Valsesian

Da Wikipedia.



Contnù

Ël valsesian a fa part dij dialèt dël piemontèis oriental (bass piemontèis) ansem a bielèis, vërslèis, monfrin, lissandrin, astësan, langhèt e monregalèis, rapresentandne la variant pì setentrional. Con coste parlade a condivid dontré caraterìstiche ch’a lo distinguo da l’àut piemontèis.

[modìfica] Coniugassion dij verb

  • la prima përson-a singolar dij verb a finiss an consonant: mi i parl ( e nen i parlo)
  • la sconda përson-a singolar a finiss nen an –s ma an e/i (ët parle, ët ei)
  • ël përnòm verbal dla sconda përson-a singolar a l’é nen it ma ët (pr. at)
  • ël përnòm verbal dla tersa përson-a plural a l’é nen a ma i (lor i parlo)
  • l’ausiliar ant ij temp compòst a l’é generalment esse e nen avèj: mi i son parlà (bele se a riva ëd sente ëdcò: mi j’heu parlà, ch’a son-a come arcàich)
  • le desinense dël temp a lë vnì a son:
    • i fareu
    • ët farai
    • a farà
    • i faroma
    • i farèi
    • i faran
  • le desinenze dl’impërfèt për la prima e la sconda coniugassion (parlé, voghe) a son:
    • i parleva (vogheva)
    • ët parleve
    • a parleva
    • i parlevo
    • i parleve
    • i parlevo
  • per la tersa coniugassion (dormì/dromì) i l’oma:
    • i dormiva
    • ët dormive e vìa fòrt.
  • la negassion as fa con mìa ò not: I seu mìa nopà che i seu nen, e Sagrinte not

[modìfica] Sostantiv

[modìfica] Sortìe an –cc/gg

  • lacc e nen làit
  • fregg, femm. frëggia nopà ëd frèid/frèida

[modìfica] Tendensa a ‘saré’ ij sostantiv con na ‘o

ant ij cas ch’a seguo:

  • quadro, sucro nopà ëd quàder, sùcher
  • crussio, pròpio nopà ëd crussi, pròpi
  • formagio nopà ëd formagg

[modìfica] Plural metafonétich dij sostantiv

  • man / menmèin),
  • grand/grend.

Cost tip ëd plural a l’é pitòst arcàich, ma a riva ancó ëd sentlo, dzortut parland con ij vej.

  • gat / gàit, omèt / omèit
  • òm / euime
  • bon / bòin

Plural feminin:

  • mistà / mistaj, stra / straj

Belavans ij plural metafonétich a son praticament perdusse ant ij pais pì grand, ma a son goernasse ant le valade lateraj e ant ij centro pì isolà dla val.

[modìfica] Artìcoj

  • Singolar: ël / la
  • Plural: ij për mascolin e feminin

A dzorvivo ancó (ma a son an camin ch’a sparisso ëd pianta) le forme arcàiche:

  • o, për ël mascolin singolar: S’o Sass (topònim)
  • ël, per ël feminin plural: ël mate (le fije)

[modìfica] Fonética

Ël valsesian a l’ha goernà, ansem a le parlade limìtrofe dla Valsressa, dij son rapresentà graficament con tc e tg, ch’as treuvo an paròle come vetgio (vej), petcio (pento), ch’a esisto nen ant ël piemontèis comun.

Ëdco costi son as dòvro pì nen ant ij pais pì grand, ma ant ij centro pì pcit l’esse an gré ëd prononsieje a rapresenta na patent ëd bon valsesian.


[modìfica] Grafìa

Generalment jë scritor valsesian a l'han pì car ëscrive nen ant la grafìa stòrica piemontèisa, ma pitòst dovrand cola dl'italian giontandje ij fonema ch'a esisto nen ant la lenga nassional.
Minca doi agn as ten a Grignasch un rëscontr ëd poesìa dedicà al poeta Pinèt Turlo e j'organisator a racomando costa trascrission fonética:
(Antra parèntes a l'é indicà ël corispetiv an grafìa stòrica)
-c'(-cc): noc' (nòcc)
-c (-ch): pic (pich) é (e): végiu (vegio, an koiné vej)
ö (eu): pöi (peui)
ó (come ant l'italian Roma) (an koiné a son-a sempe o)
ò (ò duèrta): fiòca
ss (ss): massé
s (s/z): gasìa
ü (u): brüt (brut)



OMMI! Ma io non SO LEGGERE!!

E be'? :) È facile imparare a leggere una lingua che si parla già. Consulti

questa pagina e vedrà, in un attimo anche Lei avrà il suo badge da bogianen :)
St'utent-sì a l'é un bogianen



OMMI! pero si YO no
SE LEER!

¿Y que? :) Es fácil aprender a leer un idioma que ya se habla. Consulte usted esta pagina y verá, en un momento tendrá usted su Badge de Bogianen :)


Figura:Giandoja-mobilitassion-cit.jpg
'cò ti it peule travajé a fé pì granda e bela la wikipedia piemontèisa. Tùit a peulo gionté dj'anformassion, deurbe dij neuv argoment, deje na man aj volontari che a travajo ambelessì 'ndrinta. Rintra ant la Piòla e les coma avnì a fé toa part. I soma na gran famija e i l'oma da manca dël travaj ëd tùit.


BANCHÈT dj'UTISS
Lìber për chi a veul amprende

a lese e a scrive mej an piemontèis, e che an fan d'arferiment a tùit për la coression ortogràfica dij test ant sle pàgine marcà koiné piemontèisa.

Për ёscrive dësgagià, che as dëscarìa la Tastera piemontèisa!

E che a manca pa dë vardesse la pàgina d'agiut për chi as anandia da zero.