ملا محمد عمر اخوند
From Wikipedia
ترتيب | د مجاهدينو قومندان |
---|---|
ولسمشر له | ١٩٩٦ – ٢٠٠١ |
د ولسمشر مرستيال | {{{د ولسمشر مرستيال}}} |
مخکينی ولسمشر | برهان الدين رباني |
وروستنی ولسمشر | حامد کرزی |
زېږېدنه | ١٩٥٩ Template:Flagicon کندهار افغانستان |
مړينه | not deceased |
سياسي ګوند | حرکت انقلابې اسلامي, وروسته طالبان |
ماندينه | {{{ماندينه}}} |
لاسليک | [[Image:{{{لاسليک}}}|128px]] |
محمد عمر (زېږېدنه، ١٩٥٩-) چې د ملا محمد عمر او يا هم په ساده توګه د ملا عمر په نامه يادېږي، په افغانستان کې د طالبانو د غورځنګ مشر دی. نوموړی چې اوس په يوه نامالومه ځای کې پټ دی له ١٩٩٦ زېږيز کال نه تر ٢٠٠١ کې د افغانستان د حکومت هغه مشر وه چې په ولسواکيزه توګه نه وه ټاکل شوی. د هغه پلويان ښاغلي عمر ته د اميرالمومنين خطاب کوي او دا لقب دده د پلويانو لخوا په ١٩٩٤ زېږيز کال کې ورته ورکړ شوی.
ملا محمد عمر د ٢٠٠١ زېږيز کال نه راپدېخوا، کله چې امريکايانو په افغانستان کې جګړه پيل کړې ده په يوه نامالومه ځای کې پټ دی. ملا عمر هغه کس دی چې امريکا يې د نيولو په لټون بوخته ده او غواړي چې دی او د القاعدې د ډلې مشران او نور غړي ونيسي. د امريکا حکومت هغه په ٢٠٠١ کال کې د نيويارک په سوداګريزو مرکزونو باندې بريدونو کې د لاس لرلو او د اسامه بن لادن او د القاعدې د ترهګرې ډلې د غړو د نه سپارلو په خاطر تورن کړی دی. داسې اټکل کېږي چې ملا عمر د افغانستان او پاکستان د پولې تر مېنځ په قبايلي غره ايزو سيمو کې پټ دی.
نيوليک |
يوه کتنه
که څه هم چې ملا محمد عمر په افغانستان کې د ٢٥ ميليونو وګړو ولسمشر وه خو د حېرانتيا خبره دا ده چې د يوه هېواد د ولسمشرۍ سره سره دده په هکله ډېر لږ مالومات شته. د هغه له قوله هغه هېڅوخت هم په خپل هېواد کې په الوتکه کې سفر نه دی کړی، او هېڅکله د افغانستان نه دباندې هم نه دی تللی. خو يو څو ځلې يې د ډيورنډ پولې ته نژدې قبايلي سيمو ته سفر کړی دی. ملا عمر داسې يو سړی دی چې ډېرې لږې مرکې يې کړي، ډېر لږ ځله يې د غېر مسلمينو سره کتلي، او د هغه خورا لږ داسې انځورونه دي چې خلک پرې خبر دي چې همدا ملا محمد عمر دی. ډيپلوماټان د ملا عمر څرګندونه پدې ډول کوي؛ ملا محمد عمر يو ډېر حياناکه او شرمندوکه سړی دی، د بهرنيانو سره ډېرې خبرې نه کوي.
د هغه د واکمنۍ پر مهال د هېواد نه دباندۍ نورې نړۍ سره ټول امرونه او کارونه د هغه وخت د باندنيو چارو وزير، مولوي وکيل احمد متوکل پرمخ بېول.
شخصي ژوند
ملا عمر يو پښتون دی او د خلکو د بيان له مخې هغه لويه جوسه او دنګه ونه لري (ځينې وايي چې ١.٩٨ متره يا ٦'٦" فوټه يې ونه ده، خو کېدای شي چې خلک پدغه هکله مبالغه هم کړې وي). هغه د يوه کرونده ګر زوی دی او کندهار ښار ته نژدې د سنګېسار د کلي په خټين کور کې ستر شوی (او يا هم ، د ځينو راپورونو له مخې، نوده). ملا محمد عمر په ماشومتوب کې د پلار له سيوري نه محروم پاتې شوی، او په ډېر لږ عمر کې د خپلې کورنۍ مسؤليت ورپه غاړې شوی. داسې وييل کېږي چې هغه د اوسامه بن لادن د لور سره واده کړی دی او پينځه ماشومان هم لري چې د ملا عمر په مدرسه کې په سبقونو بوخت دي. ددغه راپور پخلی نه دی شوی او ځينې په دې باور هم دي چې دا خوشې يو ګونګوسی دی چې خلک پدې پوه شي چې يعنې ملا عمر د اوسامه بن لادن سره د خپلوي په خاطر هغه يې افغانستان کې د پاتې کېدلو لپاره پرې ايښی وی.
د روسانو يرغل او د ده بنسټ پاله کېدل
ملا عمر روسانو پر ضد د جهاد په وختونو کې د حرکت انقلابې اسلامي يو چريکي جنګيالی وه. نوموړی څلور ځله په جګړه کې زخمي شوی چې په همدغو پايلو کې يې په يوې پېښه کې د يوې چاودنې له کبله خپله يوه سترګه له لاسه ورکړې. د دې پېښې په هکله د طالبانو تر مېنځ داسې يوه توده کيسه وه چې کله ملا محمد عمر په سترګه ټپي شو، او د يوې چاودنې له امله يې يوه چره په سترګه ولګېده نو ده پخپله دا چره د خپلې سترګې نه پخپل لاس راووېستله او خپل د سترګو ګاټی يې لرې کړ، بيا يې خپل سترغلي پخپل لاس سره وګنډل او د سترګو سوری يې پټ کړ. خو د نړېوال سره صليب د راپور له مخې د پاکستان پولې ته نژدې د سره صليب په يوه کمپ کې د ده درملنه شوې وه، او د ملا عمر سترګه په جراحي توګه په همدغه کمپ کې لرې کړای شوې وه.
وروسته له دې چې ملا عمر يوه سترګه له لاسه ورکړه او معيوبه شو، نو بيا يې مدرسې ته مخه کړه او په کوټه کې يې اسلامي زده کړې پيل (خو ځينې بيا وايي چې هغه د پاکستان په ملتان کې په يوه مدرسه اسلامي زده کړې ترلاسه کړي). د زده کړو وروسته يې د کندهار ښار په يوه کليوالي مدرسه کې د ملا په توګه دنده پېل کړې.
د طالبانو د غورځنګ جوړول
کله چې روسي پوځيان په ١٩٨٩ زېږيز کال کې د افغانستان د له خاورې لاس په سر شول او په کابل کې د کمونيستي دولت د ړنګېدو وروسته، هېواد د بېلابېلو جهادي قوماندانانو په لاس کې پرېواته، دا د افغانستان د کورنۍ جګړو پېر و چې هر مجاهد به د سيمو د ترلاندې کولو او خپل واک پلي کولو په هڅه کې ګڼ شمېر بې ګناه وګړي ووژل. پدې وخت کې ملا عمر يو د هغو کسانو څخه وه چې ددې ګډوډۍ د حل لپاره يې د طالبانو مشري پخپله غاړه واخيستله او ددغه نوي تحريک پيل يې وکړ. د هغه ټول پلويان د مدرسو طالبان وه چې د روسانو د يرغل وروسته پاکستان ته مهاجر شوي وه او هلته په کمپونو کې اوسېدل. په پيل کې سيمه ايزو خلکو د طالبانو پلوي کوله، دا ځکه چې دوی تر ډېره حده په دولت کې د درغلۍ، غلا او لوټمارۍ مخه نيولې وه. دوی ډېر ژر د افغانستان سويلي سيمې د خپل واک تر ولکې لاندې راوستې او ګڼ شمېر جهادي قومندانان هم د دوی سره يوځای شول.
د راپورونو له مخې [1] ، د ١٩٩٤ کال په پېل کې، ملا محمد عمر د ٣٠ کسانو په مرسته چې يواځې ١٦ يې په ټوپکونو سمبال وه، هغه دوه انجونې چې د سيمه ايزو قومندانانو لخوا تښتول شوي وې او عزت يې لوټ شوی وه، وژغورلې. په هماغه کال کې د دوی تحريک نور هم په چټکۍ سره روان وه او د کال تر پايه يې ډېر نوم پېدا کړ. ډېر ژر يې د اسلامي مدرسو نه سرتېري برتي کړل. د ١٩٩٤ زېږيز کال تر نومبر مياشتې پورې ملا عمر دومره سرتېري درلودل چې اوس يې د ټول کندهار واک په لاس کې نيولی وه، او دا هغه مهال وه چې د طالبانو غورځنګ رامېنځ ته شو.
د طالبانو لارښود
په ١٩٩٦ زېږيز کال کې کله چې ملا محمد عمر د خرقې زيارت نه دباندې د حضرت محمد (ص) خرقه چې په صندوق کې کولپ شوې وه راووېستله او د کندهار خلکو ته يې وښودله نو د ملا محمد عمر پلويانو نوموړي ته د اميرالمومنين لقب ورکړ، (أمير المؤمنين, "د ايمان لرونکو امير يا قومندان."[2]) ، د خلکو ترمېنځ داسې وييل کېده چې هر هغه څوک چې خرقه د خپل صندوق نه راوباسي نو هغه به د مسلمانانو لوی لارښود يا "اميرالمومنين" وي. [3]. چې تر همدغې پېښې وروسته ډېر ژر په ١٩٩٦ زېږيز کال کې کابل د ملا محمد عمر د پوځونو له خوا ونيول شو.
کله چې د افغانستان ډېرۍ سيمې او ولايتونه د طالبانو د واک ترلاندې راغلل نو په افغانستان کې ځينې نوي دولتي ادارې جوړې شوې چې پخوا په حکومت کې نوې. طالبانو په افغانستان کې د امر بل معروف او نهي عن المنکر په نوم يو وزارت جوړ کړ چې ددې وزارت دنده دا وه چې د عامو وګړو ورځيني چارچلند وڅاري چې آيا دوی شرعي احکام پلي کوي او که نه. په همدې توګه طالبانو د ١٩٩٧ زېږيز کال د اکتوبر په مياشت کې د افغانستان رسمي نوم هم بدل کړ او د افغانستان اسلامي امارات په نوم يې ونوماوه. که څه هم چې کابل د پېړيو راپدېخوا د افغانستان پلازمېنه ده، خو ملا عمر د خپلې واکمنۍ پر مهال د خپل پلارني ټاټوبي نه کابل ته و نه کوچېده. وييل کېږي چې د طالبانو د واکمنۍ پر مهال ايله دوه ځله ملا محمد عمر د کابل نه ليدنه کړې. هغه کندهار کې اوسېدنه غوره ګڼله او د واک له لاسه ورکولو پورې همالته په کې اوسېده.
د ملا محمد عمر د حکومت په کلونو کې طالبانو يو ډېر سخت دريزه قانون پلي کاوه. د طالبانو د واکمنيو په کلونو کې ښځو دباندې د کار حق نه درلود. يواځينی ځای چېرته چې ښځو کار کولای شو هغه د روغتيا څانګه وه چېرته چې ښځينه ډاکټرانو او رنځورپالانو د نورو ښځينه ناروغانو درملنه او پالنه کوله. د طالبانو د واکمنۍ پر مهال ښځينه ښوونځي نه وه او همدا هم يو سبب دی چې د افغانستان ښځينه برخه بې زده کړو او نالوستي پاتې شوه. د ښځو د ستر په هکله ډېر سخت دريزۍ نه کار اخيستل کېده او د افغاني دود دستور له مخې يواځې څادر د طالبانو د غوښتنو بسنه نه کوله. دوی پر ښځو باندې د بورقو او چادريو اغوستل هرومرو ګڼل. د طالبانو په وخت کې ښځو ته اجازه نه وه چې پرته د کوم نارينه نژدې خپلوان نه د کور نه دباندې ووځي. څنګه چې په ښځو باندې د طالبانو فرمانونه پلي کېدل همدارنګه سړيو باندې هم ځينې بنديزونه ولګول شول. سړو باندې د ږيرو پرېښودل تحميلي شوه، همدارنګه د غېر اسلامي جامو او وېښتو جوړولو بنديز ولګېده. سينما ګانې او موزيک سنټرونه بند شو. د طالبانو د واکمنۍ پر مهال د غلو لاسونه ترې غوڅېدل، د جنسي جرمونو په تور ښکېل کسان وژل کېدل. په زنا تورن تر هغه مهاله په ډبرو ويشتل کېدل ترڅو ساه ترېنه ختله. په کابل کې دغه ډول سزا ګانې د ټولو خلکو مخ ته د فوټبال په لوبغالي کې ترسره کېدلې. داسې هم وييل کېږي چې طالبانو ډېري کلتوري ميراثونه له مېنځه يووړل او په همدې توګه يې د افغانستان د ملي موزيم لرغوني او هنري آثار ويجاړ کړل. ملا محمد عمر د خپل د فرمانونو په دليل کې يواځې د اسلام د عزت او پياوړتيا خبره کوله. د نړېوالو ټولنو د نيوکو او نارو سره سره طالبانو په باميانو کې د نړۍ تر ټولو لويه بودايي پژۍ له مېنځه يوړله. دا پژۍ چې تاريخي قدامت يې په زرګونو کلونو وه او په ټوله نړۍ کې بې ساري پاتې وه د طالبانو د حکومت لخوا ړنګه شوه.
On 15 November 2001, following the the 9/11 attack on America and the American retaliatory attack on the Taliban, Mullaha Omar talked in a BBC interview of the need for a "screening" of the Taleban for loyalty, which "is a big task;" and of "the destruction of America ... extinction of America" a plan for which "is going ahead and, God willing, it is being implemented." Asked about the possiblity of representatives of "moderate Taleban" joining the new government, Omar proclaimed,
All Taliban are moderate. There are two things: extremism ["ifraat", or doing something to excess] and conservatism ["tafreet", or doing something insufficiently]. So in that sense, we are all moderates - taking the middle path.[4]
د ٢٠٠١ کال نه وروسته
په ٢٠٠١ زېږيز کال کې چې کله امريکا او د امريکا متحدينو په افغانستان کې د طالبانو پر ضد جګړه پېل کړې، له هماغه وخت نه تر اوسه پورې د ملا محمد عمر درک نه دی مالوم. هغه په يو نامالومه ځای کې پټ دی. ځينې خلک وايي چې هغه د پاکستان او افغانستان تر مېنځ پر پوله په قبايلي پښتني سيمو کې پټ دی، خو ددې خبرې پخلی لا تر اوسه پورې نه دی شوی. د امريکا د متحده آيالاتو حکومت د ملا عمر د نيولو لپاره او يا هم د داسې مالوماتو لپاره چې امريکايان د ملا محمد عمر په نيولو کې بريالي شي، د لسو ميليونو امريکايي ډالرو انعام ايښی دی.[5]
داسې وييل کېږي چې د ٢٠٠٦ زېږيز کال په جون مياشت کې ملا محمد عمر يو بيان خپور کړ چې په هغه کې ده په عراق کې د ابو مصعب الزرقاوي په مړينه خپله خواشيني څرګنده کړې وه. په هغه بيان کې زرقوي يو شهيد بلل شوی وه او داسې ژمنه يې هم کړې وه چې په افغانستان او په عراق کې به د امريکايانو او د متحدينو پر ضد جهاد به هېڅکله د هغه په مړينه کمزوری نه شي. [6]
داسې وييل کېږي چې د ٢٠٠٦ کال د سېپټمبر په مياشت کې په وزيرستان کې د وزيري پښتنو او پاکستاني پوځ تر مېنځ جګړه کې هم ملا عمر اهم رول درلوده. He continues to have the allegiance of prominent pro-Taliban military leaders in the region, including Mullah Dadullah and Jalaluddin Haqqani. Former foe Gulbuddin Hekmatyar's faction has also reportedly allied with Omar and the Taliban.
د ٢٠٠٦ زېږيز کال د ډسمبر په مياشت کې ملا محمد عمر يو بيان خپور کړ چې په هغه بيان کې يې د افغانستان نه د بهرنيو پوځونو د وېستلو ډاډ څرګند کړی.[7]
د ٢٠٠٧ زېږيز کال د جنوري په مياشت کې چې کله افغاني چارواکو د طالبانو وياند محمد حنيف ونيوه، نو وروسته د ږروېږنو يې افغاني چارواکو ته وويل چې ملا عمر د پاکستان په کوټه ښار کې اوسېږي او د پاکستاني څارګرې څانګې آی اس آی لخوا يې ساتنه کېږي. همداسې ورته څرګندونه د افغانستان ولسمشر حامد کرزي هم په ٢٠٠٦ زېږيز کال کې کړې وه چې بيا وروسته پاکستاني چارواکو يې انکار وکړ.
دا هم وګورۍ
- په ٢٠٠١ کال کې په افغانستان کې جګړه
- د افغانستان کورنۍ جګړې(١٩٩٦-٢٠٠١)
- د افغانستان اسلامي امارات
- په افغانستان کې د روسانو جګړه
- طالبان
- د طالبانو سرکښي
سرچينې
- ↑ Template:Cite news
- ↑ Messages by Al-Qaeda Operatives in Afghanistan to the Peoples of the West "... alongside the Emir of the Believers..." September 2005
- ↑ Error on call to template:cite web: Parameters url and title must be specified Healy, Patrick "Kandahar residents feel betrayed". Boston Globe. URL accessed on 2006-07-02.
- ↑ Template:Cite news
- ↑ Error on call to template:cite web: Parameters url and title must be specified WANTED Mullah Omar Up to $10 Million Reward. Rewards for Justice. URL accessed on 2006-07-02.
- ↑ Template:Cite news
- ↑ Template:Cite news
باندنۍ تړنې
- د ملا محمد عمر سره د بي بي سي مرکه
- د بي بي سي له قوله د ملا محمد عمر ژوندليک
- د ملا محمد عمر په هکله د بي بي سي بيوګرافيکي مالومات
- د ملا محمد عمر په هکله د سپړلي جهاد د وېبپاڼې پېژندنڅېره
- ګارډين: ملا عمر - د هغه له خولې نه
Preceded by: برهان الدين رباني |
د مومنانو قومندان (د افغانستان نه ټاکل شوی ولسمشر) ۱۹۹۶–۲۰۰۱ |
Succeeded by: برهان الدين رباني |
Template:War on Terrorism