غازي محمد جان خان وردګ

From Wikipedia

محمد جان خان وردګ
محمد جان خان وردګ

[سمادول] هسكې شملې: غازي محمد جانخان وردګ

محمد رفيع وردک ـ ازمير ـ ترکيه

د عيسوي حساب ۱۸۷۹ كال وو په دغه كال كې د كورنيو جګړو ځپلي او استعمار ټوټې ټوټې كړي افغانستان د پايتخت ( كابل) په عسكري منصبدارانو كې د ( محمدجانخان وردك) په نامه دتوپچي يو جرنيل وو چې وروسته بيا د غازي محمد جانخان په نامه مشهور شو ده له خپل ملك او خپل ولس سره بې اندازې زياته مينه لرله.... دا وخت د غربي استعمار ښامار د هند لويه او ارته مځكه د خپل ستوني نه تيره كړې وه او خوله يې د ګران افغانستان نغرلو ته هم را اچوله پيښور او كويټه يې ترې شكولي وو او خيبر او بولان د هضمولو په هڅه كې وو..... د افغانستان په زړه (كابل ) كې د سرو ګوره ګانو فوځونو غوبل جوړ كړى وو، د ټول ملك د تباهۍ او د ټول ملت د ابدي غلامۍ او مريې توب سخت خطر وو.. پادشاه د خپلې كمزورۍ په نتيجه كې د پيرنګيانو په لاسو كښې بندي وو او د واكمنې كورنۍ د افرادو تر منځ په ملك كښې د واك او اختيار د خپلولو په غرض نه ختميدونكې جګړې روانې وې... د يوې كورنۍ د افرادو د ځانګړو او شخصي غرضونو د سركولو د پاره په ټول ملك كې د بې اتفاقيو او شخړو اور بل وو... انګريزي استعمار هم دخپلې كاميابۍ په غرض دغه اورته ببوزي واهه او هغه د لوګي د پردې تر شا پسې را وړاندې كيده او د لوى اما كمزوري شوي افغانستان د وجود نه يې ټوټه ټوټه بيلوله او د خپلې هندي مستعمرې په پيڅكواو لمنو پورې يې ورتپله...په داسې خطر ناك وخت او دا راز تياره محيط او ماحول كې ځمونږ ځلمي جرنيل (محمد جانخان) د خپلې مقدسې عسكري وظيفې او د خپل ډير درانه مسړليت احساس د اشتعال داسې درجې ته رسولى وو چې د قام او ولس د ډيرو ساده مغزو او مړو احساساتو لرونكي افراد يې هم په شور ورسره راوستل.... زلمي جرنيلان دهغه وخته دغه خطر ليد چې ډير پيرنګي فوځونه كابل ته نه وو را رسيدلي ، دى به ډير ځله په نيمه شپه كې په ډير اضطراب له خوبه را پاڅيد خپلو توپونو ته به ورغى اوپاكول به يې، لاسونه به يې پرې وهل او ښكلول به يې ... كله به د نيمې شپې په تپه تياره كې چې واورې به هم ورېدلې خپل توپونه به يې راويستل يوه خوا او بله خوا به يې ګرزول په لوړو به يې خيژول ، غرونو ته به يې پورته كول او بيا به يې كندو او ژورو ته كوزول.. خلكو ته به دده دا شان كارونه ناآشنا او د ليونو شانته ښكاره كيدل او په مطلب به يې نه پوهېدل ... خو حقيقت دا وو، چې د جرنيل محمد جانخان زړه د خپل لوى افغان او ستر افغانستان د تكړې تكړې كيدو د خطر په رارسېدو دومره پريشانه او مضطرب شوى وو چې شپه او ورځ او غرونه او كندې يې په نظر كې يو شان ښكارېدل... دهغه سره د خپل ځان او خپلې كورنۍ غم نه وو هغه د كوم مقام او موقعيت يا دكومې رتبې او درجې د ګټلو خواهش نه درلود... دهغه فكر او آرزو دومره لوړه او عالي وو چې داشيان ورته ډير سپك او حقير ښكاره كيدل ... د هغه سره د ټول ملك لوى افغان او ستر افغانستان غم وو .. هغه ته څرګنده وه چې د ملك ننګ ، شرافت او آزادي تراوسه پورې د ټول افغان د اتفاق په زور ساتل شوې او اوس هم د ټول افغان د متحدكولو زور په كار دى چې د خپل پلار نيكه ټاټوبى وساتي او افغاني پګړۍ پرې نه ږدي، چې د انګريزي استعمار د آسونو په پښو كې په مځكه پريوزي.. ځمونږ غازي جرنيل د (ګوربت ) نومي غره په لمنه كې زيږيدلى او لوبيدلى وو او غوښتل يې چې د ( ګوربت) يعنې (عقاب) په څېر خپل ټاټوبي او وطن د خپل ګران ولس او لوى افغان آزادي وساتي. جرنيل محمد جانخان تر هغه وخته لا ځينو ساده ګانو ښه نه پيژانده، چې د افغانستان ښكلى او ګران مركز (كابل) د انګريزي فوځونو د آسونو تر پښو لاندې شوى نه وو ... په دغه وخت كې د زلمي جرنيل د صبر كنډول بېخي ډك شو ځكه چې په ګران افغانستان كې استعماري فوځونو غوبل جوړ كړى وو، دده ښكلي توپونه د بابر د غونډۍ په سر كښې وو، چې ددښمن پوځونو ته نژدې وه خو دى پخپله د كابل نه لرې د ( وردګو) په منځ كې پخپله كلا كې له ملك څخه د دښمن د شړلو او خپل قام اوولس ته له هغوى څخه د نجات وركولو په فكر كې ډوب وو... دلرې او نژدې ځايونو څخه د افغاني زلميانو ډلې ډلې د جرنيل ځاى ته راغونډېدل او په دې ترتيب د استعمار نه د وطن د نجات دپاره لوى لښكر جوړ شو .... د لښكر شمير چې د شلو دېرشو زرو كسانو نه زيات شو او جرنيل ته دا يقين وشو، چې د هېواد نه ددښمن د شړلو دپاره كافي ځلميان راغونډ شوي دي نو يې ډيل ونه كړ او سم دلاسه په كابل ور روان شول... د غازيانو او استعماري فوځونو تر منځ پر له پسې او ډير خونړي جنګونه وشول خو دښمن بالاخره د جرنيل د لښكرو سيلاب ته ټينګ نه شو او داسې ماتې يې وكړه، چې بيا يې د همېشه د پاره ( كابل) ته شا واړوله....دا وخت هرچا ته دا حقيقت پوره پوره څرګند شو، چې غازي محمد جانخان ليونى نه بلكي رښتينى هوښيار دى ځكه هغه ددې وطني جنګ په ګټلو سره دا حقيقت څرګند كړ چې د ټول افغان سره يوكيدل او د يوه مقصد د پاره په يوه لاره روانېدل دومره لوى او ستر طاقت دى، چې په هر ډول مشكلاتو بريالى كيدلى شي.

[سمادول] ضروري يادونه:

بايد وويل شي چې غازي محمد جان خان د وردګو د ولايت د جغتو د ولسوالۍ د بيدموشك د كلي اوسيدونكى وو (البته هغه مهال اوسني ولايتي او سيمه ييز تشكيلات موجود نه وو). خو يوه كلا يې د جغتو د سعادت باباخيلو او كمال باباخيلو د كليو تر منځ هم شته چې ختيځ لور ته يې كاريز بهيږي او لوديز لور ته يې د غازي محمد جان خان په نوم باندې د ليسې انګړ واقع دى،چې د افغانستان د ټولو خلكو ستر وياړ ګڼل كيږي. غازي محمد جان خان د ۱۸۳۵ او ۱۸۸۰ ميلادي كلونو تر منځ ژوند كړى او د افغانستان په سياسي تاريخ كې يې غښتلى رول تر سره كړى دى. دا هغه وخت وو چې هېواد مو د انګريزي ښكيلاك د دوهم يرغل سره مخ وو چې د وردګو، غزني او پلازمينې كابل په سيمو كې غازي محمد جانخان بهرنيو يرغلګرو ته كلكې ماتې وركړې دي او په دې لاره كې يې د شهادت لوړ مقام ګټلى دى.

پورتنۍ ليكنه د هيواد د ستر ليكوال، اديب او غښتلي خدمتګار ارواښاد محمد ارسلان سليمي صاحب ده چې د (ليكوالي املا و انشا) د كتاب په ۱۶۹- ۱۷۱ مخونو كې خپره شوې چې د هغه پخپلو الفاظو د جغتو په مهالنۍ كې خپريږي. البته نوموړى كتاب د هيواد وتلي ليكوال ارواښاد ګل پاچا الفت صاحب ليكلى دى.