Qeremêş

Ji Wîkîpediya

Qeremêş (bi tirkî: Karameşe) gundekî girêdayî navçeya Mûşê Gimgimê (Varto) ye. 9 km li başûrê Vartoyê dikeve.

Tabloya Naverokê

[biguherîne] Bingeha navê Qeremêşê

Peyva Qeremêş dibe ku ji ber darên mêşe derketibe. Lewra ev gund di nav daristana darên mêşe de cih digire. Navê vê gundê yê herî kevn gorî hin îdîayan Qerwaşûn e. Bi navê Qerwaşî eşîreke Kurd heye. Dîsa "qerwaş" tê wateya "Xulam, xizmetkar".

[biguherîne] Dîroka Qeremêşê

Di destpêka 1850´î de li vê gundê du malbat hebûne. Navê malbatek "Mala Evdal Axa" û ya din jî "Mala Çelo (an jî lawê Çelo Sîno)" bûye. Li binê gund bi navê "Kaniya Evdal Axa" kaniyeke heye. Herwekî bi navê "Gola Çelo", "Kaniya Çelo", "Kaniya Sîno" nav hene. Gorî hin qeydan di salên 1500 - 1600'î de li vî gundî eşîra Qerwaşiyan cihwar bûye û gund bi navê Qerwaşûn (Qerwaşî+şûn) dihatibûye binavkirin.

Niştecihên gund ên beriya Serhildana Şêx Seîd, Mala Dîlo, Mala Hekkarî, Mala Ozo, Mala Efê, Mala Elo hwd bûne. Piştî têkçûyîna serhildanê wekî Mala Ehmê hin malbatên din jî hatine. Li Qeremêşê nêzîkî 120 mal dijîn. Di Serhildana Şêx Seîd, Berxwedana Yado ya li Çiyayê Şerevdînê de vê gundê han roleke girîng leyîstiye. Eşîrên Ezdînî (Êzîdînî) û Moxilî bi tevayî tevlî Serhildanê bûne. Wekî Dîlo, Mîr Elî, Janê Xanim, Dewrêş gelekî servanên Kurd şehîd daye. Ji ber welatparêziya van her du eşîrên Kurd Komara Tirk her gav xwestiye van eşîran ji hev re bike dijmin. Piştî têkçûyîna Şêx Seîd, eşîra Xormekan (axayê vê eşîra Kurd di serhildanê de li cem dijmin cih girtiye) gundê Qeremêşê rûxandine, talan kirine.

Leyîstikên dûgela Tirk di sala 1978´ê de biserketiye û van her du eşîrên welatparêz rabûne hevdu û ji hev mêr kuştine.

[biguherîne] Rewşa niha

Dewleta Tirk navê vê gundê kiriye Karameşe. Cîranên gund, gundê Heyîba (Hebîba an Hebîbaba), Hecîbega Jorîn û jêrîn, Zorava, Darebî û gundê Adê ne. Niştecihên gund bi zaraveyê Kurmancî diaxivin û aboriya xwe bi xwedîkirina pez dikin. Bi havînan derdikevin Çiyayê Şerevdînê (an Şerefdîn) û zivistanan diçin gundên Amedê. Qeremêş di warê şîr de duyemîn gundê dewlemend ê Gimgimê ye. Pezên vê gundê pirr bi qîmet in. Bi havînan fîrmayên Tirkan tên bi erzanî şîr dikirin. Penêr û rûnê Qeremêşê heya Holland belav dibe. Mixabin fîrmayên Kurd ji ber pêkutiyên dûgela Tirk nikarin karê Mandira bikin. Di salên 90´î de dewleta Tirk daristanên Qeremêşê rûxand û derketina zozanan qedexe kir. Ji ber wê, aboriya Qeremêşê xirab bû. Gelekî malbat koçberî Enqere, Bûrsa, Edene û welatên Ewropa bûn.

[biguherîne] Navdarên Qeremêşê