სამონასტრო კომპლექსი;
- გონიოს ციხე;
- ქ. ბათუმში მდებარე ძეგლები.
სამეგრელო
- ხობის რაიონი, სოფ. ხამისკურის "ჯიხას" ციხე-სიმაგრე;
- სენაკის რაიონი, სოფ. ნოქალაქევში მდებარე ციხე-გოჯი- არქეოლოპოლისი;
- ქ.ზუგდიდი, რუხის ციხე;
- ზუგდიდის რაიონი, სოფ. ანაკლიას ციხე.
ქვემო სვანეთი
- სოფ. ჩუკული "მთავარანგელოზის" დარბაზული ეკლესია;
- სოფ. ჯახუნდერი წმ. გიორგის სახელობის მცირე დარბაზული ეკლესია;
- სოფ. ჩიხარეშის წმ. გიორგის სახელობის მცირე დარბაზული ეკლესია;
- სოფ. გულიდას მაცხოვრის ეკლესია;
- სოფ. შკედის წმ. გიორგის სახელობის
- დარბაზული ეკლესია;
სამცხე-ჯავახეთი
- ახალქალაქის რაიონი, სოფ. კუმურდოში მდებარე დახვანდის ეკლესია;
- ასპინძის რაიონი, სოფ. თმოგვის მიდამოებში მდებარე "ვაჰანის ქვაბები";
- წალკის რაიონი, სოფ. არჯევან-სარვანში მდებარე ეკლესია;
- ადიგენის რაიონი, სოფ. ზარზმის მონასტერი;
- ახალციხის რაიონი, სოფ. ოხერას წმ. გიორგის ეკლესია;
- ბორჯომის რაიონი, სოფ. ახალდაბის კვირიკეწმინდას ეკლესია.
[რედაქტირება] კულტურული მემკვიდრეობის მონაცემთა ერთიანი საინფორმაციო სისტემის შექმნა;
კულტურული მემკვიდრეობის ერთიანი საინფორმაციო სისტემების შექმნის მიმართულებით მიმდინარეობს რამდენიმე პროექტის განხორციელება:
"საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის ერთიანი საინფორმაციო სისტემის ინოვაციური რეორგანიზაცია და კულტურული მემკვიდრეობის რესურსების მართვის თანამედროვე ტექნოლოგიების დანერგვა"
პროექტმა გაიმარჯვა 2005 წლის პრეზიდენტთან არსებული განვითარებისა და რეფორმების ფონდის მიერ გაეროს მმართველობის რეფორმის პროექტის ფარგლებში სამინისტროებისა და საჯარო ადმინისტრაციული სისტემების ძირითადი ორგანიზაციებისათვის მათი ქმედითუნარიანობის გაუმჯობესების მიზნით გამოცხადებულ კონკურსში.
პროექტის ეტაპობრივი განხორციელება დაიწყო 2006 წელს, განვითარებისა და რეფორმების ფონდის (DRF) ფინანსური მხარდაჭერით, რომლის საერთო ღირებულება შეადგენს 97,730 აშშ დოლარს. პროექტის მიზანია გრძელვადიან შედეგებზე გათვლილი, მუდმივად განახლებადი, თანამედროვე ტექნოლოგიებით აღჭურვილი, გის-თან (გეოგრაფიული ინფორმაციული სისტემები) ინტეგრირებული, ყველა ტიპის მომხმარებლისთვის ადვილად ხელმისაწვდომი კულტურული მემკვიდრეობის მონაცემთა ბაზის მოდელის შექმნა.
პროექტის შედეგია საწყის ეტაპზე სატესტო მონაცემებით შევსებული მონაცემთა ბაზის მოდელის შექმნა, გის-თან კავშირის გათვალისწინება, გარე კავშირების განხორციელება (საპატრიარქოსთან, ტურიზმის დეპარტამენტთან, საბაჟო დეპარტამენტთან, მუზეუმებთან, ადგილობრივი მმართველობისა და თვითმმართველობის ორგანოებთან და სხვ.), შესაბამისი თრეინინგებით.
ამგვარად, საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის ერთიანი საინფორმაციო სისტემის მოდელის შექმნის შედეგად:
- შეიქმნება კულტურული მემკვიდრეობის დაგეგმვის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ინსტრუმენტი;
- სახელმწიფოს ექნება კულტურული მემკვიდრეობის რესურსების შესახებ ინფორმაციის თანამედროვე სტანდარტებით სისტემატიზაციისთვის აუცილებელი მოდელი, განახლებადი ინფორმაციით;
- სისტემის შევსების შედეგად უზრუნველყოფილი იქნება შეყვანილი ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა ფართო საზოგადოებისათვის, სპეციალისტებისათვის, გადაწყვეტილების მიმღები ორგანიზაციისათვის;
- დაინერგება სხვადასხვა ორგანიზაციებს შორის ინფორმაციის ოპერატიული გაცვლის მექანიზმი.
კულტურული მემკვიდრეობის უძრავ ძეგლებზე მუდმივად განახლებადი, კომპლექსური მონაცემთა ბაზის შექმნა - უბისისა და ზარზმის სამონასტრო კომპლექსების მაგალითზე
სამუშაო განხორციელდა სამინისტროს მიერ ჩატარებული ტენდერის ფარგლებში. პროექტით გათვალისწინებულია მონაცემთა ბაზის ისეთი მოდელის დამუშავება, რომელშიც თავმოყრილი იქნება სრული ინფორმაცია უძრავი ძეგლის, მისი ღირებული ელემენტების, მასში დაცული მოძრავი ძეგლების, კედლის მხატვრობის შესახებ. კერძოდ, დეტალური და სისტემატიზებული ინფორმაცია მონუმენტურ ფერწერაზე, მათ შორის: მხატვრობის რეგისტრებად განლაგების სქემა, ცალკეული სცენების გამოყოფითა და მათი განთავსების ადგილის მითითებით, ასევე, სხვა მონაცემები თანდართული ტექსტური აღწერილობით. მონუმენტური ფერწერის შესრულების მასალა და ტექნოლოგიური თავისებურებები; ფერწერული ფენები და მათი ქრონოლოგია; ინფორმაცია კედლის მხატვრობაზე შესრულებულ სარესტავრაციო სამუშაოთა შესახებ, დაზიანებათა აღწერა-დახასიათება, გამოყენებულ ფერთა პალიტრა, კომპოზიციათა აღწერა და ა.შ. სრული გრაფიკული და ფოტოდოკუმენტაციისა და საარქივო მასალის წარმოდგენით. მონაცემთა ბაზის საშუალებით შესაძლებელია:
- უძრავი ძეგლების მდგომარეობის კონტროლი, მათზე მიმდინარე ბუნებრივი თუ ანტროპომორფული პროცესების დაკვირვება და ცვლილებების ასახვა მონაცემთა ბაზაში;
- არსებული მონაცემების ანალიზი და მის საფუძველზე მომავალი გეგმების დასახვა.
საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის სამინისტროს კულტურული მემკვიდრეობის დეპარტამენტში უძრავ ძეგლებზე არსებული საინფორმაციო ნაკადების მონაცემთა ბაზის შექმნა და ციფრულ ფორმატში გადაყვანა საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის სამინისტროს კულტურული მემკვიდრეობის დეპარტამენტის არქივი კულტურული მემკვიდრეობის უნიკალური ძეგლია. სადღეისოდ ის ერთადერთი საცავია ქვეყნის მასშტაბით (თბილისის სამოქალაქო ომის დროს გ. ჩუბინაშვილის სახელობის ქართული ხელოვნების ისტორიის ინსტიტუტის არქივის დაწვის შემდეგ), სადაც კომპლექსურადაა თავმოყრილი ქართული ხუროთმოძღვრების, კედლის მხატვრობისა და სახვითი ხელოვნების ნიმუშებზე შესრულებული სამეცნიერო-კვლევითი მასალები, მოყოლებული XIX საუკუნის ფოტონეგატივებიდან, ვიდრე თანამედროვე პერიოდის საძიებო დოკუმენტაციის ჩათვლით (რამდენიმე ათეული ათასი ერთეული). აქედან გამომდინარე, არქივი კულტურული მემკვიდრეობის ის უმნიშვნელოვანესი ნაწილია, რომლის გარეშეც დღეს წარმოუდგენელია თუნდაც რომელიმე ხუროთმოძღვრულ ძეგლზე მეცნიერულად დასაბუთებული აღდგენა-გამაგრებითი თუ სხვა სახის სარეაბილიტაციო სამუშაოთა ჩატარება.
არქივში დაცულია:
- ტექსტური მასალა: ძეგლთა ნუსხები, აღწერილობები, ისტორიული ცნობები, მოსაზრებები, თეორიული კვლევები, დასკვნები, რეკომენდაციები, რეცენზიები, გამნარტებითი ბარათები, დღიურები, კატალოგები, სააღრიცხვო ბარათები, პასპორტები, ანოტაციები და სხვა წერილობითი დოკუმენტები.
- გრაფიკული მასალა: ანაზომები, კროკები, ჩანახატები, დეტალების ნახაზები, შურფებისა და ზონდაჟების ჭრილები, ძეგლების კონსერვაციის, რესტავრაციის და ადაპტაციის პროექტები (არქიტექტურული ნახაზები), ტოპო-გეოდეზიური და სიტუაციური რუკები, ქაღალდზე, კალკაზე, მუყაოზე და არკაზოლზე შესრულებული ფრესკათა ასლები.
- ფოტო-კინო მასალა: ოქროს ფონდის ნეგატივები და მათი ანაბეჭდები, ნახაზების ნეგატივები და მათი ანაბეჭდები, უძრავი ძეგლების ნეგატივები და მათი ანაბეჭდები, მოძრავი ძეგლების ნეგატივები და მათი ანაბეჭდები. კინოფირები ("ამირანის გორა," "გელათი," "მტკვრის ხეობა," "სვეტიცხოველი," "შიომღვიმე," "ფრესკები").
არქივის ფონდში დღესდღეობით ინახება: ფოტონეგატივი - 75 000 ერთეული, ფოტოანაბეჭდი - 187 000 ერთეული, ნახაზის ნეგატივები - 2 000 ერთეული, გრაფიკული ნახაზები, პროექტები, მხატვრობის ასლები - 48 000 ერთეული, კალკები - 7 500 ფურცელი, პასპორტები - 5 000 ერთეული და ა.შ.
საარქივო მასალის მონაცემთა ბაზის შექმნის მიზანია კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლებზე არსებული და მიღებული საინფორმაციო ნაკადების (გრაფიკული, ტექსტური, ფოტომასალის) დიგიტალიზაცია /ელექტრონულ ფორმატში გადაყვანა/ და მაქსიმალურად გამართული, ადვილად მოხმარებადი პროგრამული უზრუნველყოფის შექმნა, რაც გააუმჯობესებს ინფორმაციის ხელმისაწვდომობას, მის ეფექტურად, სწრაფად და შეუფერხებლად გამოყენების შესაძლებლობას.
"საქართველოში ციფრული ტოპოგრაფიული რუკების შექმნა" (საქართველოსა და იაპონიის მთავრობებს შორის 2004 წლის 21 დეკემბერს ხელმოწერილი ურთიერთთანამშრომლობის პროექტში მონაწილეობა 2005 წლიდან დღემდე).
პროექტის ერთ-ერთ მიზანს წარმოადგენს კულტურული მემკვიდრეობის პოპულარიზაციისთვის ტურიზმის განვითარება; ამისათვის კულტურული მემკვიდრეობის დეპარტამენტის მიერ მოძიებულ იქნა, დამუშავდა და სათანადო ფორმატში მომზადდა მასალა საქართველოს სხვადასხვა რაიონის (აბაშის, ხობის, სენაკის, სამტრედიის, ხონის, ვანის, ლანჩხუთის, ჩოხატაურის, წყალტუბოს, ქუთაისის, ბორჯომის) ძეგლებზე.
აღნიშნული მონაცემების ბაზაზე JICA/PASCO-ს ექსპერტების მიერ განხორციელდა საცდელი გის მოდელის (ბორჯომის რაიონის ძეგლების მაგალითზე) შექმნა.
[რედაქტირება] საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის პოპულარიზაცია ქვეყნის შიგნით და საზღვარგარეთ.
კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის 2006 წლის სახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამით პოპულარიზაციის მიმართულების ფარგლებში სამინისტროსა და გ. ჩუბინაშვილის სახელობის ქართული ხელოვნების ისტორიისა და ძეგლთა დაცვის კვლევის ეროვნული ცენტრის ურთიერთთანამშრომლობით მომზადდა მასალები სხვადასხვა უნიკალური გამოცემებისათვის:
გელათის 900 წლისთავის აღსანიშნავად
გელათის სამონასტრო კომპლექსი საქართველოს ხუროთმოძღვრული მემკვიდრეობის ერთ-ერთი უმნიშვნლოვანესი ძეგლია. 1994 წლიდან იგი შეტანილია მსოფლიო მემკვიდრეობის ნუსხაში. მიუხედავად მისი ზოგადსაკაცობრიო მნიშვნელობისა, სამწუხაროდ, გელათის კომპლექსის შესახებ დღემდე არსებული პუბლიკაციაები არც თუ სრულია.
პროექტის ფარგლებში პირველად მოხდა გელათის სამონასტრო კომპლექსის როგორც მთავარი და მიმდებარე ნაგებობების (წმ. საბას, წმ. ელიას და სხვა ეკლესიები), ისე სხვადასხვა მუზეუმში დაცული გელათთან დაკავშირებული ნიმუშებისა და სიწმინდეების სრული ფოტოფიქსაცია.
"ხახულის კარედი ხატი"
ალბომში წარმოდგენილია ხახულის კარედი ხატის მრავალწლიანი კვლევის შედეგები, რომელიც მოიცავს როგორც იკონოგრაფიული პროგრამის, დეკორატიული სისტემის, ორნამენტული მოტივებისა და მისი ვარიაციების, ასევე, ტიხრული მინანქრის ახლებურ ინტერპრეტაციებს.
ალბომში ამომწურავად და თვალსაჩინოდაა წარმოჩენილი ქართული საგანძურის უმნიშვნელოვანესი ნიმუში _ ხახულის კარედი ხატი და მისი განსაკუთრებული მნიშვნელობა შუა საუკუნეების ქართული სახვითი ხელოვნების ისტორიაში.
გელათის 900 წლის იუბილესადმი მიძღვნილი ალბომი
2006 წელი გელათის 900 წლის საიუბილეო თარიღის აღსანიშნავად მომზადდა გელათის სამონასტრო კომპლექსის შესახებ ილუსტრირებული ალბომი, რომელშიც თავმოყრილია სრული ინფორმაცია, როგორც გელათის კომპლექსის არქიტექტურის, ასევე კედლის მხატვრობის, ხატებისა და სხვა ღირებული კომპონენტების შესახებ.
ალბომში ანოტაციებთან ერთად განთავსებულია 320 ფერადი ფოტო. წიგნი გათვალისწინებულია როგორც სპეციალისტებისათვის, ასევე ფართო საზოგადოებისათვის და მიზნად ისახავს გელათის უნიკალური კომპლექსის პოპულარიზაციას. ამასთან აღსანიშნავია, რომ ბოლო წლებში განსაკუთრებით გაიზარდა ამ უნიკალური ძეგლის მიმართ ქართული და უცხოური საზოგადოების ინტერესი.
გ. ჩუბინაშვილის ნაშრომი "არმაზის პიტიახშთა ნეკროპოლის გათხრების შედეგად აღმოჩენილი ნივთების მხატვრული დახასიათების ცდა"
სამინისტროს ფინანსური მხარდაჭერით გ. ჩუბინაშვილის სახელობის ქართული ხელოვნების ისტორიისა და ძეგლთა დაცვის კვლევის ცენტრის მიერ გამოსაქვეყნებლად მომზადდა ქართული ხელოვნების უდიდესი მკვლევარის - გიორგი ჩუბინაშვილის ნაშრომი - “არმაზის პიტიახშთა ნეკროპოლის გათხრების შედეგად აღმოჩენილი ნივთების მხატვრული დახასიათების ცდა”.
ნაშრომი ქრისტიანული ქართული ხელოვნების შესახებ ფასდაუდებელ დახმარებას გაუწევს ქართული ხელოვნების მკვლევართ – ძველი ქართული ხელოვნების სპეციალისტებს, არქეოლოგებს, და სხვ. გ. ჩუბინაშვილის ნაშრომში, გარდა არმაზის პიტიახშთა ნეკროპოლის გათხრების შედეგად აღმოჩენილი ნივთების შესწავლისა, მოცემულია ქართული მხატვრული მელითონეობის საწყისებისა და შუა საუკუნეების ქართული ლითონმქანდაკებლობის საფუძვლების ღრმად დასაბუთებული კვლევა.
საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის სფეროში არსებული მეთოდოლოგიური და საინფორმაციო სახელმძღვანელოები
საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის სფეროში არსებული მეთოდოლოგიური და საინფორმაციო ვაკუუმის ნაწილობრივ შევსების მიზნით მომზადდა მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების მართვის დარგში საერთაშორისო პროფესიული საზოგადოების მიერ აღიარებული სახელმძღვანელოების თარგმანი მათი შემდგომი პუბლიკაციის მიზნით. იუკა იუკილეტოსა და ბერნარდ ფეილდენის “მსოფლიო კულტურული მემკვიდრეობის საიტების მართვის სახელმძღვანელო პრინციპები” და ჰერბ სტოველის "რისკის მენეჯმენტის სახელმძღვანელო მსოფლიო კულტურული მემკიდრეობისათვის".
"ცვილის ლილვაკების ქართული კოლექცია"
თბილისის სახელმწიფო კონსერვატორიის ტრადიციული მრავალხმიანობის კვლევის საერთაშორისო ცენტრის (ხელმძღვანელი რუსუდან წურწუმია) ინიციატივითა და სამინისტროს დაფინანსებით თბილისის სახელმწიფო კონსერვატორიის ტრადიციული მრავალხმიანობის კვლევის საერთაშორისო ცენტრმა და ქართული ხალხური მუსიკალური შემოქმედების კათედრამ განახორციელა პროექტი, რომელიც მიზნად ისახავდა XX საუკუნის დასაწყისში საქართველოში ფონოგრაფით ჩაწერილი ცვილის ლილვაკების კატალოგის შედგენასა და გამოცემას, აგრეთვე, ლილვაკებიდან ციფრულ მატარებლებზე გადატანილი აუდიო მასალის ერთი ნაწილის კომპაქტდისკების სახით გამოცემას.
პროექტის ფარგლებში საქართველოს კოლექციაში დაცული და 2005 წლის პროექტით აჟღერებული 495 ლილვაკიდან 2006 წელს 4 კომპაქტდისკად გამოვიდა საქართველოს თეატრის, კინოსა და მუსიკის მუზეუმსა და თბილისის სახელმწიფო კონსერვატორიის კოლექციების 250 ლილვაკზე ჩაწერილი ქართული ხალხური სიმღერა და სხვა მუსიკალური მასალა. აუდიო ჩანაწერები მინიმალურადაა კომპიუტერულად დამუშავებული, რათა მაქსიმალურად იყოს შენარჩუნებული მისი პირველადი ჟღერადობა, ეს კი ზრდის გამოცემის სამეცნიერო ღირებულებას და მას, ფაქტობრივად, დედნის მნიშვნელობას ანიჭებს. კატალოგში მოწოდებულია დაწვრილებითი ინფორმაცია საქართველოში დაცულ ცვილის ლილვაკებზე ჩაწერილი სიმღერების შესახებ. იგი შეიცავს ისეთ პარამეტრებს, როგორიცაა: კოლექციის ადგილსამყოფელი, ჩამწერის ვინაობა, ლილვაკის ნომერი კოლექციაში, ჩაწერის ადგილი, შემსრულებელთა ვინაობა. ერთი პარამეტრი ჩამწერისა და კატალოგის შემდგენელთა შენიშვნებს ითვალისწინებს.
პროექტის ფარგლებში, ასევე, მომზადდა და გამოვიდა ტრადიციული მრავალხმიანობის კვლევის საერთაშორისო ცენტრის #5 ბიულეტენი ქართულ და ინგლისურ ენებზე.
ედიშერ გარაყანიძის რჩეული წერილები
კულტურული მემკვიდრეობის სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში გამოსაცემად მომზადდა ცნობილი ეთნომუსიკოლოგის, უდროოდ დაღუპული ედიშერ გარაყანიძის წერილების კრებული, რომლიც სრულად ასახავს მისი მრავალმხრივი და ნაყოფიერი მოღვაწეობის სხვადასხვა მხარეს.
წერილების ნაწილი ერთიანდება ორ ძირითად თემატურ ჯგუფში - ქართული ხალხური სიმღერის შემსრულებლის ოსტატობა და ქართული მუსიკალური დიალექტები. პირველი მოიცავს ქართული სიმღერის შესრულების ისტორიასა და ფოლკლორული ანსამბლების შემოქმედების ანალიზს, მეორეში კი შედის მეცნიერული ნააზრევი ქართულ მუსიკალურ დიალექტებზე;
წიგნი ქართული სამუსიკისმცოდნეო-ფოლკლორისტული ლიტერატურის შენაძენია. დიდი პრაქტიკული ღირებულების გამო იგი მშვენიერი საჩუქარია როგორც ხალხური მუსიკის სპეციალისტების, ისე - მოყვარულებისა და შემსრულებლებისთვის.
"უბისას მონასტრის ხატები და კედლის მხატვრობა - XIVს."
უბისის ეკლესიის ხატწერისა და მონუმენტური ფერწერის ძეგლები ქართულ საეკლესიო ძეგლთა შორის სრულიად განსაკუთრებული მნიშვნელობისაა. მხატვრული დონითა და შინაარსობრივი დატვირთვით ეს უნიკალური ანსამბლია, რომელიც ერთდროულადაა შექმნილი ადგილობრივ სამხატვრო ამქარში გვერდიგვერდ მოღვაწე ხატმწერებისა და მონუმენტალისტების მიერ.
წიგნის "უბისას ეკლესიის ხატები და კედლის მხატვრობა _XIVს." (ავტორი ნ. ბურჭულაძე) გამოცემა განაპირობა იმანაც, რომ უბისის ხატებისა და კედლის მხატვრობის შესახებ მანამდე არსებული ინფორმაცია და ბეჭდური მასალა ძალზე მწირი იყო, რიგ საკითხებში კი მოძველებული და არაზუსტიც. არასრულად იყო გაშუქებული ხატები ქართულ და უცხოურენოვან რამდენიმე ალბომშიც. თანამედროვე მოთხოვნებს ვეღარ პასუხობდა ვერც მონასტრისა და მისი მთავარი ტაძრის მოხატულობისადმი მიძღვნილი 1930 და 1974 წლების გამოცემები.
უბისის ეკლესიის ხატებისა და კედლის მხატვრობის შესახებ წიგნის გამოსვლა ქართული და ინგლისური ტექსტებით, ხელს შეუწყობს საერთაშორისო დონეზე კარგად ცნობილი ბიზანტიური, ბერძნული, სერბული, რუსული, ბულგარული თუ რუმინული ხატებისა და ფრესკული მოხატულობების გვერდით, დღემდე ნაკლებად ცნობილი და პოპულარული ქართული საეკლესიო მხატვრობის ღირსეულად წარმოჩენას.
თეატრის მხატვრობა კოტე მარჯანიშვილის სახელობის თეატრის კოლექცია
კ. მარჯანიშვილის სახელობის სახელმწიფო დრამატული თეატრის მუზეუმის კოლექციაში დაცულია გამოჩენილი ქართველი და რუსი მხატვრების უნიკალური ნამუშევრები, რომელთა მნიშვნელობა ფასდაუდებელია XX საუკუნის ხელოვნებისათვის. თეატრალურ-დეკორატიული ხელოვნების საგანძურის წარმოჩენისა და საზოგადოებისათვის მისი გაცნობის მიზნით, მომზადდა და მაღალპოლიგრაფიულ დონეზე გამოიცა სამენოვანი (ქართულ, რუსულ და ინგლისურ ენებზე) ალბომი. მასში შევიდა პ. ოცხელის, ი. გამრეკელის, დ. კაკაბაძის, ლ. გუდიაშვილის, ე. ახვლედიანის, ი. შარლემანის, ე. ლანსერეს, ვ. სიმოვის, ვ. მილაშევსკის, მ. დომრაჩოვის, ა. რადაკოვის, ნ. უშინისა და სხვა მხატვართა მიერ შესრულებული დეკორაციებისა და კოსტიუმების ესკიზები.
"ადგილობრივი თვითმმართველობის ერთეულების უფლება-მოვალეობანი კულტურული მემკვიდრეობის სფეროში"
2004 წელს სამინისტრომ გამოსცა ამონარიდთა კრებული კულტურული მემკვიდრეობის სფეროში მოქმედი ეროვნული და საერთაშორისო კანონმდებლობიდან, სადაც მოცემულია ადგილობრივი თვითმმართველობის ერთეულების უფლება-მოვალეობანი. ვინაიდან კრებულში შესული სამართლებრივი აქტები სადღეისოდ უკვე მოძველებულია, მოხდა კრებულის განახლება.
კრებული შედგება ორი ნაწილისაგან. პირველ ნაწილში შესულია მუხლები საქართველოს საკანონმდებლო აქტებიდან, რომლებიც არეგულირებენ კულტურული მემკვიდრეობის სფეროს. ხოლო, მეორე ნაწილი მოიცავს მუხლებს იმ საერთაშორისო კონვენციებიდან, რომელთაც საქართველო შეურთდა.
აღნიშნული გამოცემის მიზანია ადგილობრივი თვითმმართველობის ერთეულებს მიეწოდოს ამომწურავი ინფორმაცია კულტურული მემკვიდრეობის სფეროს სამართლებრივი რეგულირების შესახებ, რაც ხელს შეუწყობს მათი საქმიანობის ნაყოფიერების ზრდას და კულტურული მემკვიდრეობის სფეროს დეცენტარალიზაცას.
კოლხური ოდა-სახლები რაჭაში
საქართველოს ისტორიული კუთხე - რაჭა განსაკუთრებით მდიდარია ტრადიციული კოლხური ოდა-სახლების ორიგინალური ნიმუშებით. სამინისტროს ფინანსური მხარდაჭერით გ. ჩუბინაშვილის სახელობის ქართული ხელოვნების ისტორიისა და ძეგლთა დაცვის კვლევის ცენტრის მიერ დამუშავდა და ერთ ალბომში იქნა თავმოყრილი რაჭაში დღემდე შემორჩენილი ტრადიციული ოდა-სახლების მაღალ პროფესიულ დონეზე ფიქსირებული ფოტო დოკუმენტაცია.
კოლხური ოდა–სახლი უნივერსალური ფასეულობების მოვლენაა ქართული ხალხური არქიტექტურის ისტორიაში – ავუთენტურობით, მხატვრული გამართულობით, კონსტრუქციული სრულყოფით, ტრადიციულ ორნამენტულ კომპოზიციათა სიმდიდრით, გეგმარებით. ხალხური ხუროთმოძღვრების ამ ნიმუშში თვითმყოფადი ფორმით და მაღალი ოსტატობით შერწყმულია დასავლური და აღმოსავლური ცივილიზაციების კულტურული გამოცდილება.
ალბომი რეალურ შესაძლებლობას იძლევა უკეთ განისაზღვროს ამ უდიდესი მემკვიდრეობის მნიშვნელობა და მისი ფიზიკური გადარჩენის, პოპულარიზაციისა და განვითარების გზები.