Leonhard Euler

Da Wikipedia.



Leonhard Euler
Leonhard Euler

Matemàtich. A nass ant j'anviron ëd Basiléa ël 15 d'avril dël 1707. Sò pare e sò pare-grand a son pastor protestant. A tërdes agn a intra a l'Università ëd Basiléa pr'ëstudié filosofìa e drit. Ancorzusse 'd sò talent, Johann Bernoulli a l'ancoragia a studié matemàtica e a-j dà 'd lession përsonaj. A sëddes agn as diplòma an filosofìa. A intra ant ël dipartiment ëd teologìa përchè sò pare a vorìa ch'a dventèissa 'dcò chiel pastor. Ma Euler a continua a travajé an matemàtica e as fa conòsse con soe prime publicassion. Mersì a l'anteresse ëd Nicolas e Daniel Bernoulli a oten un pòst a l'Academia dle siense ëd San Peroborgh ant ël 1727. Ant ël 1733 la partensa ëd Daniel Bernoulli a-j përmet d'oten-e ël pòst ëd professor ëd matemàtica a l'academia e a dventa ëdcò responsàbil dël dipartiment ëd geografìa, ancarià ëd pronté na carta dla Russia. Ancora dël 1733 as maria con la fija dël pitor Gsell. A l'avran tërdes masnà e Euler a sarà famos për la passiensa ch'a l'ha con sò cit, tant da giugheje ansema ëdcò antramentre ch'a travaja a sò articoj e da passé le sèire an lesend-je la Bibia. Na bruta frev a-j fa perde dël 1735 l'usage dl'euj drit.
Ant ël 1741 a aceta l'anvit ëd Federich ël grand e as transferiss a l'Academia dle Siense ëd Berlin. A torna an Russia con soa famija ant ël 1766 anvità da Catlin-a II. A ven malavi e ant ël 1771 a ven bòrgn d'autut, ma sòn a strompa pà sò tren ëd publicassion; a në deta ij test a sò fieuj o al valèt. A meuir a San Peroborgh ël 7 dë stèmber dël 1783 antramentre ch'a pija ël thé con 'd amis.

Contnù

[modìfica] Soe contribussion

L'euvra colossal d'Euler a spantia an tuti ij setor dla matemàtica dij sò temp.

[modìfica] Àlgebra

Ant n'artìcol dël 1732 a fa vëdde che 'l quint nùmer ëd Fermat a l'é nen un nùmer prim e quatr agn apress a dmostra ël cit teorema ëd Fermat. Dël 1736 a preuva che ël problema dij pont ëd Königsberg a l'ha pà 'd solussion. A l'é 'l fondator dla teorìa dle frassion continuà, con n'artìcol publicà dël 1737.

[modìfica] Probabilità

Euler a s'anteressa ëdcò a la probabilità, possà da l'amicissia con ij frej Bernoulli.

[modìfica] Anàlisi

Soa euvra prinsipal a l'é ant ël dësvlup dl'anàlisi. An tra j'àutre còse, a l'é 'l prim ch'a considera sin e cosin tan-me fonsion ëd variàbil real. Ant ël 1740 a ancamin-a a dovré j'esponent compless e a dmostra j'identità d'Euler. A s'anteressa peuj ai dësvlup an serie e a fa ij cont dle serie \sum_n \frac 1{(2n+1)^2}, \sum_n \frac {(-1)^n}{n^2} e \sum_n \frac 1{n^{2k}}, anté che 1\leq k\leq 13. A mostra la manera d'arzòlve l'equassion diferensial che al di d'ancheuj a pòrta sò nòm.

[modìfica] Geometrìa

A classìfica le surfasse algébriche sconda dël grad ëd soe equassion e a smon le quàdriche coma l'anàlogh bidimensional dle còniche. A men-a ëdcò dë studi an sle surfasse dësvlupàbij. Ant ël 1752 a dmostra ël teorema ëd Descartes-Euler.

[modìfica] Mecànica

A l'é 'l creator dla mecànica analìtica e dla mecànica dij còrp rèid.

[modìfica] Lògica

An lògica Euler a l'ha proponù ëd métod diagramàtich dël silogism.

[modìfica] Notassion matemàtiche

As devo ëdcò a chiel vàire notassion ch'a son ëvnùe d'usage comun an matemàtica: la litra e për la bas dij logaritm neperian, la litra i për l'unità imaginaria nopà ëd \sqrt{-1}. A ancaminé dal 1737 a ampon l'usage ëd la litra π (notassion anventà ant ël 1706 da Williams Jones) për ël rapòrt tra na circonferensa e sò diàmeter.

[modìfica] A pòrto sò nòm

[modìfica] Euvre prinsipaj

  • Mechanica (1736);
  • De fractionibus continuis (1737);
  • Dissertatio de igne (1739);
  • Methodus inveniendi lineas curvas maximi minimive proprietate gaudentes (1744);
  • Introductio in analysis infinitorum (1748);
  • Scientia navalis (1749);
  • Institutiones calculi differentialis (1755);
  • Institutiones calculi integralis (volum 1: 1768, volum 2: 1769, volum 3: 1770, volum 4 publicà dòp 'd soa mòrt ant ël 1794);
  • Vollständige Einleitung zur Algebra (1770);
  • Dioptrica (3 volum, 1771);
  • Theoria motuum lunae (1772);
  • Théorie complète de la construction et de la manoeuvre des vaisseaux (1773).
OMMI! Ma io non SO LEGGERE!!

E be'? :) È facile imparare a leggere una lingua che si parla già. Consulti

questa pagina e vedrà, in un attimo anche Lei avrà il suo badge da bogianen :)
St'utent-sì a l'é un bogianen



OMMI! pero si YO no
SE LEER!

¿Y que? :) Es fácil aprender a leer un idioma que ya se habla. Consulte usted esta pagina y verá, en un momento tendrá usted su Badge de Bogianen :)


Figura:Giandoja-mobilitassion-cit.jpg
'cò ti it peule travajé a fé pì granda e bela la wikipedia piemontèisa. Tùit a peulo gionté dj'anformassion, deurbe dij neuv argoment, deje na man aj volontari che a travajo ambelessì 'ndrinta. Rintra ant la Piòla e les coma avnì a fé toa part. I soma na gran famija e i l'oma da manca dël travaj ëd tùit.


BANCHÈT dj'UTISS
Lìber për chi a veul amprende

a lese e a scrive mej an piemontèis, e che an fan d'arferiment a tùit për la coression ortogràfica dij test ant sle pàgine marcà koiné piemontèisa.

Për ёscrive dësgagià, che as dëscarìa la Tastera piemontèisa!

E che a manca pa dë vardesse la pàgina d'agiut për chi as anandia da zero.