داسلامي اقتصاد ظهور

From Wikipedia

اسلامي اقتصاد په تدريجي ډول پرمختګ كړي ، او په تيرو وختونو كې دنورو علومو سره ګډ وه، لكه دقرآنكريم په احكامو كې، د فقهاء او تاريخ ليكونكو په ليكنوكښې.داسلامي اقتصاد په برخه كې لاندي علماؤ ډېر كاركړي دي: ابويوسف(d182/798)( ),المودودي(d450/1058)،ابن حزم (d456/1046 ),الغزالي (d 505/1111) ,ابن تيميه (d 728/1328) ,ابن قيم(d 751/1350)،ابن خلدون (d 808/1406 ) او شاولي الله (d 1176/1762) ډېر دقدر وړ كار كړي دي .مګر لكه څرنګه مو چه مخكې ذكر وكړ په دې دوران كې اسلامي اقتصاد دنورو علومو لكه فلسفه، فقه....سره ګډ وه .

ابن خلدون كتاب (المقدمه ابن خلدون)كوم چه دتاريخ دمعرفت په اړوند ليكل شوي، په دې كتاب كې ځينو اقتصادي نظريو ته ډېر توجه شوي او ډېر پرمختګ يې كړي .او ابن خلدون په دې مقدمه كې تحليل كړي دي نژدي تړاو په مابين د اقتصاد،سياست،ټولنيزعادات او رواجونو، او دحكومتونو دزوال او عروج ترمينځ.د ابن خلدون ځيني اصول او نظريات دومره پرمختللي وو چه دنني عصر دنظرياتو او تيوريو سره نژدي ورته والي لري كوم چه ده تقريبا شپږ پيړي د وړاندي ويلي وو.

ابن خلدون په هر صورت په داسي وخت كې ژوند كولو چه دمسلمانانو سياسي اوټولنيز زوال شروع شوي وو. هغه په صيي(صحح)توګه ويلي وه چه ،،علم اوساينس هغه وخت پرمختګ كوي كله چه يوه ټولنه په خپله دپرمختګ په حال كې وي،، ددې څخه وروسته كله چه مسلمانان دزوال سره مخ شول د اقتصاد په برخه كې كله ناكله پرمختګ مينځ ته راتلو مګر دا په پراخه پيمانه نوو، يعني د ابن خلدون څخه وروسته كوم غټ كار پدې برخه كې چا و نكړ، بيغير ديو څه كارڅخه چه د ځيني علماؤ لكه المقريزي، الدواني اوشاولي الله وكړ نور كوم دپام وړ كار ندي شوي.

پدې دوران كې غربي اقتصادي علومو ډېر پرمختګ وكړ، د ۱۸۹۰لسيزي په دوران كې د الفرډ مارشال لخوا داقتصادي اصولو په نامه كتاب چاپ شو، او ددې څخه وروسته د اقتصاد علم په غرب كې ديوه مستقل علم په ډول وپيژندل شو، اسلامي اقتصاد تر دوهم نړيوال جنګ پوري همداسي د نورو علومو سره ګډ پاتي شو، په دغه دوران كې د زياتو اسلامي هيوادونه د دوهم نړيوال جنګ څخه وروسته آزاد شول په دغه وخت كې اسلامي هيوادونه د خپلو ويجاړو سستمونو ترڅنګ د اقتصادي سيستم جوړولو او بيا پر پښو درولو په هڅه كې شول ځكه دغه سستمونه د نړيوال جنګ او د كفارو د حملو په وجه له مينځه وړل شوي وو، څرنګه چه په هغه وخت كې نور اقتصادي سيستمونه په سود ولاړ وو، او سود د اسلام له نظره ناروا دي (د اسلامي اقتصاد او نورو اقتصادي سيتمونو ترمينځ ډېر توپيرونه شته او يواځي سود ندي) نو ځكه دوي دا اړتيا وليده چه خپل اقتصادي سيستم د اسلام د اصولو او قوانينو په چوكاټ كې جوړكړي.


په هر صورت لكه څرنګه مو چه وړاندي ذكر وكړ چه انفرادي هلي ځلي په دې بريالۍ نشوي چه اسلامي اقتصاد ديوه مستقل علم په ډول نړيوالو ته ور وپيژني ، نو د جمعي هلو ځلو اړتيا پيداشوه.

تر څو پوري چه په كال ۱۹۷۶ د فبروري په مياشت كې په اسلامي اقتصاد باندي لومړني نړيوال كانفرانس په مكه مكرمه كې جوړ شو ا و پدې وسيله اسلامي اقتصاد ديوه مستقل علم په ډول دنيا ته معرفي شواو دغي داسلامي اقتصاد په مشهورتيا او پدې لاره كې دكار كولو لپاره لاره برابره كړه.ددغه كانفرانس په جوړولو كې ډاكتر محمد نجات الله صديقي، ډاكتر محمد عمر او پروپيسر خورشيد احمد فعال رول ولو بولو.په دغه كانفرانس يا سمينار كې د ډاكتر محمد نجات الله صديقي لخوا دپخوانيو اسلامي علماؤ د اقتصادي نظرياتو په باب يوه مقاله يا رساله وړاندي شوه، دغي مقالي په اسلامي اقتصاد باندي د بحث كولو تحداب كېښود.ځينې نورو ادارو هم په دې اړوند مهم رول اداكړي دي چه د دوي له جملې څخه مهم په لاندي ډول دي:

    • دي اسوسيشن اف مسلم ساينټيسټ (The Association of Muslim Scientist)داسلامي اجتماعي علماؤ ټولنه، ۱۹۷۲ كال په امريكا كې جوړه شوي.
    • دي اسلامك فونډيشن ،لايسيسټر ، برتانيا (The Islamic Foundation, Leicester, UK,) ، اسلامي موسسه په برتانيا كې كال1973 جوړه شوي ده

.

    • اسلامك ډيولوپمنټ بنك (Islamic Development Bank) اسلامي ترقياتي بانك، اسلامي ديسرچ او ټريننګ اداره، كال ۱۹۸۳،جده سعودي عربستان
    • نړيوال اسلامي اقتصادي پوهنځۍ ماليزيا، ۱۹۸۳كال
    • نړيوال اسلامي اقتصادي پوهنځۍ اسلام آباد پاكستان ۱۹۸۳

په اسلامي اقتصادي بانك په اړوند د ډېر كار په وجه اسلامي ترقياتي بانك نړيوال اسلامي اقتصادي پوهنځۍ اسلام آباد ته يوه جايزه هم وركړه (IDB Prize)


[سمادول] دا هم وګورۍ


[سمادول] اخځليكونه

  1. د معاصر اسلامي اقتصاد معرفت, ليكوال: بشيرالله “نجيمي وردګ”