Neuv Testament
Da Wikipedia.
[modìfica] Orìgin e formassionLa prima comunità cristian-a a l'era formà da ebreo ch'a l'ero nen bin cossient d'anandié na neuva religion. Cand ch'as chujìo ansema për fé memòria dl'arsuression ëd Gesù a lesìo ij lìber sacrà dj'ebreo, visadì lòn ch'al di d'ancheuj ij cristian a ciamo Vej Testament. Për conòsse l'ansegnament ëd Gesù ëd Nàsaret, dont a l'é rivane gnente dë scrit, ij prim cristian as adressavo a j'apòstoj, ch'a l'ero ij testimòni ëd lòn che Gesù a l'avìa dit e fàit. [modìfica] J'aotorLa pì part ëd costi lìber e litre a l'ero ascrivù, an manera direta o indireta, a apòstoj, dont ël crédit ant le cese cristian-e a l'era fòra ëd discussion. Ëd costi lìber as në fasìo dle còpie per fele circolé ant le vàire cese. A ven-o a creesse donca dj'arcòlte dë scrit. Sòn però a ampediss pà che l'ansegnament ëd Gesù a fussa tramandà ancora a vos e che costa tradission oral a l'èissa soens pi 'd pèis che cola scrita. [modìfica] Ël cànone dël Neuv Testament[modìfica] La formassion dël cànoneDonca, ant la prima metà dlë II sécol a circolavo ant le comunità cristian-e djë scrit originaj ch'armontavo, an manera pì o meno direta, a j'apòstoj, dle còpie ëd costi scrit, djë scrit ascrivù faossman a j'apòstoj e djë scrit ch'a armontavo nen a j'apòstoj ma a l'avìo squasi ël midem crédit. D'àotra part, coj ch'a podìo testimonié an sl'atribussion ëd costi scrit a l'ero squasi tuti mòrt e a l'era an camin ch'a piava l'andi ël moviment gnòstich, dont un di pì amportant arpresentant a l'era Marcion. Conforma a Marcion l'ansegnament ëd Gesù a comportava d'arfudé d'aotut ël Vej Testament, ëdco përchè cost-sì a sarìa stàit manipolà. A arfudava ëdcò j'evangeli ëd Maté, March e Gioann; da col ëd Luch a scancelava le conte dl'anfansia e tuti j'arciam a la corporeità ëd Gesù (che jë gnòstich a arfudavo). Marcion a l'é stàit ël prim a stabilì na lista ëd lìber d'andoa tiré, second chiel, la vera dutrin-a cristian-a. Soa lista a contnìa l'evangeli ëd Luca (ant la version rangià da chiel) e des litre ëd Pàol (a arfudava cole pastoraj). [modìfica] Ij criteri ëd canonicitàIj criteri che le cese a l'han dovrà për fissé la lista dij lìber a l'ero dzortut l'eclesialità e l'apostolicità; cand l'apostolicità a l'era nen sigura, as arcorìa a la tradissionalità. [modìfica] L'eclesialitàA son ëstàit soasì tanme lìber ofissiaj coj ch'a l'ero lesù ant la liturgìa da tute (o squasi) le comunità che a-j conossìo. La rason për costi lìber d'esse lesù a sta ant lë scond criteri. [modìfica] L'apostolicitàA son ëstàit soasì coj lìber ch'as chërdìo a l'èisso a soa sorgiss - an manera direta o indireta - j'apòstoj: la nòrma ëd fé a stasìa nen ant lë scrit, ma ant la testimoniansa apostòlica che a l'era stàita fissà ant lë scrit. Se l'apostolicità a l'era nen sigura as arcorìa al ters criteri. [modìfica] La tradissionalitàA son ëstàit soasì coj lìber ch'a l'ero conforma a la tradission oral e a son ëstàit arfudà coj lìber ch'a smonìo la përson-a ëd Gesù an manera diferenta da lòn che ij cristian a conossìo an avenda scotà la predicassion dj'apòstoj e 'd sò dissìpoj: la nòrma ëd fé a l'era l'ansegnament ëd Gesù tramandà da la tradission oral dle cese. [modìfica] Ël cànone muratorianLa pì antica lista ëd lìber canònich ch'a sia rivane a l'é ël cànone muratorian. Compilà anviron dël 180 da n'aotor ch'i conossoma nen ant un latin grossé, a l'é stàit dëscoatà ant ël 1740 da Ludovico Antonio Muratori ant la Biblioteca Ambrosian-a ëd Milan. La lista a conten 23 lìber: a-i manco la litra a j'ebreo, la litra ëd Giaco, na litra ëd Pé e na litra ëd Gioann. [modìfica] Le controversie an sël cànoneTra 'l III e 'l V sécol a-i é staje torna un perìod ëd discussion an sij lìber ch'a dovìo rintré ant ël cànone. Già da la fin dël IV sécol ij dùbit a së s-ciairisso: an orient con la litra pascal nùmer 39 d'Atanasi, vësco ëd Lissandria, dël 367; an ossident con ël sìnod ëd Roma dël 382, sota Damasi. A ven-o acetà coma canònich 27 lìber stimà d'orìgin apostòlica. La midema lista a l'é stàita confermà ëd fasson indipendenta për la provinsa dl'Àfrica da na serie 'd sìnod, dël 393 a Hippo Regius e dël 397 e 419 a Cartàgin, sota la guida d'Agustin. [modìfica] Lista dij lìber dël Neuv TestamentSì da press a-i é la lista dij 27 lìber dël Neuv Testament, con l'aotor e le dàite pì probàbij ëd soe redassion.
Tuti costi lìber a son ëscrit an grech. [modìfica] La trasmission e l'arcostrussion dël testIj test originaj dij lìber dël Neuv Testament a son nen rivane. Për arcostruì ël test a l'adoss as arcor dzortut aj manoscrit antich, visadì a le còpie che viaman as son fàite prima dl'anvension dla stampa, ma ëdcò a le tradussion antiche e a le sitassion dij Pare dla cesa. [modìfica] Ij manoscritA-i në i-é pì 'd 5500, da lë II sécol al sécol ch'a fa XV. Ij manoscrit as divido an doe categorìe, conforma al material dont a son fàit: papir e bërgamin-e.
Ij prinsipaj còdes majùscoj (ciamà onsaj, dagià che le litre a l'han apopré la dimension ëd n'ongia) an bërgamin-a a son:
A venta noté che ël temp ch'a-i passa an tra ël test original e ij manoscrit pì vej ch'i l'oma a l'é pì curt che për tuti j'àotri lìber antich. [modìfica] Le version anticheDël Neuv Testament a-i son vàire tradussion an lenghe antiche fàite ant ij prim sécoj dël cristianésim. Tra le pì amportante a-i son:
Da già che le tradussion antiche a son fàite girand a la litra, a l'é possìbil armonté al test ch'a-i é a l'adoss. [modìfica] Le sitassion dij Pare dla cesaËl Neuv Testament a l'é stàit sità e comentà tant da jë scritor cristian dij prim sécoj (II-IX) ch'as pensa che se as në perdèissa ël test as podrìa arcostruilo da le sitassion dij Pare. [modìfica] Le variant e la crìtica dij testBele che ij document antich ch'i l'oma a son motobin ëvzin a j'originaj, a në smon-o nen tuti l'istess test, ma al contrari a-i son vàire diferense an tra 'd lor, ch'a son ciamà variant. Sòn a l'é dovù a la fasson dë scrive ij test antich: a man e soens sota detatura. Ant ij test dël Neuv Testament a-i son apopré 250.000 variant, ansima a 'n total d'apopré 150.000 paròle. Soens a-i son diverse variant ëd na midema paròla o frase; la pì part ëd coste a son mach ëd forma literaria e a toco nen ël sust. Variant ch'a toco ël sust ëd na frase a-i në j'é apopré 200, dont mach na quindzen-a vreman amportante. La crìtica dij test, che a l'é la siensa ch'as anteressa a l'arcostrussion ëd test antich ch'a son rivane mach a travers ëd còpie, a l'ha motobin travajà ant ël darié sécol e mes për armonté al test original dël Neuv Testament, e al di d'ancheuj i pudoma fortì che ël test ch'i l'oma a l'é con bon-a probabilità col genit ëd j'autor e con na sicurëssa scasi total ch'a l'é ël test dovrà da le comunità cristian-e dël III sécol. An efet, già daj prim sécoj, vàire scòle e savant cristian a l'han travajà a pronté dij test crìtich, j'ansidite recension. Le pì arnomà e prestigiose a son la recension K (dita antiochen-a) e la recension H (esichian-a o lissandrin-a), ch'a conten ij còdes pì autoritativ. [modìfica] Ij géner literariËl Neuv Testament a archeuj vàire géner literari: j'evangeli a formo un géner literari autònom; le litre a fan part dël géner epistolar; ël lìber d'Arvelassion a l'é ël pì amportant esempi ëd literatura apocalìtica. [modìfica] Le tradussionL'amportansa dël Neuv Testament a l'ha fàit sì che ij sò lìber a sio stàit girà an squasi tute le lenghe dël mond, antiche e moderne. La prima tradussion antëgral an piemontèis a l'é dël 1831, soagnà da la comunità valdèisa. |
E be'? :) È facile imparare a leggere una lingua che si parla già. Consulti questa pagina e vedrà, in un attimo anche Lei avrà il suo badge da bogianen :)SE LEER! ¿Y que? :) Es fácil aprender a leer un idioma que ya se habla. Consulte usted esta pagina y verá, en un momento tendrá usted su Badge de Bogianen :)
a lese e a scrive mej an piemontèis, e che an fan d'arferiment a tùit për la coression ortogràfica dij test ant sle pàgine marcà koiné piemontèisa. Për ёscrive dësgagià, che as dëscarìa la Tastera piemontèisa!E che a manca pa dë vardesse la pàgina d'agiut për chi as anandia da zero. |