ياساي ههڵبژاردن
Ji Wîkîpediya
![]() |
Ev gotar bi zaravayê soranî hatiye nivîsandin. Ji bo malpera soranî, binêre: ماڵهوه, ji bo lîsteya gotarên bi soranî, binêre Kategorî:کوردی. |
[biguherîne] یاساى ههڵبژاردن
یاساى ههڵبژاردن دیسپلنیَكه دهكهویَته سهر خاڵى بهیهك گهیشتنى یاساى دهستورى و زانستى سیاسى. یاساكه له بواری "سیاسهتهكانى یاساو یاساى سیاسهت" دهكۆڵیَتهوه. بهتایبهتیش له دواى ههڵبژاردنه بهناوبانگهكهى 2000 ى بوش – ئال گۆر گرنگی ئهم یاسایه پهرهى سهند و ئیَستا له زۆربهى قوتابخانه یاساییهكان لهسهرتاسهرى ولاَته یهكگرتووهكان , ولاَتانى دهرهوه به وانه دهگوتریَتهوه. ئهمانهی خوارهوه ههندیَ پرسن كه یاساى ههڵبژاردن چارهسهریان دهكات:
• كیَنه ئهوانهی مافی دهنگدانیان له ههڵبژاردن ههیه (مهرجهكانی: تهمهن، شویَنى دانیشتن یان مهرجهكانی فیَركردن یان باجی دهرامهت) ههروهها ریَورهسمى تۆماركردنی ناوی ئهو كهسانه بۆ دهنگدان و بهڵگه و ناسنامانهی پیَویست له كاتی دهنگدان پیَشكهش بكریَن.
• كیَنه ئهو كهسانهی مافی خۆپالاَوتنیان ههیه (مهرجهكانی: تهمهن، شویَنى نیشتهجیَبوون، لهدایكبوون یان مهرجهكانی هاولاَتیبوون)، ههروهها ریَورهسمى پیَویست كه به هۆیانهوه پاڵیَوراوهكان لهسهر كارتى دهنگدان ناویان تۆمار دهكریَ ( وهك دروستكردنء پرِكردنهوهى فۆرمهكانی خۆپالاَوتن) ههروهها ریَساكانی ناونوسكردنی پاڵیَوراوان دیار دهكات.
• ریَساكان لهبارهی دیاریكردنی ئهو بابهتانهی دهكریَ بخریَنه بهر دهنگدانى راستهوخۆ به ریَگهی ریفراندۆم یان راپرسیى گشتی، ههروهها ریَساكانی پیَویست بۆ فهرمانگه حكومیهكان ء هاولاَتى پیَرِهویان بكهن بۆ خستنه رووی ههر پرسیَك بۆ دهنگدانی جهماوهر.
• دیاریكردنی چوارچیَوهی كاركردنی پارته سیاسیهكان وشیَوازی بهرریَوهبردنی چالاَكییهكانیان و، چۆن كاندیدهكانی خۆیان ههڵدهبژیَرن (بۆ نموونه ههڵبژاردنه سهرهتاییهكان).
• دیاریكردنی بودجهی تایبهت به ههڵبژارادنهكان (ههروهها دیاریكردنی: سنوری بهخششه داراییهكان و، ریَساكانی ریَكخستنی بهخششه جهماوهریهكان بۆ ههڵبژاردنهكان و، راگهیاندنی ناوی لایهنه پارهبهخشهكان و، ریَساكانی ریَكخستنی كاری گروپهكانى داكۆكیكردن جگه له ریَكخستنى ههڵمهتی پاڵیَوراوهكان).
• دابینكردنی پیَداویستیهكانی دیاریكردنی ناوچهكانی ههڵبژاردن كه نویَنهرهكان لهویَوه ههڵدهبژیَردریَن بۆ ئهنجومهنى یاسادانان ( بۆ نمونه وهك ناوچهكانی ههڵبژاردنی: ئهندامانی كۆنگرس یاخود یان یهكه ئیداریهكان له سنوورى شارهوانیهك).
• چ كۆت و بهندیَك له سهر ههڵمهتهكانی داكۆكیكردندا دادهنریَن ( وهك: ریَساكانى سهبارهت به ریَكلامه ساخته یان بیَناوهكان).
• دهنگدان له ههڵبژاردن به چ شیَوهیهك دهبیَ ( بۆ نمونه بهكارهیَنانی كارتی دهنگدان وهك كاغهز یاخود شیَوهی ترى دهنگدان وهك ئامیَرى دهنگدانى میكانیكى یان ئامیَرى دهنگدانى ئهلكترۆنى، ههروهها چۆنیهتی خخستنه رووی زانیاریهكانى سهر كارتهكان یان ئامیَرهكان بۆ دهنگدهران).
• چۆن دهنگهكان دهژمیَردریَن له ههڵبژاردن ء دووباره ژماردنهوهیان ء ههروهها بهرهنگاریهكانى ههڵبژاردن.
• چۆن دهنگدهران ء پاڵیَوراوان داوا تۆمار بكهن له دادگا یاخود فهرمانگهیهكی حكومی بۆ سهپاندنی مافهكانیبان یاخود تانهدان له ئهنجامهكانى ههڵبژاردندا.
• چ كرداریَكی دژی پرۆسهی ههڵبژاردن شایهنى سزادنه و به تاوان دهژمیَردریَت.
• سهرچاوهی یاساى ههڵبژاردن (بۆ نموونه سهرچاوهكهی: دهستوره، یاسا نیشتیمانیهكانه یاخود برِیاری دادگاكانه) ههروهها كارلیَكردنی نیَوان ئهم سهرچاوانهى یاسا.