اسلامىاقتصاد

From Wikipedia

په نړي كـښ دري غټ اقتصادي سيستمونه موجود دي چه هغه عبارت دي له كپيټليزم ،سوشليزم ، اسلام، سوشليزم يا كمونيزم په ځينو هيوادونو لكه روس چين او داسي نورو كي پلي شو مګر نن سبا دغه هيوادونه بيا دګپيټلزم په لور روان دي او كمونيستي اقتصادي سيستم له مينځه لاړو.كپيټليستي اقتصادي سيستم تر او سه په پښو ولاړ دي مګر دغه دواړه اقتصادي سيستونه يواځي دانسان مادي اړتياوه ته درناوي كوي او دهغي دلاسته راوړني لاري چاري ښيي، اوروحي اړتياوه ته په كي توجه نه ده شوي ، بل داچه دغه اقتصادي دغه سيستمونه انسانانو دخپل فكر په اساس جوړكړي دي او آسماني رهنمايي او اصولو په بنا نه دي ولاړي نو ځكه دغه ټول اقتصادي سيستمونه كاميابه نه دي او يواځي اسلامي اقتصادي سيستم دي چه دمادي او روحي اړتياوه دواړه دحاصلوني لاري چاري په كي ښودل شوي(اسلامي اقتصادي سيستم له نورو سيستمونو سره په دوهم فصل كي څيړل شوي دي ) او دالله(ج)(ج) د اوامرو او احكامو په نظر كي نيولو سره جوړ شوي دي.اسلامي اقتصاد تر اوسه په مكمل ډول سره نه دي پلي شوي(داسلامي خلافت څخه وروسته) اوپه دي ورستيو كښي په دي برخه كي هڅي رواني دي.


نيوليک

[سمادول] ولي اسلامي اقتصاد?

غربيانو چه كوم اقتصادي سيستم جوړكړي دي هغوي خپل اقتصادي او كلتوري عادات او حالات په نظر كې نيولي دي او دهغي مطابق يې يو سيستم جوړكړي. دبيلګې په توګه سود، خودغرضي او داسي نور په كې فرض شوي دي او د دوي ټول اقتصادي سيستم په همدغو اصولو ولاړ دي، او د دوي ټول اصول دانسانانو په وسيله جوړشوي دي.مګر مونږ نشو كولاي چه غربي اقتصادي تګلاره په پټو سترګو عملي كړو، ځكه الله(ج) مونږ دځني كارونو او اعمالو څخه منع كړي يو او څرنګه چه دا ژوند يوه آزموينه ده، نو مونږ بايد نه يواځي د دنيا د ژوند په اړوند فكر وكړو بلكې آخرت بايد هم په نظر كې ونيسو زمونږ اقتصادي سيستم بايد دقرآن او حديث د اصولو په مراعاتولو سره جوړشي


[سمادول] غربي اقتصادي نظرياتو ته يوه لنډه كتنه

په عمومي ډول سره غربي اقتصادي تيوري په دوه برخو ويشل شوي ده كلاسيكل او كېنيزين اقتصادي مكتبه فكر. كلاسيكل اقيصادي نظريه:ددې نظريې اقتصاد پوهان پدې نظر دي چه اقتصاد كې هميشه ټول وسايل پكار اچول شوي وي، كامل اشتغال (Full Employment) وي نوځكه دوي فرض كوي چه عمومي عرضه خط عمودي دي او دوي پدې نظر دي چه حكومت بايد په ماركېټ كې هيڅ مداخله ونكړي، سربيره پردې دوي فرض كوي چه ماركېټ فعاله(موثره يا Efficient ) دي او دتنخوا اتدازه تغيرخوړونكې ده (Flexible Wage) او كه ماركېټ (تقاضا او عرضه) په خپل حال پرېښود شي تعادل مينځ ته راځي. مګر كلاسيكل اقتصادي سيستم د لوي زوال (Great depression 1930) نه وروسته له ناكامي سره مخ شو او دكېنز نظريو ډېر شهرت وموند

(تقاضا او عرضه)

[سمادول] كېنزين اقتصادي نظريه

كېنز وويل چه حكومت بايد په ماركېټ كې فعاله رول ولري او عمومي تقاضا(Aggregate Demand) بايد ترتيب شي.پدې سيستم كې دوي فرض كوي چه د عمومي عرضه (Aggregate Supply) له اړخه كوم مشكل نشته او هر څومره شي چه وغواړو توليد كړو توليد كېدي شي.مشكل يواځې دتقاضا له اړخه دي


او تقاضا بايد دحكومتي مصارفو په وسيله كنټرول شي، دوي دا هم وايي چه دتنخوا حد ثابت دي،(Wages are Rigid)


په دغه ګراف كې د عرضه خط (Supply Curve)دري واړه برخه ښودل شوي دي اسلامي هيوادونه ټول په اوسط حد كې واقع دي، ددې دا معني شوه چه اسلامي هيوادونو خپل ټول وسايل په كار ندي اچولي او ددې ترڅنګ دوي دتوليد له اړخه هم مشكلات لري مګر مونږ ته دا معلومه ده چه بيغير د اووه اسلامي هيوادونو (كويت، سعودي، ليبيا، قطر، متحده عرب امارات)څخه چه ټول تيل توليدونكي هيوادونه دي نور ټول اسلامي هيوادونه دغريب يا وروسته پاتي هيوادونو له ډلې څخه راځي.نه زمونږ ماركېټونه، او نه زمونږ مالي سيستم دومره موثره او فعاله دي لكه دغربي هيوادونو دكومو دشرايطو په بنا چه ددوي اقتصاد پوهانو اقتصادي تيوري جوړي كړي ده. له بله اړخه په اسلامي هيوادونو كې اصل مشكل د عرضه (Supply) او يا توليد له لوري څخه دي ، تقاضا موجوده ده مګر مونږ دخپل اړتيا وړ شيان په خپله نشو توليدولاي، د اسلامي هيوادونو لپاره دا پكار ده چه دعرضه په اړخ( Supply Side ) باندي ډېر زور واچوي د تقاضا له اړخه مشكل كم دي ځكه په اسلامي هيوادونو كي چه كومه كمه تقا ضا موجوده ده مونږ هغه هم په خپله نشو پوره كولاي او دنور بهرنيوهيوادونو څخه ډير تحارتي وسايل اخلو.

نن سبا په غربي هيوادونو كې د اقتصادي ثبات ساتنه(Stabilization ) غټه مسئله ده، يعني دهغه كامل اشتغال چه دوي ترلاسه كړي ثابت ساتنه او دهغي ترڅنګ دانفلاسيون كنټرولول دي. خو زمونږ (اسلامي هيوادونو) مشكل دا نه دي، زمونږ په هيوادونو كې پوره اشتغال(full employment)نشته، بېكاري زياته ده، مونږ ته لومړي دا پكارده ترڅو خپل توليدات زيات كړو، ترڅو خلكو ته روزګار برابر شي او دعوامو د ژوند سطحه ورسره ښه شي.

له بله پلوه غربي هيوادونو د الله(ج) اوامر له پامه غورځولي دي، دوي يواځي دمادي اړتياوو (material need) دپوره كولو په هڅه كې دي او روحي خوشحالي يې له پامه غورځولي ده چه ددې په وجه ددوي په وګړو كې دځان وژني كچه ورځ په ورځ زياتيږي او سره له دې چه دژوند ټول مشكلات يې هم حل دي بياهم ذهني او روحي راحت نلري ددوي ځنې اقتصاد پوهانو دغه خبره منلي ده، يو غربي اقتصاد پوه وايي چه د مال او دولت زياتيدل حتما دخوشحالي دزياتيدو باعث نګرځي، بلكې يواځي د انتخاب ساحه (Range of Choice) ورسره زياتيږي.

يعني كه يو سړي ۱۰۰۰۰ افغاني عايد ولري او بل سړي ۲۰۰۰۰ افغاني عايد ولري پدې صورت كې لومړني سړي يواځې هغه شيان اخستلاي شي چه قيمت يې د افغانيو۱-۱۰۰۰۰ تر مينځ وي او دوهم سړى د ۱-۲۰۰۰۰ افغانپو تر مينځ قيمت لرونكي شيان اخستلاي شي دا د دې معني وركوي چه د لومړي سړي د انتخاب ساحه د دوهم سړي د انتخاب له ساحي څخه كمه ده، مګر دادي معني نه وركوي چه هرومرو هغه سړي چه ډېر عايد لري خوشحاله او آرامه وي ،كېداي شي چه هغه سړي چه كم عايد لري روحا ډېر آرامه او سوكاله وي . الله(ج) په قرآن كې فرمايي:الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ الله أَلَا بِذِكْرِ الله تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ. (الرعد27)

ترجمه:(دغه رجوع كوونكې) هغه كسان دي چه ايماني يې راوړي دي او آوام نيسي زړونه ددغو (مومنانو) په ذكر دالله(ج) سره،واوري خبرداشيئ چه په ذكر دالله(ج) سره مطمئن كېږي آرام نيسي زړونه.

يعني خوشحالي د الله(ج) له اړخه ده او هر څوك چه د الله(ج) اوامر مني او دهغه عبادت كوي الله(ج) هغوي خوشحاله او آرامه ساتي. سره له دې ډېرو اسلامي هيوادونو كوښښ وكړو چه د غير اسلامي اقتصادي نظرياتو او فارمولو په عملي كولو سره، خپل اقتصادي مشكلات حل كړي مګر د دوي ټولي هڅي ناكامي شوي او ددې په وجه ډېر اسلامي هيوادونه د سود تر بوج لاندي راغلل، د ميثال په ډول پاكستان دخپلي پيداوار(داخلي ناخالص محصول(GDP))تقريبآ ۲۵% يواځي دسود په وركولو مصرفوي نو ځكه مونږ ته پكار ده چه اسلامي اقتصاد عملي كړو او ددې له لاري ددواړو جهانونو كاميابي تر لاسه كړو.

[سمادول] دا هم وګورۍ


[سمادول] اخځليكونه

    • د معاصر اسلامي اقتصاد معرفت, ليكوال: بشيرالله “نجيمي وردګ”