ევსტათი მცხეთელის მარტვილობა
ვიკიპედიიდან
"ევსტათი მცხეთელის მარტვილობა", ერთ-ერთი უძველესი და უმნიშვნელოვანესი ქართული ჰაგიოგრაფიული თხზულება. ასახავს სპარსელი ქრისტიანი ჭაბუკის წამების ამბავს, VI საუკუნის ქართლის საზოგადოებრივ და კულტურულ ყოფას. შეთხზულია ამავე საუკუნის 70-იან წლებში უცნობი ქართველი მწერლის მიერ. სპარსელი მოგვის შვილი, ქრისტიანთა თანამგძნობი გვირობანდაკი გამოქცევია სპარსეთში ატეხელ ქრისტიანთა დევნას და 541 წელს ქ. განძაკიდან ქართლში (მცხეთაში) ჩამოსულა. მონათვლის შემდეგ ეწოდა ევსტათი. სპარსელებმა დაასმინეს ჯერ უსტამ ციხისთავთან, მერე - მარზპან არვანდ გუშნასპთან, 3 წლის შემდეგ კი ახალ მარზპან ვეჟან ბუზმირთან, რომელმაც მას ქრისტიანობის უარყოფა მოსთხოვა. ევსტათიმ მისი მოთხოვნა უარყო და მბრძანებელს ვრცლად მოუთხრო ძველი და ახალი აღთქმის ისტორია, დაუსაბუთა ქრისტიანული სარწმუნოების უპირატესობა მაზდეანობაზე. ქრისტიანობის ერთგულებისათვის მას თავი მოჯკვეთეს დაახლოებით 550 წელს. თხზულების ავტორი მოწამის თანამედროვეა. იგი განსწავლული მწერალი ჩანს, კარგად იცნობს მოწამეთა აქტებს და ანტიმაზდეანურ პოლემიკურ ლიტერატურას; ნათლად და ცხოვლად აღწერს VI საუკუნის ქართლის პოლიტიკურ და კულტურულ ცხოვრებას. თხზულება სანდო პირველწყაროა ამ პერიოდის საქართველოს ისტორიის შესასწავლად. უძველესი ხელნაწერი (კ. კეკელიძის სახელობის ხელნაწერთა ინსტიტუტი, H - 341) XI საუკუნისაა. ძეგლი პირველად გამოსცა მ. საბინინმა ("საქართველოს სამოთხე", 1882). გერმანულად თარგმნა ი. ჯავახიშვილმა (1901).