Romànich (architetura)
Da Wikipedia.
Ël romànich a l'é në stil d'architetura ch'as dësvlupa ant ij sécoj XI e XII.
![]()
Tìmpan scarpì dl'Abassìa ëd Vézelay, Borgondia, Fransa (1130-1138).
Ël termo Romànich, coma vàire àotre designassion dë stil dla stòria dl'architetura, a l'é mai stait dovrà da coj ch'a tiravo sù dle costrussion ant stë stil-sì, ma a l'é stait anventà da jë studios modern coma utiss për categorisé un moviment cultural. Ël dovré dë 's termo a fa data dël prinsipi dël sécol ch'a fa XVIII e a l'ha ël but dë smon-e na continuità antra l'architetura dij sécoj ch'a fan XI e XII dl'età mojen-a europenga e l'architetura roman-a, ën basand-se ansima a vàire fator ch'a fan continuità tant ant le sërnùa dle forme che an cola dij materiaj. Ël romànich a resta caraterisà da sò dovré dj'arch riond, dle vòte a botal, na session orisontala a cros, dij pilastr ch'a ten-o sù le vòte, e da soe vòte a pavajon. An Anghiltera soèns a lo diso ëdcò Architetura Norman-a. Ij gran portaj scarpì dle fassade dle gesie dël sécol ch'a fa XII (ch'a varda pr'esempi Gesia ëd San Trophime) a-i van dapress a le novità architeturaj dël temp: la scultura monumental an pera a la smija torna nasse col Romànich. [modìfica] Në stil pan-EuropenghËl romànich as ësmon coma prim ëstil pan-Europengh da 'nt ij temp dl'architetura roman-a imperial; ant ël continent esempi dë stë stil-sì as treuvo spantià da tute le bande. Na question motobin amportanta ch'a ven ësmonùa da lòn che le costrussion as ësmijo antra lor daspërtut për l'Euròpa a l'é la relativa mobilità dla gent dl'Età Mojen-a. A l'anvers ëd lòn che soèns as pensa dla vita anans dla Rivolussion Industriala mërcandin, nòbij, sivalié, mèistr e bonòm as traverso l'Euròpa e ël mond dël Mediteran për fesse sò afé, për fé la guèra e për fé romiagi, ën ëmnand-se dapress sò savej che facia ch'a l'abio le costrussion dij vàire pòst dël mond. La stra pì amportanta ëd romiage anvers Santiago ëd Compostela (la Via ëd San Giaco), an Galissia a l'ha avù soa fonsion a deje adoss e spantié vàire element dlë stil Romànich. Në schema particular ëd gesia da romiagi a l'é nassù e a l'ha dësvlupasse anviron a jë stra prinsipaj a Tours, Limoges, Conques, Toulouse e Santiago ëd Compostela. [modìfica] Caràter dlë stil![]()
Basìlica ëd Saint-Sernin, Toulouse, Fransa: elevassion dla banda a levant (1080-1120).
A lë stil romànich a-j fa da fondamenta na combinassion ëd travaj an pera e mon, arch e pilastr. Ël concet prinsi dla costrussion a l'é ël mariesse ëd forme geométriche pure. La neuva concession dla vòta an pera a ciama dij sostëgn an muradura motobin pì vajant, e për via ch'as savìa pa vàire coma fé ij cont dla stàtica a-i era da manca dë tiré sù dle muraje motobin gròsse, ën dorbend-ie andrinta mach dij cit passagi. Për ij travaj an mon e pera ël Pilastr (un supòrt vertical për sòlit a session quadra ò retangolar) a resta na solussion pì bela che nen na colòna. Parej le colòne a ven-o viaman arpiassà da pilastr, ò pura a ven-o modificà për ten-e sù mej j'arch. La geometrisassion e la rigidità dël Romànich n'architetura a sàota a l'euj ant la trasformassion dij capitej dle colòne da 'nt lë stil corinsi a la forma a cubo, com as ës-ciàira ant la Gesia ëd San Michel, a Hildesheim. A-i é ëdcò n'element costrutiv d'autut neuv ch'as dësvlupa col romànich: n'element a trapessio ch'as buta antra capitel e arch, për anandié la curva. Le sòrt d'alternansa dj'element ëd sostëgn ch'a nasso col romànich a son antra tre:
[modìfica] Moment ëd transissionCom a-i riva con tuti jë stil d'architetura, a l'é anda-ie sò temp për arpiassé ëdcò ël romànich. Për tiré sù na gròssa costrussion a-i andavo dij bej agn për question finansiarie, ëd maladìa, ëd temp brut, guère e via fòrt. Dël sécol ch'a fa XIII a-i ero daspërtut ëd gesie dont costrussion a l'era anandià ma motobin lontan d'esse finìa, antramentr che lë stil gòtich a l'era dapress a nasse. An vàire cas ël romànich a l'é stait dovrà për la costrussion antrega, ma dj'àotre vire ël passagi al gòtich a l'é rivà basta ampressa për fe-ie intré stë stil neuv an tuta la costrussion. A l'é restane chèich esempi ëd gesie ch'a smon-o tant n'architetura romànica che gòtica an soe struture. La Basìlica ëd Onze Lieve Vrouwe Tenhemelopneming (che ant sël pòst a diso "Gesia ëd Nòstra Cara Sgnora") a l'é n'esempi ëd na transission parej. La strutura da fòra a l'é bele che romànica con soe tor rionde e sò arch mes riond, ma l'andrinta, ch'a l'é stait finì dapress a la transission, a l'é d'autut gòtich. L'intrada dla fassada an ësmon un sempi arch riond romànich, ch'as treuva giontà a capel na fassada motobin gòtica. [modìfica] Variassion regionajCh'a varda la Lista d'euvre dl'architetura romànica [modìfica] Gran BretagnaCh'a varda Architetura Norman-a [modìfica] FransaL'architetura romànica a l'é spantiasse an Fransa mersì a j'abassìe. La Borgògna a l'era ël sénter dla vita dij monjo fransèis; un-a dle abassìe Benedetin-e pì avosà dl'Età Mojen-a europenga a l'era a Cluny. Ëdcò la pràtica dël romiagi a l'ha giutà a spantié lë stil. Vàire pelegrin a passavo për la Fransa antramentr ch'a 'ndavo a Santiago ëd Compostela. N'esepi: Saint-Benoît-du-Sault ant la provinsa dël Berry. Jë scòle romàniche fransèise, ch'a l'han sò deuit particular për minca region, a resto caraterisà da soa varietà ëd vòte an pera. [modìfica] Spagna![]()
L'adrinta dël Dòm ëd Santiago ëd Compostela, an Spagna.
Lë stil romànich a l'é nassù prima ëd tut ant la penìsola Ibérica dij sécoj ch'a fan X e XI, anans ch'as sentèissa l'anfluss ëd Cluny. As ës-ciàira a Lleida, Barslon-a, Taragon-a, Huesca e ant ij Pirené, a l'istess temp ch'a-i nassìa ant ël setentrion d'Italia lòn ch'i disoma "Prim Romànich" ò "Romànich Lombard". A l'é në stil motobin primitiv, dont caràter a resto dle muraje motobin ëspësse, l'avej pa dë sculture e ël dovré dla banda lombarda, visadì un motiv rìtmich fait ën giogand ant sle serie d'arch ornamentaj. Lë stil romànich pì clàssich a l'é rivà con l'anfluss ëd Cluny për la Via ëd San Giaco, ch'a la men-a al Dòm ëd Santiago ëd Compostela. A l'é stait ël Dòm ëd Jaca a feje da model a lë stil romànich spagneul dël sécol ch'a fa XII. Sò motiv fondamentaj a son soa particolar strutura dl'àbside e soa session pian-a, soé decorassion "a scach" buta a bande longhe, che jë spagneuj a diso taqueado jaqués. Dëmentrè che ij Règn cristian dë Spagna as ëslargavo anvers al meridion, ës model-sì a l'é spantiasse për tuti ij pòst arconquistà, bele che a-i sio sta-ie dle variassion. Ël romànich spagneul a mostra ëdcò l'anfluss djë stij spagneuj ch'as dovravo anans dël romànich, dzortut lë stil asturian e Mosaràbich. Ma a coj temp-là an Spagna a-i era ëdcò un fòrt anfluss dl'architetura dij Moro, com as ës-ciàira da 'nt le vòte dla Moschéa ëd Córdoba, e dal dovré dj'arch poli-lobulà. Dël sécol ch'a fa XIII, chèich gesia romànica as alternava già col Gòtich. Vàire esempi dël romànich spagneul a son an Aragon-a, Castija e Navara. [modìfica] PolòniaAndova a l'era malfé trové dla pera, dle vire as dovravo ij mon. N'esempi ëd gesia romànica an mon a l'é la gesia ëd San Giaco a Sandomierz, Polònia. Sta gesia a l'é staita fondà dël 1226 da Iwo Odrowąż e tirà sù da sò anvod St. Jacek Odrowąż. La gesia a l'é faita an stil romànich, ma ël cioché, tirà sù dël sécol ch'a fa XIV, a l'é già an prim stil gòtich.
|
E be'? :) È facile imparare a leggere una lingua che si parla già. Consulti questa pagina e vedrà, in un attimo anche Lei avrà il suo badge da bogianen :)SE LEER! ¿Y que? :) Es fácil aprender a leer un idioma que ya se habla. Consulte usted esta pagina y verá, en un momento tendrá usted su Badge de Bogianen :)
a lese e a scrive mej an piemontèis, e che an fan d'arferiment a tùit për la coression ortogràfica dij test ant sle pàgine marcà koiné piemontèisa. Për ёscrive dësgagià, che as dëscarìa la Tastera piemontèisa!E che a manca pa dë vardesse la pàgina d'agiut për chi as anandia da zero. |