Aotearoa

Nō Wikipedia Māori

Aotearoa
New Zealand
Pīwari o Aotearoa Tohu o Aotearoa
Pīwari Tohu
Pepeha: kāhore kau
(pepeha o mua "Onward")
Ngaringari: E Ihowa Atua
God Save The Queen1
Aotearoa
Tāone matua Te Whanganui-a-Tara
41°17′ S 174°27′ E
Tāone nui Tāmaki-makau-rau2
Reo a te motu Māori, Rotarota, Ingarihi3
Kāwanatanga
 - Āhua Kīngitanga-ā-ture
 - Kuīni Erihāpeti II
 - Kāwana-tianara Anand Satyanand
 - Pirimia Helen Clark
Tū motuhake i te Kīngitanga Kotahi 
 - Tominiana 26 Mahuru 19074 
Rahi
 - Katoa 268,680 km² (75)
103,738 sq mi 
 - Wai (%) 2.1
Taupori
 - Hakikea 2006 tau tata 4,165,6005 (124 (2005))
 - 2006 kautenui 4,143,2796
 - Kiato 15/km² (193)
39/sq mi
GDP (PPP) 2005 tau tata
 - Katoa 101.685 miriona nui USD7 (58)
 - Mā ia tangata 24,797 USD8 (27)
HDI  (2006) 0.936 (nui) (20)
Moni Tāra (NZD)
Wāhi taima NZST9 (UTC+12)
 - Raumati (DST) NZDT (UTC+13)
(Whiringa-ā-nuku ki Poutū-te-rangi)
Tohu ipurangi .nz
Tohu waea +64
1 Ka whakatangihia God Save The Queen i te aroaro o te Kuīni, o te Kāwana-tianara rānei. [1]
2 Kei a Tāmaki-makau-rau te rahi tāone nui ake; koia tonu te tāone manatōpū nui hoki.
3 Ko te reo Pākehā he reo-ā-motu de facto; ko Māori rāua ko NZSL he reo-ā-motu de jure.
4 Ehara i te tino mārama ko tēhea te rā i tū motuhake ai a Aotearoa; he maha ngā rā e hāngai ana.
5 Taupori tau whakaarohia nō te 31 Hakihea 2006 (tau tata). [2]
6 Tau whakamutunga o te kautenui o Aotearoa i te 2006, ehara tonu ko ngā manuhiri o tāwāhi. [3]
7 E 155.763 miriona nui NZD te GDP o te tau ki Poutū-te-rangi 2006 [4]
8 E 37,896 NZD te GDP mā ia tangata mō te tau ki Poutū-te-rangi 2006.
9 He wāhi taima anō tō Wharekauri, e 45 meneti i mua o te tuawhenua o Aotearoa.


Ko Aotearoa nei tētahi motu ki Te Moana-nui-a-Kiwa.

Kei Aotearoa te Māori, me te Pākehā hoki e noho ana .

Nō te tau kotahi mano iwa rau mā whitu (1907), ka whakatūria a Aotearoa hei whenua āhua tū wehe.

Ko Erihāpeti II te Kuini o Aotearoa
Ko Erihāpeti II te Kuini o Aotearoa

Rārangi kōrero

[edit] Ngā Ingoa

Ko Aotearoa te ingoa Māori o nāianei mō te motu. Engari i tērā atu rautau, ko 'Aotearoa' tētahi o ngā ingoa o Te Ika-a-Māui kē. Koiarā i kī ai ngā tūpuna, 'ki a tātou ngā iwi o Aotearoa me te Wai-pounamu'. Nō ngā tau whakatuwhera o tērā rautau, arā nō te wā i mua i te Pakanga Tuatahi o te Ao, ka hurihia hei ingoa mō te motu katoa. Ko tētahi ingoa kāore i te tino whakamahia i tēnei wā, ko Niu Tīreni, arā te whakamāoritanga o "New Zealand". Ki ētahi, ko "Nū Tīrani" kē. Ko Aotearoa te ingoa e rangona whānuitia ana i tēnei wā.


[edit] Ngā moutere

  • Te Ika-a-Māui.
  • Te Wai-pounamu, arā Te Waka-a-Māui.
  • Rakiura.

[edit] Ngā Reo

E toru ngā reo a te motu o Aotearoa: ko te reo Māori, ko te reo Pākehā, ko te NZSL. Engari he nunui ngā reo e kōrerotia ana e ngā tāngata maha o Aotearoa nei. Hei tauira, ko te reo Hāmoa me te reo Rarotonga.

[edit] Ngā kai

Nā te Māori i kawe mai te kūmara, te tī, te kiore, te taro, te uwhi me te hue. Nā te Pākehā kē, nā Kāpene Kuki mā i kawe mai te poaka me te tāewa.

Ngā kai whenua i mua atu ko ērā i kitea ai e Ngahue, arā te moa, ngā manu o te ngahere, me te aruhe.

[edit] Ngā rākau

akeake, horopito, kāhikatea, kātote, kauri, mamaku, mānuka, miro, neinei, pōhutukawa, ponga, rātā, rimu, tī kōuka, tōtara, whekī. Nā te Māori i kawe mai te aute.

Ka whawhai ngā hoia o Aotearoa ki Karipori, 1915
Ka whawhai ngā hoia o Aotearoa ki Karipori, 1915

[edit] Tirohia hoki

[edit] Hoto ki waho