ენათმეცნიერება

ვიკიპედიიდან

ენათმეცნიერება არის მეცნიერება ადამიანის ბუნებრივი ენების, მათი აგებულებისა და ფუნქციონირების ზოგადი კანონების შესახებ.

სექციების სია

[რედაქტირება] ეტიმოლოგია

ენათმეცნიერებების გავრცელებული სახელწოდება უცხო ენებზე არის ლინგვისტიკა. იგი მომდინარეობს ლათინური lingua–საგან, რაც ნიშნავს "ენა"–ს.


[რედაქტირება] ენათმეცნიერების დისციპლინები

ენის შესასწავლი ასპექტების თვალსაზრისით პირობითად გამოიყოფა ენათმეცნიერების დისციპლინების ორი კლასი: შიგა და გარე.


  • შიდა ენათმეცნიერების კლასი:
გრამატიკა – ეტიმოლოგია – ზოგადი ენათმეცნიერება - ლექსიკოგრაფია - მორფოლოგია – ონომასტიკა – ორთოგრაფია – სემანტიკა – სინტაქსი – ტიპოლოგია – ფონეტიკა – ფონოლოგია - ფრაზეოლოგია - შედარებით-ისტორიული ენათმეცნიერება


  • გარე ენათმეცნიერების კლასი:
დიალექტოლოგია - ეთნოლინგვისტიკა - ინტერლინგვისტიკა – ლინგვისტური გეოგრაფია - მეტალინგვისტიკა - პარალინგვისტიკა - სოციოლინგვისტიკა - ფსიქოლინგვისტიკა


[რედაქტირება] ენათმეცნიერების ისტორია

ენათმეცნიერება უძველესი დროიდან ვითარდებოდა ძველ აღმოსავლეთსა და მესოპოტამიაში, სირიასა და ეგვიპტეში, აგრეთვე ინდოეთსა (ძვ. წ. მე-5-4 სს. პანინი) და საბერძნეთში (არისტოტელე). მეცნიერულ კვლევებს ამ დარგში საფუძველი ჩაეყარა მე-19 საუკუნის დასაწყისიდან ზოგადი და შედარებით-ისტორიული ენათმეცნიერების ფორმით. პირველი ფორმის წარმომადგენელი იყო ვილჰელმ ჰუმბოლდტი, ხოლო მეორისა - ფრანც ბოპი, ვილჰელმ გრიმი და სხვები.


ენათმეცნიერების ისტორიის ძირითადი მიმართულებებია:

  • ლოგიკური ენათმეცნიერება (მე-19 საუკუნის შუაწლები);
  • ფსიქოლოგიური ენათმეცნიერება (მე-19 საუკუნის მე-2 ნახევარი);
  • სოციოლოგიური ენათმეცნიერება (მე-19 საუკუნის დასასრული - მე-20 საუკუნე).


იხ. სრული ტექსტი.

[რედაქტირება] ენათმეცნიერების საერთო ცნებები და ტერმინები

  • ზოგადი ცნებები:
ანბანიასოასპექტი – ბგერა – ბრუნებაბრუნვა – განსაზღვრება – გარემოება – გრამატიკული დრო – გრამატიკული რიცხვი – დამატება – დამწერლობა – თანხმოვანი – თარგმანი – კომპოზიტი – მახვილი – უღლება – ქვემდებარე – ქვემდებარე – ქცევა – წინადადება – ხმოვანი


  • ენის ფორმები და სახეები:
დაპროგრამების ენა – დიალექტი – კილო – კილო–კავი – ოფიციალური ენა – ჟესტების ენა – სალიტერატურო ენა – საერთაშორისო ენა – სახელმწიფო ენა – ხელოვნური ენა


  • მეტყველების ნაწილები:
არსებითი სახელი – ზედსართავი სახელი – ზმნა – ზმნიზედა – თანდებული – ნაცვალსახელი – ნაწილაკი – რიცხვითი სახელი – შორისდებული – წინდებული


  • სასვენი ნიშნები:
დეფისი – კითხვის ნიშანი – მრავალწერტილი – მძიმე – ორწერტილი – ძახილის ნიშანი – წერტილი – წერტილ–მძიმე


  • მიმდინარეობები და თეზები:
სეპირ–უორფის ჰიპოთეზა – უნივერსალური გრამატიკა


[რედაქტირება] გამოჩენილი ენათმეცნიერები


იხ. სრული ნუსხა.

[რედაქტირება] ენათმეცნიერთა დაწესებულებები

  • ენათმეცნიერების ინსტიტუტი
  • ენის პალატა


[რედაქტირება] იხილეთ აგრეთვე


[რედაქტირება] ქართული რესურსები ინტერნეტში

  1. არნოლდ ჩიქობავას სახელობის ენათმეცნიერების ინსტიტუტი