Arp Schnitger

Vun Wikipedia

Arp Schnitger (* 2. Juli 1648 in Schmalenfleth, Gemeende Braak; ünner de Eer bröcht an’n 28. Juli 1719 in Neenfeld, hüdigendags Hamborg-Neenfeld) weer een vun de best beropen Orgelbomeesters vun sien Tiet. He hett de norddüütsche Barockorgel up ehr Hööchte bröcht.

Inholtsverteken

[Ännern] Leben

[Ännern] Herkamen

Arp Schnitger stamm vun en goot beropen Discherfamilie af. Düsse Familie leev öber vele Generatschonen in Schmalenfleth bi Braak an de ünnere Werser. Arp Schnitger sien Vadder, de Dischermeester weer, hett in de Karken ümto de Orgeln wedder herstellt, wenn dor en beten wat tweigahn weer.

[Ännern] Kinnertiet un Jöögd

Dat is nich ganz genau bekannt, wannehr Arp Schnitger baren is. Döfft wurrn is he an'n 9.Juli 1648 in de Kark vun Golzwarden. Schnitger hett fief Süstern un Bröder harrt. 1662 füng he ene Lehr in de Dischleree van sienen Vadder an. Darbi harr he ok al de Gelägenheit, sik bi Reparatuurarbeiden mit Orgelbo to befaten. As he 18 Jahr oolt weer güng he up Tippelee as en Dischergesell. Mit sien Handwark keem he wunnerbar torecht, man he harr dat ok bannig mit de Musik.

[Ännern] Orgelbo

In Glückstadt an de ünnere Elv hett he nah de Tippelee fiev Jahr Orgelbo lehrt. Sien Lehrmeester weer Berendt Huß, en Verwandten vun em. An de Lehr hett he noch en Gesellentiet anslaten, meisttiets in Norddüütschland. An’n Enn vun düsse Tiet hett he de grote Karkenorgel in St. Cosmae in Stood fardigmaakt. Sien Lehrmeester harr dor mit anfungen, man denn weer he sturben un so kröön Schnitger düssen Afsnitt vun sien Leben mit düsse Arbeit. Vunwegen dat sien Meester nu doot weer, hett he de Warkstäe in Stood, toeerst in’n Updrag vun de Wittfro Huß, fudder bedreben. Dor weer he 29 Jahre oolt.

[Ännern] Arbeit

Dat hett sik gau rümsnackt, wat he vun’n verstännigen un leifigen Handwarker un Künstler weer. Toeerst hett he Updrääg vun ümto kregen, man dat duur nich lang, denn fragen se ok ut Bremen, Veern un Hamborg bi em an. Vun 1677 bit 1682 hett Schnittger in sien Warkstäe in Stood arbeit, man denn is he nah Hamborg umtagen. Dor hett he den Börgereed swaren un is Vullbörger vun de Hansestadt wurrn. Sien eersten groten Updrag kreeg he vun’n Karkenvörstand vun de St.-Nikolai-Kark. Dor hett he een Orgel mit 67 Registers, veer Manualen, Pedal un mehr as 4.000 Piepen för boot. De gröttste Piep weer dat C öber 32 Foot, dat weeg 860 Pund. Düsse Orgel is 1842 bi’n groten Brand vun Hamborg in Dutt gahn. Man hüdigendags gifft dat jümmers noch de Orgel, de he 1693 för de St.Jakobi-Karken in Hamborg boot hett. Düsse Orgel hett 60 Registers, veer Manualen un Pedal. Dat warrt seggt, dat is de gröttste historisch Orgel vun de Welt. Goot beropen Orgelboers un Komponisten ut de ganze Welt hefft sik dat nich nehmen laten, enen Besöök bi düsse Hamborger Arp-Schnitger-Orgel to maken. Ünner annern sünd Dietrich Buxtehude, Georg Friedrich Händel un Johann Sebastian Bach ok dor ween.

Schnitger kreeg nu Updrääg ut den ganzen Nordwesten vun Düütschland un ok noch ut England, Russland, Spanien un Portugal. In dat Jahr 1699 hett Schnitger de Privilegien för den Orgelbo in de Grafschup Ollnborg un Demmost kregen un ok för de Hartogdömer Veern un Bremen. 1708 is he ok noch Orgelboer vun den Hoff vun Preußen wurrn.

[Ännern] Familie

Schnitger weer mit de Hamborger Koopmannsdochter Gertrud Otte verheiraat. De stünn sik goot. Vun 1705 af an hett Schnitger up den Hoff vun siene Swiegeröllern en twete Orgelwarkstäe ünnerholen. Dat weer de Orgelmakerhoff. Mit siene eerste Fro hett he söss Kinner harrt. De veer Söhns hefft den Vadder sien Beroop annahmen, man bloß twee vun jem hefft jem ehren bekannten Vadder öberleevt un sien Arbeit wiedermaakt. Franz Caspar Schnitger hett nah Arp Schnitger sienen Dood in de Nedderlannen arbeit un, ünner annern, in Meppel, Alkmaar un Zwolle bedüdend Orgeln boot, de hüdigendags noch dor sünd. Schnitger siene eerste Fro is 1707 sturben. In dat Jahr 1713 hett he sik to’n tweten Maal verheiraat mit Anna Elisabeth Koch. Dat weer de Wittfro vun en Orgelspeler.

[Ännern] Dood

Arp Schnitger sien Gräffnis is in dat Gräffnisbook vun de Neenfelder Karkengemeende bi'n 28.Juli 1719 inschreben. De Dag vun sienen Dood is nich bekannt. Sturben is he woll nich in Neenfeld, man in Itzehoe. Dor hett he vun 1715 af an een Orgel mit 43 Registers un dree Manualen boot. Schnitger sien Graff in'n Footbodden vun de Neenfelder Karken is 1971 wedder funnen wurrn. Hüdigendags liggt dor een slicht Steenplatten öber.

[Ännern] Wark

Man mutt sik wunnern, dat de Mester in de korte Tiet bit 1719 an 169 Orgeln arbeiden, 18 grote Orgeln, 42 middlere un 34 lütte Orgeln boon kunn. Darbi leet he sik faken blots siene Unkosten utbetahlen un arbeid „rein to Gotts Ehr“.

Vele van siene Kunstwarken sünd vandagen nich mehr dar. Se sünd nich överall richtig behannelt un pleegt woorn un darum bit up wenige Utnahmen vergammelt un vergahn. So wat bi 15 Stück sünd noch in’n Noorden von’t Ollnborger Land un Oostfreesland vörhannen. As besunners kostbaar gellt de Orgeln in Ganderkesee un in Deesdorp an de Werser. De Deesdorper Orgel hett 320 Rieksdaler kost.

Siene Schöler hefft sien Wark in Nord- un Middeldüütschland, in de Nedderlannen un in Skandinavien fudder maakt. An düsse Stäe schööt bloß Christian Vater (Hannober), Erasmus Bielefeldt (Stood), Johann Dietrich Busch (Itzehoe) un Johann Gottfried Rohlfs (Esens) nömmt weern.

[Ännern] Orgeln vun Arp Schnitger, de hüde noch dor sünd

Arp-Schnitger-Orgel in Bülkau
Arp-Schnitger-Orgel in Bülkau
Arp-Schnitger-Orgel in Stood
Arp-Schnitger-Orgel in Stood

Orgeln vun Arp Schnitger, de in een Tostand sünd, datt een dor vun seggen kann: Arp Schnitger hett se maakt, gifft dat hüdigendags in:

  • Blankenhagen (Mekelnborg): Dörpskark 1686
  • Cappel (bi Bremerhoben): St. Peter un Paul 1680
  • Bülkau (Neddersassen bi Otterndörp): St.Johannes de Döper
  • Deesdorp (Unnerwerser): St.Laurentius 1698
  • Eenum (Nedderlannen, Prov.Groningen: Hervormde Kerk 1704
  • Faro (Portugal): Kathedraal
  • Ganderkesee (Neddersassen): St.Cyprian un Cornelius 1699
  • Godlinze (Nedderlannen, Prov. Groningen): Hervormde Kerk 1704
  • Grasbarg (bi Bremen): Luthersche Dörpskark 1694
  • Groningen (Nedderlannen): De Aa Kerk 1702
  • Groningen (Nedderlannen): Martinikerk 1692
  • Groningen (Nedderlannen): Pelstergasthuiskerk 1693
  • Hamborg: St.Jacobi 1693
  • Hamborg-Neenfeld: St.Pankratius 1688
  • Hamburg-Ossenwarder: Luthersche Kark 1708
  • Harkstede (Nedderlannen): Hervormde Kerk 1696
  • Hollern (Ool Land bi Hamborg): St.Mauritius 1690
  • Lenzen (Brannenborg): St.Katharinen 1708
  • Lüdingworth (Ünnerelv): St.Jacobi 1683
  • Maia (bi Porto, Portugal): San Salvador 1701
  • Mariana (Brasilien): Kathedraal 1701
  • Mensingeweer (Nedderlannen, Prov. Groningen): Hervormde Kerk 1699
  • Middelnkarken (Ool Land bi Hamborg]]: St.Bartholomäus 1688
  • Nieuw Scheemda (Nedderlannen,Prov.Groningen): Hervormde Kerk 1699
  • Noordbroek (Nedderlannen, Prov. Groningen): Hervormde Kerk 1696
  • Nörden (Oostfreesland): St.Ludgeri 1693
  • Peize (Nedderlannen, Prov. Drenthe): Hervormde Kerk 1697
  • Pellworm (Nordfreesland): Ole Kark 1697
  • Sneek/Snits (Nedderlannen, Prov. Friesland): Martinikerk 1711
  • Steenkarken (Ool Land bi Hamborg): St.Nicolai et Martini 1687
  • Uithuizen (Nedderlannen, Prov. Groningen): Hervormde Kerk 1701
  • Weener (Rheiderland in Oostfreesland): Reformeerte Kark 1710
  • Wegeleben (Sassen-Anholt: St.Peter un Paul 1698
  • Zwolle (Nedderlannen, Prov. Overijssel): Grote Kerk 1721 (to'n groten Deel vun Franz Caspar Schnitger)

[Ännern] Böker öber Schnitger

  • Gustav Fock: Arp Schnitger und seine Schule. Ein Beitrag zur Geschichte des Orgelbaues im Nord- und Ostseeküstengebiet. Bärenreiter, Kassel 1974, ISBN 3-7618-0261-7 (grundleggen)
  • Peggy Kelley Reinburg: Arp Schnitger, organ builder. Catalyst for the centuries. Indiana University Press, Bloomington 1982, ISBN 0-253-30927-1
  • Albrecht Schneider, Richard von Busch, Lüder Schmidt: Klanganalysen an Arp Schnitger-Orgeln. In: 'Critica musica'. Studien zum 17. und 18. Jahrhundert. Festschrift für Hans-Joachim Marx. Stuttgart, Weimar: Metzeler 2001, S. 174-192.
  • Stef Tuinstra: Arp Schnitger - auf der Suche nach dem authentischen Klang. In: Basler Jahrbuch für historische Musikpraxis. 22/1998. Amadeus Verlag, Winterthur 1999, S. 157-178.

Up Platt is nix öber Arp Schnitger rutkamen

[Ännern] Musik vun Schnitger siene Orgeln

  • Arp Schnitger auf Reisen, Werke von J.S.Bach, G.Böhm, V.Lübeck, F.Sweelinck und D.Buxtehude - Uwe Droszella, Orgel - ES-DUR ES 2011
  • Arp-Schnitger Gesellschaft e.V. (Hg.): Arp Schnitger in Niedersachsen. Detmold: Musikproduktion Dabringhaus und Grimm 2002, 2 CDs. (All Schnitger-Orgeln in Neddersassen, vörstellt vun een internationaal Team vun junge Orgelspelers unner dat künstlerisch Leit vun Harald Vogel)
  • Stichting Groningen Orgelland (Hg.): Arp Schnitger in Nederland. Groningen (NL): Stichting Groningen Orgelland 2003, 2 CDs. (All Schnitger-Orgeln ut de Nedderlannen, vörstellt vun de Orgelspelers V. van Laar, L. Lub, J. de Vries und S. de Vries unner dat künstlerisch Leit vun Cor H. Edskes)

[Ännern] Weblinks