محمد انور نوميالی
From Wikipedia
ارواښاد کانديداکاډميسين استاد نوميالى د حاجی ملا محمدنعيم اخوند زوى دغلام محى الدين لمسى څه كم نهه اويا كاله وړاندې ( د ۱۹۲۸ ز د فبرورۍ په ۱۹ مه ، د ۱۳۰۶ ل ل كال د سلواغې د مياشتې په ۲۹ مه ) ) د كندهار په ښار کې د معروف ولسوالۍ په اليزيو پورې تړلې په يوه روحاني كورنۍ كې نړۍ ته سترگې پرانيستې وې ، د وخت د متداوله او مروجه علومو زده كړې يې له خپله پلاره چې ملا طبيعته سړى تېر شوى دى او همدارنگه د سيمې له نورو استادانو څخه او د جنوبي پښتونخوا په مدرسو كې تر سره كړې دي . ځواني يې په طالب العلمۍ او ملايۍ كې تېره شوې ده ، د كندهار ښار په بيلابېلو ښوونځيو او لېسو كې يې د اد ب او منطق د استادۍ سپېڅلې دنده درلوده . د وخت داستبداد ناسم چلند او دغه راڼه ستوري ته ، د كومې تعليمي ــ تحصيلي موسسې د فراغت د سند چې له دوستانو سره به يې په مجلسو كې په هكله ورته د ((كاغذ)) خطاب كاوه ، د دغه كاغذ د نه درلودلو بهانه نيول ، او د تورتمپالو لخوا د ده د پرمختگ مخنيوى د دې سبب شو چې د څه مهال لپاره د انزوا او گوښه نشينۍ حالت اختيار كړي . راوروسته كابل ښار ته په راتگ سره يې ، څه موده په گمرك كې دنده درلوده ، د پښتو څېړنو د نړيوال مركز سره يې همكاري درلوده ، د۱۳۵۷ بدلون څخه وروسته د بيهقي د كتاب خپرونې موسسې د رياست دنده ورپه غاړه شوه ، د افغانستان د علو مود اكاډمۍ غړى شو ، څېړنو يې رسمي بڼه ونيوه او د علو اكاډمۍ د ختيځ پېژندنې د انستيتوت غړى او بيا مشر وټاكل شو ، د علمي القابو د وېش پر مهال د كانديد اكاډميسين پر لقب ووياړل شو ، د تېرې پېړۍ د وروستۍ لسيزې په لومړيو كې دنورو څېړنو لپاره د منځنۍ اسيا جمهوريتونو ازبكستان او تاجكيستان ته لاړ ، دا چې د دغه وروستي جمهوريت حالت او زموږ د هيواد بد حالت يو له بله په سيالۍکې کم نه وو نو له مجبورې ورځې د روسيې د پتر بورګ او بيا د مسكو ښار مساپر شو ، هلته يې څو ځله خواره واره افغان فرهنگيان راټول كړي دي او د افغان فرهنگي ټولنو بنسټ يې ايښى دى . په كال ۲۰۰۰ زېږديز ډنمارك ته كډوال شو، تر څو هورې مرگي ارام پرېنښود او د اجل استازي ته يې لبيك ووايه . انا للــــه وانا اليـــــه راجعــــون ارواښاد د انساني ژوندانه په اړه خپل ځانگړى فلسفي ــ اخلاقي ليد لورى او دريځ درلود ، په رښتينولۍ او سپېڅلتيا مين و، د فكري استغنا څښتن و . د انسان لپاره د انساني فكر او په انسانستان كې د اوسېدو ټينگ پلوى و . هوډمن و ، خوځنده و ، استراحت طلب نه و ، ان په دغسې عمر كې چې ډېري د راحت په حرص اخته شي ، ده په نورو څېړنو او د خپلو پخوانيو ، د زلميتوب د نيمګړو او نابشپړو څېړنو په بشپړېدو پسې مټې نغښتې وې . د باوقاره ژوند په اوږدو كې يې د هېواد د نورو ډېرو وياړمنو فرهنګيانو د استادۍ وياړ درلودلى و . خپل ډېري اثار يې د ټايپي ــ طباعتي غلطيو له ريسكه ساتلي او خپله يې په لاس په ښكلي ليك كښلي دي ، چې د پوره حوصلې او ښه ذوق څرگندونه يې كوي . د افغان مطبوعاتو سره يې په ځانگړي توگه د كندهار د طلوع افغانه سره يې له هماغه ځوانۍ راهيسې ښه پاللـــــه . د علومو اكاډيمۍ په چوكاټ كې د څېړنيزو پرژو سربېره يې ، پښتو ژبه په نورو ډېرو ښو او ارزښتمنو اثارو وپسوللــه . په پښتو ژبه كې د تخونو يا چستوشكو د ژانر د زړو په ايښودو او روزلو كې مخكښ شو . د څېړنو هاغو برخو ته چې چا د لاس وهلو او نږدې كېدو جرائت نه شو كولاى ، لاس ورغځاوه او په ټينگ هوډ يې تر سره كولې . د ژبود زده كړې په باب يې هېښوونكې وړتيا درلوده ، د پښتو او پارسي ژبو سربېره يې ، اردو ، عربي ، انگرېزي ، روسي او ډنماركي ژبې ښې زده وې ، داسې چې نه يوازې يې د دغو ژبو له اخذونو څخه په خلاص مټ گټه اخيستاى شوه ، كله كله به يې په دغو ژبو د خپل شعر طبعه هم ازمويله . د هېواد په دننه او بهر كې يې د مطبوعاتو له لارې د چاپ شوو ليكنو او څېړنو شمېر ښايي سلگونو ته ورسيږي . په دا وروستيو كې يې ليكنې پخپله په كمپيوټر ټايپ او بېلابېلو وېب سايټونو ته به يې د خپراوي لپاره استولې . يو شمېر اثار يې چاپ شوي دي ، او د نورو ناچاپو اثارو يې د چاپولو او خوندي كولو هيله من يم . ماته يې دغه چاپ او ناچاپ اثار مالوم (معلوم) دي : چاپ : ۱ـــ انسان او تكامل ( ژباړه ، په كابل كې چاپ ) ۲ـــ هند د لومړي کمونيزم څخه تر مر ئيتوب پورې ( ژباړه ) ۳ ــ د پښتو ادبياتو د تاريخ يوه تيوريكه طرحه ( څېړنيز اثر ، گستتنر ، كابل ) ۴ ــ دوېش سيسټم ( څېړنيز اثر ، گستتنر ، كابل ) ۵ ــ دافغانستان توکمونه (ژباړه، سريزه او تعليقات ، كابل ) ۶ ــ د ميتودولوژۍ تاريخ ( ژباړه، سريزه، لمنليکونه او تعليقات ، كابل ) ۷ ــ د پښتنو د ټولنيز تاريخ مبادي ( څېړنيز اثر ، مسكو ) ۸ ــ د كوډو سرنوشت د علمي پلټنې په رڼا كې ( څېړنيز اثر ، مسكو ) ۹ ــ الپې ليلا يا زر او يوه شپه ، لومړى ټوك ( د ختيځ د نامتو ولسي كيسو ژباړه ، مسكو) ۱۰ ــ الپې ليلا يا زر او يوه شپه ، دوهم ټوك ( د همدغو نكلونو د ژباړې بله برخه ، مسكو) نا چاپ : ۱ ــ الپې ليلا يا زر او يوه شپه ، ( د همدغو ولسي كيسو د ژباړې پاتې برخې په دريم ټوك كې د چاپ لپاره ) ۲ ــ بانډار لومړۍ مجموعه ( د ده لخوا په پښتو ژبه كې د تخونو يا چستوشكو د نوي ژانر په قالب كې د خوندور نظمونو ټولگه ) ۳ ــ بانډار دوهمه مجموعه ( د همدغه تخونو دوهمه ټولگه ده . ) ۴ ــ هزار ويك قتقتك ( د تخونو يوه بله ټولگه ده . ) ۵ ــ هغه پلا او دا پلا ( يوه سفر نامه ده . ) ۶ ــ زما دپوهنې حدود د حقيقت په مخ كې ( د ژوندانه په باب د ده د فلسفي نظريو يوه ټولگه ده چې له نن څخه پنځوس كاله پخوا يانې د ۱۹۵۶ ز كال ليكنه ده . ) ۷ ــ د افغانستان د ايتنوگرافۍ په باب يوه پلټنه ۸ ــ د مختلفو موضوعاتو په باب يو شمېر نا چاپه ليكنې .
ډاکتر ج ـ سمون، د۲۰۰۶ د اکټوبر څلورمه