امام ابو حنيفه
From Wikipedia
امام ابو حنيفه رحمه الله عليه امام ابو حنيفه رحمه الله عليه وسلم په ۸۰ هجري چې له ۶۹۹زېږيز كال سره سمون خوري په كوفه كې زېږېدلې.
[نوم يې: زېږېدنه د خپل ښوونكي ځاېناسته د مذهب اصول يې: د حنفي مذهب خپرېدل ليكلي اثار يې: مړينه]
امام ابو حنيفه د حنفي مذهب بنسټ اېښودونكې دى. نوم يې: ابو حنيفه نعمام د ثابت التميمي زوي.
نيوليک |
[سمادول] زېږېدنه:
امام ابو حنيفه رحمه الله عليه وسلم په ۸۰ هجري چې له ۶۹۹زېږيز كال سره سمون خوري په كوفه كې زېږېدلې.
كوفه په هغه وخت كې د علم او پوهې مركز ؤ، امام صېب به تل د فقهيانو او سپېڅليو حديثو حلقو ته حاضرېدو. د قرآن كريم له حفظ څخه وروسته امام صېب په كوفه كې له خپل پلار سره د سوداګرۍ په كاروبار بوخت ؤ. له سوداګرۍ سره سره به يې د وخت پوهانو مجلسونو ته هم سروښكاره كاوه. كله چې د امام عامر الشعبي نظر پېرې ولګېده، نو هغه ورته نصيحت وكړ ترڅو علم او پوهې ته مخه كړي، ځكه امام عامر رحمه الله په امام صېب كې د نبوغ، ذكاوت، د عقل پوخوالې او د هوښيارۍ نښې له ورايه وليدې نو ځكه يې دې ده وهڅاوه ترڅو د پوهانو ديني حلقو ته مخه كړي، هماغه ؤ چې امام صېب د نوموړي عالم خبره سرپه سترګو ومنله او خپله د سوداګرۍ كار يې پرېښود او علم ترلاسه كولو پسې ووت. امام صېب سپېڅلي احاديث روايت كړل، عربي ژبه او ادب يې پوره زده كړل، او وروسته لدې يې د كلام علم ترلاسه كړ تردې چې پدې علم كې لوړې پوړۍ ته ورسېد او د بې لارو ډلو له سرخېلو سره به يې په عقيدوي مسائلو كې مجادلې او مباحثې كولې چې تل به پكې بريالې راووت. څه موده وروسته يې فقهې ته مخه كړه او د حماد بن ابي سليمان په حلقه كې ورګډ شو ان تردې چې ۱۸كاله يې ورسره تېر كړل. امام صېب د به هركال د حج فريضه ترسره كوله آن تردې چې ځينې پوهان وايي چې امام صېب ۵۵ځله د حج فريضه ادا كړې وه. د امام صېب دا سفرونه هغه دې ده ته اړ كړ چې د بېت الله الحرام او نبوي مسجد له فقهاؤ پوهانو سره وګوري او د هغوي له پوهو څخه برخمن شي، له هغوي څخه نبوي احاديث ترلاسه كړي، فقهي مسائل ترې وپوښتي، او د هغوي له درس او تدريس څخه ګټه پورته كړي، پدې ډله كې چې هغه له چا سره كتلي او د هغوي له پوهې څخه يې ګټه اخيستې نوموړې تابعي عامر الشعبي (۱۰۳هجري- ۷۲۱ز مړ)، عكرمه مولى ابن عباس (۱۰۵هـ- ۷۲۳ز مړ)، نافع مولىبن عمر (۱۱۷هـ - ۷۲۵ز مړ) او زېد بن علي زېن العابدين (۱۲۲هـ - ۷۴۰ز مړ) دي. ځيني پوهان د امام صېب ښوونكي آن تر ۴ زرو پورې رسوي، امام صېب له تابعينو څخه ؤ، هغه پدې مانا چې ده په خپل ژوند كې د پېغمبر صلى الله عليه وسلم له سپېڅلو اصحابو سره كتنې شوي او د هغوي له ويناؤ څخه يې ګټه ترلاسه كړې، له هغوي څخه يې مبارك احاديث روايت كړي، لكه انس بن مالك، عبدالله بن ابي اوفىو سهل بن سعد او ابو الطفيل عامر بن وائله رضي الله عنهم.
[سمادول] د خپل ښوونكي ځاېناسته:
كله چې د امام صېب ښوونكې حماد بن ابي سليمان ومړ نو د هغه د حلقې په ګدۍ امام ابي حنيفه رحمه الله كېناست، چې پدې وخت كې د امام صېب عمر ۴۰ كاله ؤ. امام صېب د يوه ځانګړې لارې درلودونكې ؤ، هغه مسائل او ستونزې چې په حلقه كې به خلكو دده مخې ته وړاندې كولې په يو ځانګړې انداز او طريقه حلولې، دا مسئلې به يې سمدلاسه خپله نه حوارولې، بلكه په حلقه كې به يې له ناستو خلكو څخه وپوښته، ترڅو د ټولو نظر ترلاسه كړي، بيا به امام صېب ددوي رائى سره راټولې او د هغوي له رايو څخه به يې په ګډه يوه رايه د ټولو په خوښه راخپله كړه. امام صېب د ډېر مال خاوند ؤ، ډېر زده كوونكو به يې دا توان نه درلودو ترڅو خپلو درسونو ته دوام وركړي نو امام صېب به ددوي نفقه په خپله غاړه اخيسته او د هغوي لپاره به يې يوه اندازه پېسې له خپل جېب څخه وټاكلې ترڅو هغوي خپلو زده كړو ته دوام وركړي. لكه څرنګه چې ددې مذهب يو نوموړي امام ابو يوسف سرپرستي كول او د هغه جېب خرڅ وركول. امام يوسف رحمه الله پدې اړه داسې وايي: (( امام صېب زما او زما د كورنۍ پوره ۲۰ كاله
[سمادول] د مذهب اصول يې
د امام صېب مذهب په كوفه كې راوټوكېد، او دد په لاسو د حنفي مذهب اصول جوړ شول، او ښائسته يې كړل لكه څرنګه چې په خپله وېنا كې وايي: (( په تحقيق سره زه د الله د كتاب څخه مسئلې حواروم، كه چېرې په قرآن كې مې پېدا نكړې، نو بيا مې نبوي احاديث رااخيستي دي، كه چېرې په هغې كې مې هم پېدا نكړه، نو بيا مې د اصحابو څخه ، بيا ددوي له قول څخه بهر د بل چا قول ته نه وځم، كله چې خبره ابراهيم، شعبي، حسن، ابن سيرين او سعيد بن المسيب ته ورسېده نو بيا زما خوښه چې كوښښ وكړم، لكه څرنګه چې دوي كوښښ كړې ؤ.)) او دا په رښتيا سره هغه اصول دي چې نور اماما يې هم متابعت كوي. لومړې د څښتن تعالى په كتاب، بيا نبوي احاديثو ته رجوع كوي.
[سمادول] د حنفي مذهب خپرېدل
د اما ابو حنيفه مذهب په مختلفو ملكونو كې خپور شو چې د نړۍ ۷۰ په سلو كې د همدې مذهب پېروان دي، ددې مذهب په خپرولو كې د امام ابو يوسف رحمه الله لوى لاس ؤ، ځكه هغه د عباسي خلافت قاضي القضات ؤ، پدې خلافت كې حنفي مذهب رسمي بڼه درلوده. همدارنګه د سلجوقيانو، غزنويانو، عثماني خلافت او داسې نورو حكومتونو لخوا رسمي پېژندل شوې مذهب ؤ. ددې مذهب زياتره پېروان په عراق، مصر، شام، يمن، افغانسان، مركزي اسيا هېوادونه، هند،، پاكستان، چين او داسې نور دي. نوموړي زده كوونكي يې: ابو يوسف، زُفر، حسن بن زياد، او محمد بن الحسن الشيباني
[سمادول] ليكلي اثار يې:
۱- الفقه الاكبر: دا كتاب يې په علم كلام كې ليكلې، پدې كتاب كې د الله تعالى د صفاتو، تقدير، خېر او شر من الله زبات ته رسولو څخه بحث كړې دى. ۲- المسند: دا كتاب د نبوي احاديثو په اړه دى، چې امام سيوطي رحمه الله پرې شرحه ليكلې ده او په (التعليقه المنيفه علۍ مسند ابي حنيفه) يې نومولې دى.
[سمادول] مړينه
الله تعالى د امام ابو حنيفه رحمه الله په عمر كې بركت اچولې ؤ، د عباسي خليفه منصور له اړخه د قاضي القضاه د وظيفي په نه منلو سره په زندان كې واچلول شو چې هلته د ۷۰ كالو په عمر د جمادي الاول په ۱۱مه، په ۱۵۰هجري كال چې د ۷۶۷زېږيز كال جون د مياشتې له ۱۴مې نيټې سره سمون خوري لدې فاني نړۍ سترګې پټې كړى.