Bruker:Slomox/Plattdüütsch Inwark op annere Spraken
Vun Wikipedia
De plattdüütsche Spraak un vör allen ehr Vörweser, de middelnedderdüütsche Spraak, hebbt op vele annere Spraken inwarkt. Besünners in’e Tiet vun’e Hanse (Hoochtiet in’t 14. un 15. Johrhunnert), as Middelnedderdüütsch as Lingua franca in’n Hannel an Noord- un Oostsee twischen England un Flandern in’n Westen bet Russland in’n Oosten deen, hebbt vele Spraken plattdüütsche Wöör opnahmen.
Inholtsverteken |
[Ännern] Skandinavien
Dat Inwarken vun’t Plattdüütsche op de dree noordgermaanschen Spraken op’n Kontinent, Sweedsch, Däänsch un Norweegsch, dat weer enorm. To kene Tiet harr en annere Spraak so vele Wöör un Formen in disse Spraken bröcht as dat Plattdüütsche in’e Hansetiet. Dat füng in’e Merr vun’t 13. Johrhunnert an un sett sik bet in’t 16. Johrhunnert foort. För dat Sweedsche gaht Spraakwetenschoplers dor vun ut, dat bi 50 % vun de Vokabeln ut dat Plattdüütsche sünd. Eerst denn hett sik dat Hoochdüütsche un noch veel later Engelsch as wichtigste Spraak dörsett.
[Ännern] Ieslandsch
Dat Inwarken op dat Ieslandsche hett Veturliði Óskarsson in en poor Warken ünnersöcht. Op dat Ieslandsche hett dat Middelnedderdüütsche vör allen indirekt inwarkt, toeerst över dat Norweegsche, later ok över dat Däänsche (vun’t Enn vun’t 14. Johrhunnert an). Trutzdem hett Óskarsson in ole Oorkunnen 600 Wöör funnen, dorvun 310 verscheden Woortstämm, de över dat Plattdüütsche in’t Ieslandsche kemen. Dat is de Hälft vun de 1150 bet 1200 Lehnwöör, de he alltohoop funnen hett (To’n Vergliek: de hele Woortschatz vun de rund 40 bekannten ieslandschen Sagas hett 12.500 Wöör).
Dat Däänsche domineer later lang op Iesland. De ieslandsche Spraak wull sik dor denn in’t 19. Johrhunnert vun emanziperen. Vele frömme Wöör wullen se nich mehr bruken (Ieslandsch Spraakpurismus). Dor sünd denn ok vele plattdüütsche Wöör ut’n Woortschatz bi rutfullen.
[Ännern] Estnisch
Ok dat Estnische harr vun’t 13. bet 16. Johrhunnert stark Inwarken vun’t Plattdüütsche. Denn hett dat Hoochdüütsch disse Rull övernahmen. In dat Estnische sünd bi 15 % vun de Wöör (üm un bi 750 Woortstämm) ut dat Plattdüütsche.
[Ännern] Russ’sch
- -scha (feminin Ennen in’t Russ’sche)
[Ännern] Hoochdüütsch
- Wöör ut de Seefohrt in’t Hoochdüütsche, doof, dröge
- flüstern
- flitzen
- Fliese
- fett
[Ännern] Engelsch
Ok op dat Engelsche hett dat Plattdüütsche in de Hansetiet inwarkt. Faken is nich uttomaken, wat de Wöör ut dat Plattdüütsche oder ut dat Nedderlandsche kamen sünd. De Tall vun nedderlandsche Wöör is alltohoop grötter as de Tall vun plattdüütsche Wöör.
Bispelen:
- dowel vun mnd. Dovel
- knapsack vun mnd. Knapsack
- queer vun süüdneddersassisch (Bruunswiek?) queer dwars (unseker)
- fumble vun mnd. fummelen? (unseker)
- shoat (eher Fläämsch ?)
- stove vun mnd. Stove, Stuuv
- dapper vun mnd. dapper/tapper (oder nedderlandsch?)
Nich to vergeten de Dollar, de sien Naam vun’n Daler hett. Nich bi all de Wöör is ganz seker, wat se nich doch ut dat Nedderlandsche kaamt.
[Ännern] Annerwegens
- baltische Spraken?
- Poolsch?
- Finnsch?
[Ännern] Wöör
Dat Woort Spook hett in’t 17. Johrhunnert sienen Weg in’t Hoochdüütsche funnen. Över dat Nedderlandsche is dat Woort ok as spook in’t Engelsche kamen.
[Ännern] Weblenken
- Wöörlist vun plattdüütsche Lehnwöör in’t Estnische (plattdüütsch)