Lmulud Mɛemri
Seg Wikipedia
Mulud At Mɛammar d amyaru ameqqran, d amdan yefkan azal ameqqran i yedles d tutlayt Tamaziɣt, d netta i d amezwaru i yeslemden Tamaziɣt di tesdawit n Lezzayer.
Dda Lmulud ilul ass 28 dujember 1917 di Tewrirt Mimun deg Ayt Yanni di Tizi Wezzu. Yemmut ass 25 n furar 1989 di ɛin n Defla deg webrid n tuɣalin-is si Lmerruk.
Agbur |
[beddel] Tameddurt
Mulud At Mɛammer yelmed, imi yella d amecṭuḥ, deg uɣerbaz n taddart-is. Deg 1928 yemsafr-ed ɣer Lmrruk ɣef taxxamt n unat-is g Ribat. Rebɛa iseggasen mbeɛd yuɣal-ed ɣer Lezzayer ad ikemmel almad ines deg uɣerbaz iwumi qqaren “Bugeaud” di temdint n Lezzayer; kra n iseggasen mbeɛd, imi ikeml-ed almad-is, yeǧǧa-d aneggaru agi ɣef yewin aɣerbaz nniden iwumi qqaren “Louis-le-Grand” di temdint n Paris iwakken ad yuɣal d aselmad.
Deg 1939 ikcem-ed ɣef tazemmalt, asmi Ttrad n Ddunit II tebda-d, lameɛna yeţwasereh-ed deg Tuber 1940: Lmulud Mɛemri ikcem-ed ɣef aɣiwen n tisekwla n uɣerbaz n temdint Ledzayer.
Deg 1942, mbeɛd aggwad n Lmarican ɣef Tafriqt ugafa, Mɛemri yeţnuda ɣef tazemmalt s tikkelt tis snat; yezra igran n imenɣi n Talyan, Fransa, akk-d n Lalman.
Di taggara n ttrad, 1945, yeswejd-ed, deg Paris, ɣef tamenyugart n iselmaden; mbeɛd ayagi yuɣal-ed ɣef Lezzayer deg Ctember 1947. Yesselmad deg Lemdiya akk-d Ben-ɛaknun yerna yura-d taktabt-is tamezwarut, Tadart i yeţţwaţun ("La Colline oubliée") deg 1952. lemeɛna seddaw n tiggermemt n temɛict deg Lezzayer yeǧǧa-d temdint n Ledzayer deg 1957.
Seg 1957 armi 1962, Mulud At Mamar iɛacc g Lmerruk.
Deg 1962, armi terbeh azarug-ines, Mulud At Mamar ikccm-ed ɣef Lezzayer. Seg 1965 armi 1972, yesselmad Tamaziɣt deg tasdawit n temdint n Ledzayer seddaw n uferkaw n amezruy n igduden; ayagi mbeɛd tagdelt n islemaden n tamaziɣt deg 1962 ɣef ddemma n unabad n Lezzayer.
Mulud At Mamar yeslmad tamziɣt seddaw tamagazt i hersen n tamsulta n sser n unabad n Lezzayer.
Deg 1969 Mɛemri isdukkel idrisen n umedyaz Azwaw Si Mohend. 1969 armi 1980 yella d anemhal n iferkawen n idlesen n yemdanen, amezruy atrar, akk-d amezruy n igduden.
Deg 1980, mbeɛd tagdelt n usarag-is deg Tizi Wezzu ɣef tamedyazt taqdimt n wegdud Azwaw, bdan ccwal n Tafsut Tamaziɣt.
1982, ixelq-ed deg Paris Tuddsa n Islemaden & Tagmi n Tamaziɣt ("Centre d Etudes de Recherches Amazighes", CERAM), akk-d tasɣunt Awal. Deg 1988 Mulud Mɛemri yetwaqbel am ttbib s tamanegt deg tasdawit n la Sorbonne.
Mulud At Mamar yemut deg ass 26 n Furar 1989, lameɛna ahric ameqran n medden sɛan ccek belli anabad Aɛrab n Lezzayer i t-yenɣan deg tmeddit nni; ayagi merra d ayen i gzemren a d-ssefhem s tideţ, akken ilaq, amexix agi.
Mulud At Mamar yeǧǧa later akk-d tikta meqren atker n ahric ameqran n imalwayen ayen llan deg umezruy n wegdud Azwaw; akter n Masnsen, akter n Yugurtan, akter n Lkahina, Mɛemri yebda-d abrid i yeţţawin ɣef umneɛ n rruh n wegdud Azwaw, agdud-nneɣ.
[beddel] Ayen yura Mulud At Mamar
[beddel] Ungalen
- La colline oubliée, Paris, Plon, 1952; 2ème édition, Paris, Union générale d’éditions – SNED, Coll. 10/18, 1978.
- Le sommeil du juste, Paris, Plon, 1955 ; 2ème édition, Paris, Union générale d’éditions -SNED, Coll. 10/18, 1978.
- L’opium et le bâton, Paris, Plon, 1965 ; 2ème édition, Paris, Union générale d’éditions – SNED, Coll.10/18, 1978.
- La traversée, Paris, Plon, 1982, 2ème édition, Alger, Bouchène, 1992.
[beddel] Tullizin
- Ameur des Arcades et l’ordre, Paris, 1953, Plon, «La table ronde»
- Le zèbre, preuves, Paris, n° 76, juin 1957, pp. 33-67
- La Meute, Europe, Paris, n°567-568, juillet- août 1976, pp. 68-76.
- L’Hibiscus, Montréal, 1985, Dérives n° 49, pp. 67-80.
- Le désert atavique, Paris, 1981, Quotidien Le Monde du 16 août 1981.
- Ténéré atavique, Paris, 1983, Revue Autrement, n°5.
- Escales, Alger 1985, Révolution Africaine.
[beddel] Amezgun
- Le Foehn ou la preuve par neuf, Paris, Publisud, 1982, 2ème édition, Paris, pièce jouée à Alger en 1967.
- Le Banquet, précédé d’un dossier, la mort absurde des Aztèques, Paris, librairie académique Perrin, 1973.
[beddel] Tasekla
- Les isefra de Si Mohand ou Mhand, textes berbères et traduction, Paris, Maspero, 1969.
- Poèmes kabyles anciens, textes berbères et français, Paris, Maspero 1980.
- L’Ahellil du Gourara, Paris, MSH, 1984.
- Yenna-yas Ccix Muhand, Alger, Laphomic, 1989.
- Machaho, contes berbères de Kabylie, Paris, Bordas, 1980.
[beddel] Tutlayt / Grammaire et linguistique
- Tajerrumt n tmaziɣt (tantala taqbaylit), Paris, Maspero, 1976.
- Précis de grammaire berbère, Paris, Awal, 1988.
- Lexique français-touareg, en collaboration avec J.M. Cortade, Paris, Arts et métiers graphiques, 1967.
- Amawal tamazight- français et français tamaziɣt, Imedyazen, Paris, 1980.
- Awal, cahiers d’études berbères, sous la direction de M. Mammeri, 1985-1989, Paris, Awal.
[beddel] Ayen uran fell-as
[beddel] Idlisen
- Anthologie des écrivains maghrébins d’expression française, choix et présentation de J. Arnaud J. Déjeux, A. Kattibi, A. Roçth, Paris, Présence africaine, sous la direction d’A. Memmi, 2ème édition, 1965.
- Anthologie Maghrébine, Centre pédagogique maghrébin, Paris, Hachette 1965.
- Ben cheikh, J.E, Levi-Valensi, j., Diwan algérien, la poésie algérienne d’expression française de 1945 à 1965, Alger, SNED, 1967.
- Déjeux, J., littérature maghrébine d’expression française, Canada, éditions Naaman, 2ème édition, 1978.
- Khatibi, A., le roman maghrébin, essai, Paris, Maspero, 1968.
- Fédération internationale des professeurs de français (FIPF), littérature de langue française hors de France, anthologie didactique, gembloux-Belgique, E.J.Duoulot, 1976.
[beddel] Tisɣunin
- Cahiers algériens de littérature comparée, «l’itinéraire du héros dans l’œuvre, romanesque de M. Mammeri» M.S. Dembri, Alger, faculté des lettres et sciences humaines, 1968, numéro3 pp. 79-99.
- Europe, littérature algérienne, Paris, Juillet- Août 1979, numéros 567-568.
- La nouvelle critique, numéro spécial sur la littérature algérienne, Paris, janvier 1960, numéro 112.
- Œuvres et critiques, La colline oubliée de M.Mammeri, un prix littéraire, une polémique politique, par J Déjeux, Paris.
- Revue algérienne des lettres et des sciences humaines, «Querelle autour de La colline oubliée», par M.S Dembri, Alger, 1969, numero1, pp.166-174
- Revue de l’Occident musulman, tradition et subversion dans œuvre de M. Mammeri, par A. Roche, Aix en Provence, 1976, numéro 22, pp.99-108.
[beddel] Tidiwenniyin
- Alger républicain, Alger, 7 mai 1965, M. Mammeri : de La colline oubliée à l’Opium et le bâton.
- An Nasr, Constantine, 4 et 11 mai 1968, «mon œuvre» par M. Mammeri.
- Revue de l’éducation national (Maroc), «Quelques instants avec M. Mammeri», Rabat, Novembre-Décembre 1959, numéro 2.
- Le jour, «entre M. Mammeri et M. Mazouni», Beyrouth, 3 et 27 juin 1966.
- Dialogue M. Mammeri - P. Bourdieu sur la poésie kabyle, actes de la recherche en sciences sociales, n° 23 ; septembre 1978, Paris.
- Entretien avec P. Bourdieu, du bon usage de l’ethnologie, Paris, 1985, Awal n°1, pp.7-29.
- Entretien M. Mammeri J. Pellegri, Dunes international n°0, Alger, OREF, mars 1988.
- Entretien avec M. Mammeri, portrait radiophonique, par M. Boisvert, Montréal, 1985, divers n° 49, pp.101-119.
- Entretien avec T. Djaout, suivi d’une sottie en trois tableaux, édition Laphomic, Alger, 1987.
Glossaire:
Asarag = conference
idlesen n yemdanen = Anthropologie
amezruy n igduden = Ethnologie
amezruy atrar = Préhistoire