Emmanuel George Cefai
Minn Wikipedija, l-enċiklopedija ħielsa.
EMMANUEL GEORGE CEFAI
Emmanuel George Cefai (1955 - ) hassieb u filosofu Malti twieled il Belt Victoria Ghawdex fit 12 ta’ Marzu 1955 u ggradwa fil-kors tal-Ligi mill Universita’ ta’ Malta fis sena 1977.
Ftit wara li ggradwa Cefai beda jippublika serje ta’ artikoli fil-gazzetta Daily News (li llum m’ghadhiex tohrog) liema serje ta’ artikoli hu sejjah Gallery of Distinguished Thinkers.
F’din is-serje Cefai ittratta diversi filosofi u hassieba fosthom Spinoza, Descartes, Berkeley, Liebniz, Schopenhauer, Bergson, Neitzsche, Comte, Zeno, Gorgias minn Leontini, Empedokle, Eraklitu w ohrajn.
L-importanza ta’ dawn l-artikli hi fil-fatt illi Cefai fihom zviluppa bicca bicca f’kull artiklu sistema ta’ hsieb tieghu nnifsu li hu sejjah mentalism. Din is-sistema ta’ hsieb jew filosofija hi bbazata fuq l-iskoperta minn Cefai tal Ideja tal Infinita (Idea of Infinity) li hija l-pedament tas-sistema u li turi illi l-bniedem ghandu l-fakolta bla limitu li jkun jaf l-ispazju infinit li Cefai jsejjah mentalist universe (univers mentalist) li hu infinit u ghalhekk li jinkludi wkoll l-univers finit u fizikalist (physicalist universe). Biex wiehed jkun jaf u jkun konxju tal-ispazju infinit m’hemm l-ebda bzonn jew prova hlief tal-Ideja tal-Infinita’ stessa li hekk jew hekk hi f’mohh il bniedem giet kif giet u giet mnejn giet. Pero’ imbaghad il-bniedem jibda jara u jippercepixxi dettalji u dawn permezz tal-process li Cefai jsejjah specificity (specificita’) jigifieri dak il-process li bih il-bniedem wara li jkun irrealizza il-pedament tal-gherf tieghu fl-iskoperta tal-Ideja tal-Infinita’ jghaddi biex jkompli jibni din id-darba dettalji mir-realta ta’ madwaru. Kienu hafna il-filosofi li dejjem ippriedkaw illi meta l-bniedem jippercepixxi dawn id-dettalji hu ma jkunx jara sew id-dinja ta’ madwaru u jispicca mqarraq mis-sensi tieghu – ghalhekk il-bniedem hu inkapaci li jkun jaf verament l-gherf wid-dinja ta’ madwaru. Izda Cefai wera kif dan mhux minnu tant illi li kieku is-sensi wil-mohh tal-bniedem kienu jqarrqu bih l-bniedem kien jkun jista jbiddel f’mohhu dawn l-istess percezzjonijiet billi il-mohh bil-kapacita infinita’ tieghu (din il-kapacita’ hi ipprovata mill Ideja tal-Infinita’’) hu Sovran u ghalhekk jista facilment jbiddel kif irid kull percezzjoni qarrieqa jew ‘falza’ li jkollu. Imma fil-fatt il-percezzjonijiet tal-bniedem ma humiex hekk : il-bniedem ma jistax jbiddilhom f’mohhu jew permezz ta’ mohhu u dan ghar-raguni illi dawk il-percezzjonijiet huma marbutin ezattament mar-realta ta’ barra mill-mohh tal-bniedem u ghaldaqstant il-bniedem ma jistax jibdilhom f’mohhu ghaliex dawn il-percezzjonijiet jkunu gejjin mhux minn mohhu jew mis-sensi tieghu imma minn oggetti tad-dinja ta’ barra minn mohhu. Ghalhekk il-bniedem fil-fatt jara id-dinja ta’ madwaru li hi ‘l barra minn mohhu u jaraha sewwa. Ghalhekk ukoll il-filosofi kollha li kienu holqu din il-‘problema’ kienu holqu ‘problema’ u qtigh tal-qalb li fil-fatt ma jezistux kif Cefai ipprova. (Fil fatt fl-artiklu tieghu fuq Einstein Cefai estenda il-formola e=mc2 ghall process uman ta’ taghrif tal-gherf (knowledge) u b’hekk apparti li ta’ dimensjoni u tifsira gdida u addizzjonali lill istess Einstein, wera b’mod car kif il-percezzjonijiet li jidhlu fil-mohh jidhlu b’mod li juru car u sewwa ir-‘realta’ ta’ barra mill-mohh – ghalhekk l-argumenti wil-provi ta’ Cefai din id-darba u f’dan il-kaz huma wkoll msahhin mhux biss mill-qawwa tal-filosofija imma wkoll mix-xjenza nnifsha). Peress illi din il ‘problema’ kienet ilha gejja minn filosofi qabel Cefai ghall sekli shah u hu rnexxilu jxejjinha fil-filosofija tieghu b’dan il-mod Cefai – forsi anki bla ma xtaq jew ried – aktarx jista’ jkun li biddel ukoll il-kors tal-filosofija jekk mhux ukoll ta’ parti sewwa mic-civilta’ kif konna nafuha sallum. Peress ukoll illi tul sekli shah kwazi il-filosofi kollha ‘inqabdu’ f’din il-problema u li ghalkemm bicciet minnhom ipprovaw isolvuha b’mod jew iehor minghajr ma rnexxilhom tal-inqas kompletament – wara Cefai prattikament il-hsieb ta’ kull wiehed minn dawn il-filosofi hu effettwat fid-dawl ta’ dak enunzjat minn Cefai.
Cefai wera wkoll kif il-bniedem bi dritt u b’mod awtomatiku u permezz tal-Ideja tal-Infinita’ li ghandu jaf fil-fatt spazji infiniti. Cefai isejjah dawn l-ispazji l-univers mentalist li jinkludi l-univers fizikalist li hu finit u li fih qieghdin ahna. Cefai wera dixxerniment kunsiderevoli meta qasam ir-realta f’dawn iz-zewg ‘universi’ : f’wiehed u cioe’ dak ‘mentalist’ l-essenzjal tieghu hu l-ispazjalita’ li l-mohh ta’ bniedem jafha u jaf biha permezza tal-Ideja tal-Infinita’. Dan l-univers pero’ ma fihx evoluzzjoni jew dettal (kuluri, oggetti, tibdil u kumplament li naraw fl-univers ta’ madwarna). Hu fl-univers fizikalist jew l-univers ta’ madwarna li hu l-univers li fih naraw dettal (kuluri, oggetti, tibdil, processi, fenomeni u oggetti simili). Ghalhekk biex wiehed jkun jaf l-univers mentalist ghalkemm infinit m’hemm bzonn ta’ xejn izjed hlief dak l-ammont minimu ta’ gherf li hu kostwitwit mill-Ideja tal-Infinita’ li qieghda fil-mohh tal-bniedem. Madankollu hu dan l-univers mentalist li ghax infinit jinkludi fih l-univers fizikalist li ghax finit bilfors jrid jkun jifforma parti mill-ispazjalita’ tal-univers mentalist li ahna nafu permezz tal-Ideja tal-Infinita’. Imma hu l-univers fizikalist u finit li fih detallji bhal kuluri, oggetti, tibdil, processi, fenomeni u oggetti simili u dawn biex nkunu nafuhom ma hijiex bizzejjed l-Ideja tal-Infinita’. Fortunatament il-bniedem barra minn din l-Ideja tal-Infinita’ ghandu fakolta ohra jigifieri dik li permezz ta’ apparat uman apposta bhal ghajnejn widnejn u simili jkun jista jdahhal go mohhu ‘dettal’, liema dettal jiddiskrivi u jikkorrespondi ezattament ‘id-dinja ta’ madwar’ li tezisti fl-univers finit u fizikalist. Dan il-process li bih il-bniedem jdahhal f’mohhu dan id-dettal Cefai jsejjahlu specificita’. Cefai wera kif meta l-bniedem fil-fakolta’ tieghu tal-ispecificita’ jdahhal imaggini u dettal iehor f’mohhu dan jkun qieghed jaghmilhom sewwa. Cefai gab diversi provi dwar dawn fosthom prova filosofika u prova xjentifika. Dawn il-provi huma carissimi u konklusivi. Fil-prova filosofika Cefai iddivida l-percezzjonijiet kollha possibbli fi tnejn jigifieri (1) dawk li jistghu jqarru u huma frott tal-‘loghob’ jew ‘qerq’ tas ‘sensi’ – dawn Cefai jsejjhilhom Humean perceptions (wara l-filosofu David Hume li kien ittratta dawn il-percezjonijiet u ikkonkluda illi l-bniedem qatt ma jista jkun jaf dettal ta’ gherf ghaliex is-sensi jqarrqu bih meta jghaddulu dan id-dettal) u liema percezzjonijiet ghas semplici fatt li huma foloz bla bazi jew qarrieqa u ghalhekk li il-mohh jista jbiddelhom minn mument ghall iehor kif irid; u percezzjonijiet ohra li huma percezzjonijiet li l-mohh ma jistax jbiddel ghaliex dawn verament jikkorespondu ezattament u korrettament ma’ oggetti u dettalji tad dinja ta’ madwar li l-mohh ghaliex huma l-barra minnu ma jistax u m’ghandux poter jibdilhom. Cefai wera kif il-percezzjonijiet umani huma ta’ dan it-tieni tip u mhux tat-tip ta’ dawk li hu isejjah ‘Humean perceptions’; ghalhekk il-bniedem jara sewwa u korrettement id-dinja ta’ madwaru u ‘l barra minn mohhu. Dan kien l-Argument Filosofiku ta’ Cefai u dan wahdu hu bizzejjed u konkluziv. Imma Cefai – dejjem xettiku u dejjem kommess ma’ investigazzjoni kompleta biex johloq certezza jekk hekk ikun il-kaz – ma strahx fuq hekk. U fl-artiklu tieghu dwar Einstein Cefai uza il-formola e=mc2 ta’ Einstein biex biha jispjega illi l-apparata tal-bniedem bhal ghajnejn widnejn u simili ma jqarrqux bih u juruh sewwa id-dettalji kollha wid-dinja ta’ madwaru. Dan hu l-Argument Xjentifiku.
Il-process li permezz tieghu il-bniedem jkun jaf u jitghallem l-gherf u jsir gharef u dejjem iktar gharef hu process bhal binja. Il pediment tal-binja hu l-Ideja tal-Infinita’ li l-bniedem ghandu – dan il-pedament hu bizzejjed biex il-bniedem jkun jaf l-univers mentalist izda mhux bizzejjed biex il-bniedem jkun jibda jaf l-univers fizikalizt u finit ta’ madwarna; fuq dan jinbena is-sular li fih id-dettal – li l-bniedem permezz tal-fakolta tal-ispecificita’ – (ipprovata bl-argument kif fuq) - jdahhal u jassimila f’mohhu dettal wiehed wara l-iehor li bihom u permezz taghhom il-bniedem jgharaf bid-dettal kollu l-univers fizikalist u finit ta’ madwarna; izda fuq dan is-sular il-binja ma tkunx kompluta u jonqos mill-inqas sular iehor.
F’dan is-sular ta’ fuq nett il-bniedem wara li jinduna li jkun qed jsir jaf dejjem izjed u izjed dettal dwar u minn l-univers fizikalist ta’ madwaru jinduna wkoll li ghalkemm finit dan l-univers tant fih dettal li l-bniedem jinduna li jdahhal f’mohhu dettal kemm idahhal qatt mhu ser idahhal id-dettal kollu. Meta l-bniedem jkollu dan il-hsieb allura jipprova jilqa’ wkoll ghall din l-eventwalita’ u dan has-semplici raguni li fil-pedament tal-gherf tieghu u f’mohhu ghandu l-Ideja tal-Infinita’ li turih illi d-dettal kollu li qed jircievi mhux komplet u li ghad fadal dejjem u kontinwament hafna dettal izjed. Ghalhekk il-bniedem xprunat mill-Ideja tal-Infinita’ stess jipprova illi hu stess jigri izjed mill-apparat li ghandu (ghajnejn, widnejn u simili) li jkunu qieghdin jghaddulu id-dettal. Jigifieri qisu l-bniedem jibda jivvjaggja fuq zewg treni – wahda dik li fiha hemm id-dettal li jidhol go mohhu mill-apparat tal-bniedem stess fil-process tal-ispecificita’ w l-iehor – li johloq il-bniedem stess xprunat mill-Ideja tal-Infinita’ li ghandu dejjem go fih u li dejjem tixprunah izjed u izjed ghall ghatx tal-gherf – u liema ‘tren tal-Ideja tal-Infinita’’ fl-ahhar jwassal il-bniedem biex minghajr ma jinzel mit-tren tal apparat (ghajnejn widejn u simili) tieghu u mill-ispecifita’ fl-istess waqt u addizzjonalment jirkeb it-tren l-iehor li permezz tieghu il-bniedem stess ‘johloq’ f’mohhu dettal bhal dak li jkun qed jircievi u identiku u tal-istess kwalita’ - u dan jaghmlu b’rata mghaggla – u biex b’dan ‘jghaggel’ jkun jaf iktar dettal malajr milli dak mghoddi lilu mit-tren tal-apparati u specificita’. Cefai jghid illi il-bniedem jaghmel sewwa li hu stess f’mohhu johloq dan id-dettal simili u addizzjonali u ta’ malajr u bi kwantitajiet ferm ikbar mill-ammont ta’ dettal fornut lilu mit-tren tal-apparat u tal-ispecificita’ . Dan ghaliex (1) galadarba il-bniedem meta jdahhal f’mohhu dettal permezz tal-ispecificita’ jdahhlu sewwa u b’mod car hu (2) ghandu l-fakolta’ li hu stess johloq ezattament bhalu u b’estenzjoni mieghu dettal iehor simili (Cefai jahseb illi l-bniedem bi dritt ghandu din l-fakolta’ basta huwa jibni d-dettal ezattament fuq id-dettal li jidhollu li jircievi mill-apparat u mill-ispecificita’) – u (3) fuq kollox ghaliex b’dan il-mod il-bniedem jkun jaf mhux biss dak li jkun qed jigri quddiemu imma wkoll dak kollu dak id-dettal kollu li jista jigri mhux quddiem il-bniedem partikolari (per ezempju fenomenu dettal jew materja-oggett li ghad jrid jew jista jevolvi) – b’hekk il-bniedem mhux biss jkun qed jara dak il-parti limitata ta’ dettal li jipprezentalu l-apparat u l-ispecificita’ imma jkun qed jara – dejjem billi jirkeb it-tieni tren tal u xprunat mill ‘Ideja tal-Infinita’ – kemm jista l-evoluzzjoni kollha li tista tigri quddiemu. Il-bniedem xprunat mill-Ideja tal-Infinita’ ghandu dejjem ghatx kbir li jkun jaf izjed u izjed anki minn din l-evoluzzjoni mhux biss dak id-dettal li jipprezentawlu l-apparat u l-ispecificita’. Hu ghalhekk u f’dan l-ispirtu illi Cefai enunzja d-duttrina li hu jsejjhilha Theory of Inexhaustible Hypotheses. Din id-duttrina hi t-tieni tren deskritt hawn fuq u li permezz tieghu il-bniedem dejjem jissodisfa iktar w jkabbar l-ghatx tieghu ghall izjed u izjed gherf - u fil-fatt billi jezercita dan id-dritt u fakolta’ tieghu li jestendi iktar dettal (1) mid-dettal li diga jircievi mill-ispecificita’ u (2) jkun bhal dettal li qed jircievi mill-ispecifita’ u (3) jkun semplicement estensjoni tad-dettal fornut lilu mill-ispecificita’. Jekk il-bniedem josserva dawn it-tlitt rekwiziti u kundizzjonijiet waqt Inexhaustible Hypotheses hu mhux biss jkun qed jircievi u jkollu izjed dettal izjed milli jircievi direttament mill-ispecificita’ biss, imma l-istess dettal jkun tajjeb u sewwa daqsu u bhalu.
Cefai jaghmilha cara illi dan il-process hu wiehed differenti minn deduzzjoni jew induzzjoni. Hu ghalhekk ukoll illi Cefai jidher li jahseb illi meta wiehed jirkeb fuq it-tren tal Ideja tal Infinita’ kull ma hemm bzonn hu li wiehed jaserixxi (ruhu) milli jipprova : Assertion rather proof. Dan ghaliex u ghas semplici ragunijiet illi :
(1) – Li l-bniedem jircievi dettalji ezatti u korretti mill-apparata u specificita’ hu u gie ipprovat minn Cefai nnifsu konkluzivament (ara l-Argument Filosofiku u l-Argument Xjentifiku kif fuq); - u (2) – Illi l-metodu illi permezz tieghu wiehed jaghmel estensjoni (u din semplici estensjoni u xejn izjed) mid-dettal li jircievi mill-apparata u mill-ispecificita’ permezz tat-tlitt rekwiziti jew kundizzjonijiet fuq imsemmija hu wiehed korrett u ghalhekk l-att tal-estensjoni nnifsu ma jehtieg l-ebda prova – u (3) F’dawn ic-cirkostanzi ghalhekk kull ma wiehed jrid jaghmel hu li jaghmel dawn l-estensjonijiet tad-dettalji forniti u ricevuti mill-apparata u mill-ispecificita semplicement billi jasserihom. Mhix mehtiega prova peress illi il-korrettezza tal-process kollu diga’ giet ipprovata.
Bhala konsegwenza ohra tal-filosofija ta’ Cefai is-separazzjoni li qabel hafna drabi kienet issir bejn attwali u potenzjali; bejn universali u partikolari; u anki bejn xjenza u metafizika gew jew eliminati jew ridotti kunsiderevolment.