Stanisław Marcin Ulam

Da Wikipedia.



Stanisław Marcin Ulam a l'é stàit un matemàtich che a l'ha partissipà al proget Manhattan e a l'ha proponù ël proget Teller-Ulam për j'arme nuclear. A l'ha anventà la propulsion nuclear a ampulsion e a l'ha dësvlupà na serie d'utiss matemàtich për la teorìa dij nùmer, la teorìa dj'ansem, la teorìa ergòdica e la topologìa algébrica .

[modìfica] Biografìa

Stanislaw Ulam a l'era nassù ij 13 d'avril dël 1909 a Lwów (an alman: Lemberg; an ucrain: Lviv) an Galissia, ch'a fasìa part antlora dl'Amper Àustr-Ungàrich e al di d'ancheuj a l'é teritòri ucrain, e a vivìa ant la part ëd la sità con popolassion a magioransa polonèisa. Sò magìster an matemàtica a l'é stàit Stefan Banach, matemàtich fiamengh e un djë spìrit pì ativ ëd la scòla matemàtica ëd Lwów e pi an general dl'arnomà scòla matemàtica polonèisa tra le doe guère.

Ant ël 1938 Ulam a l'é andàit ant jë Stat Unì tanme Harvard Junior Fellow e, quand soa borsa a l'é terminà, a l'é trasferisse a la facoltà ëd l'Università dël Wisconsin d'anté ch'a giutava sò frel Adam, che a l'era rivà da la Polònia për via ëd la seconda guèra mondial, a mantnisse. Antramentre ch'a l'era là, sò amis John von Neumann a l'ha anvitalo a partissipé a un proget segret ant ël Neuv Méssich; apress avèj fàit chèich verìfiche chiel a l'ha acetà l'ancàrich.

A Los Alamos a sugeriss ëd dovré ël métod Monte-Carlo për la solussion d'antëgraj complicà ch'a comparivo ant la teorìa dle reassion nuclear (nen savend che Fermi e d'àutri a l'avìo già dovrà un métod similar an precedensa); cost sugeriment a na favoriss ël dësvlup da part ëd Von Neumann e Metropolis.

Ulam an colaborassion con C.J. Everett, che a l'ha fàit ij cont, a l'ha mostrà che ël model ëd la bomba a idrògen proponù da Edward Teller a l'era nen adat e a l'ha proponù un mej métod. A l'é stàit ël prim a capì che as podìo posissioné tuti ij component ant n'ùnich contenidor ant la bomba H, buté la bomba a fission da na part e ël material termonuclear da n'àutra e dovré ël colp mecànich provocà da la bomba a fission për comprime e peuj fé s-ciopé ël material da fusion. A l'ancamin Teller a l'ha arfudà n'idèja parèj, ma a l'ha s-ciairà soa utilità e a l'ha sugerì ëd dovré ël plutònio tanme acension dla splùa, an butand-lo al sènter dël material ëd fusion për anandié la reassion ëd fusion. Teller a l'ha modificà l'idèja d'Ulam an sla compression capend che le radiassion ëd la fission nuclear a sarìo stàite pì eficass dël colp mecànich. Cost métod a l'é dventà lë stàndard për la creassion ëd bombe H. A cost arzultà a l'era rivaje, al midem temp, ëdcò ël fìsich soviétich Andrei Sakharov.

Ulam a l'ha anventà ëdcò la propulsion nuclear a ampulsion, dont a l'era motobin orgojos. A l'é stait antra ij prim a propon-e ëd dovré j'ordinator për atività relative a esperiment matemàtich; cost apròcc a l'é stàit dovrà ant j'esperiment ëd Fermi-Pasta-Ulam, un dij prim ëstudi an sla dinàmica d'un sistema. A l'ha travajà an teorìa dj'ansem (an particolar an sij cardinaj mzuràbij le mzure astrate), topologìa, teorìa ergòdica e a l'é ocupasse d'aplicassion ëd la matemàtica a la fìsica e a la biologìa.

Ulam a l'avù la càtedra a l'Università dël Colorado ant ël 1965 e a l'é restà consulent a Los Alamos, an passand soa vita antra Boulder, Santa Fe e ël Neuv Méssich. Pì tard a l'ha tramudà a Gainesville an Florida anté ch'a l'ha travajà për l'Università ëd la Florida. A l'é mòrt a Santa Fe ij 13 ëd maj dël 1984.

[modìfica] A pòrto sò nòm

  • Teorema ëd Borsuk-Ulam.

[modìfica] Euvre prinsipaj

  • The Scottish Book: a Collection of Problems (Los Alamos, 1957).
  • A Collection of Mathematical Problems (New York, Interscience Publishers, 1960).
  • Mathematics and Logic: Retrospect and Prospects (con Mark Kac, New York, Praeger, 1968).
  • Sets, Numbers and Universes (Cambridge, Massachusetts, 1974).
  • Adventures of a Mathematician (New York, Charles Scribner's Sons, 1983). Autobiografìa.
OMMI! Ma io non SO LEGGERE!!

E be'? :) È facile imparare a leggere una lingua che si parla già. Consulti

questa pagina e vedrà, in un attimo anche Lei avrà il suo badge da bogianen :)
St'utent-sì a l'é un bogianen



OMMI! pero si YO no
SE LEER!

¿Y que? :) Es fácil aprender a leer un idioma que ya se habla. Consulte usted esta pagina y verá, en un momento tendrá usted su Badge de Bogianen :)


Figura:Giandoja-mobilitassion-cit.jpg
'cò ti it peule travajé a fé pì granda e bela la wikipedia piemontèisa. Tùit a peulo gionté dj'anformassion, deurbe dij neuv argoment, deje na man aj volontari che a travajo ambelessì 'ndrinta. Rintra ant la Piòla e les coma avnì a fé toa part. I soma na gran famija e i l'oma da manca dël travaj ëd tùit.


BANCHÈT dj'UTISS
Lìber për chi a veul amprende

a lese e a scrive mej an piemontèis, e che an fan d'arferiment a tùit për la coression ortogràfica dij test ant sle pàgine marcà koiné piemontèisa.

Për ёscrive dësgagià, che as dëscarìa la Tastera piemontèisa!

E che a manca pa dë vardesse la pàgina d'agiut për chi as anandia da zero.