سيد شمس الدين مجروح

From Wikipedia

سيد شمس الدين مجروح په 1289ل (1910م) كال د كونړ په شينكوړك كلي كې دې نړۍ ته سترګې پرانيستلې، پلار يې سيد حضرت شاه نومېده چې د ترګړو په پاچا صاحب مشهور و، مجروح د خپل پلار له سيوري په درې كلنۍ كې بې برخې شو او پالنه يې مور پر غږړه واخيسته، چې له بركته يې د هېواد يو ستر علمي سياسي او ادبي شخصيت جوړ شو، مجروح خپلې لومړنۍ زده كړې په خپل كور و كلي كې تر سره كړې، څنګه چې هغه مهال د هېواد په هره برخه كې ښوونځي نه وو، نو مجروح صاحب هم و نه شو كړاى چې ښوونځي ته لاړ شي. په دې توګه يې ټولې زده كړې په خپل كور و كلي كې تر سره كړې. د مجروح صاحب د زده كړو څرك د ده له خپلې دغې ليكنې ښه كېداى شي، دى د خپل ځان په اړه ليكي:

“ما چې د خاورو خاشاكو د لوبو دوره طى كړه او پاڅېدم، جامې مې وڅنألې (يعني د كوچنيتوب لومړۍ مرحله مې پاى ته ورسوله) بيا مې غير د كتاب او قلم نه بله مشغله نه لرله، زموږ د كلي شاوخوا لوړو غرونو، ګنگو ځنګلونو، روانو اوبو، أكو رودونو او نورو قدرتي مظاهرو په ما كې د شعر شاعرۍ قريحه ژوندۍ كړه…”

كه څه هم اروښاد مجروح صاحب رسمي زده كړې نه وې كړې خو د خپل استعداد او وړتياوو له مخې ستره علمي خزانه وه، له پښتو او دري پرته په عربي، انګليسي او اردو ژبو هم پوهېده. مجروح صاحب د ژبو د نړۍ تر څنګ د شعر و شاعرۍ په نړۍ كې هم دومره مخكې تللى چې شعر او نثر يې دومره خواإه دي چې ارواښاد استاد الفت د ده د منتخبو اشعارو د ټولګې په سريزه كې داسې څرګندونه كړې: “د ښاغلي اديب سيد شمس الدين مجروح له لوړې قريحې او شعر روزونكي استعداد څخه ځينې داسې اشعار پيدا شوي دي چې كه د اشعارو پېرل او پلورل رواج واى او د شعر په وركړه راكړه د يوه شعر د بل كېدلى ما به خپل څو شعرونه د ده په يوه شعر وركړي وو…”

د مجروح صاحب د رسمي او دولتي دندو په اړه په لنأو ټكيو كې په دې ډول يادونه كوو:

مجروح صاحب چې كله له كلي څخه كابل ته لاړ، نو بيا ډېر ژر د محمد هاشم خان د صدارت په دوره يانې په 1313ل كال د اعيانو د مجلس غړى وټاكل شو، په 1317ل كال د افغان ملي بانك د تفتيش د عمومي رئيس او د حكومت استازى وټاكل شو او د همدې كال په پاى كې د قند جوړولو فابريكې او د پترول د شركت رئيس په توګه غوره شو. په همدې ډول د تعاوني أيپو او د دولتي انحصاراتو د رياست دندې يې هم تر سره كړې دي.

د 1328 ل كال په لړم كې د قبايلو د مستقل رياست مرستيال او كفيل او وروسته بيا په 1329 ل كال د كب پر 16مه د قبايلو د مستقل رئيس په حيث مقرر شو. د أاكټر محمد يوسف په كابينه كې يانې په 1342ل كال د عدل وزير او په 1344ل كال د صدارت مرستيال شو، د ديمو كراسۍ په لسيزه كې د افغانستان د اساسي قانون د جوړولو د كمېټې مشر و او په 1346ل كال په مصر كې د افغانستان لوى سفير وټاكل شو، بيا د مشرانو جرګې انتصابي غړى شو چې په 1352ل كال كې متقاعد شو او په كور كېناست.

كله چې روسانو زموږ په ګران هېواد افغانستان يرغل وكړ، نو مجروح صاحب د ډېرو نورو افغانانو په څېر د خپل هېواد پرېښودو ته اړ شو او پېښور ته يې هجرت وكړ، په پېښور كې يې د كنفرانسونو او نور ديپلوماتيكو هلو ځلو له لارې د هېواد د خپلواكۍ په لار كې پوره هلې ځلې وكړې. مجروح صاحب تر څه وخته په پېښور كې و، بيا وروسته امريكې ته لاړ او د ژوند تر پايه يې هلته په جلاوطنۍ كې شپې ورځې سبا كولې.

مجروح صاحب په سلګونو مقالې ليكلې چې د هېواد دننه او له هېواده د باندې په بېلا بېلو خپرونو كې چاپ شوي دي، د شعرونو دوه ځانګړي غونأونه يې د “منتخب اشعار” په كابل كې او “د ياد فرياد” په پېښور كې چاپ شوي دي.

ارواښاد استاد مجروح د خپلو دولتي بوختياوو تر څنګ د ادبي، ټولنيزو او مذهبي مسايلو په اړه د څېړنې چارې هم پر مخ بيولې او په دې لړ كې يې هم خورا په زړه پورې كارونه كړي، پر هغو كسانو به يې سخت ګوزارونه كول چې له اسلام څخه به يې د خپلو ګټو لپاره استفاده كوله. د همدغې زوږيې له اړخه ښاغلى استاد بېنوا صاحب د اروښاد مجروح په اړه ليكي:

“ښاغلى مجروح د مطالعې ډېر شوق لري او د همدغه شوق اثر دى چې په اكثرو ادبي، اجتماعي، فلسفي او مذهبي سختو مسايلو كې د ښه تحقيق خاوند دى، په تېره بيا د روحياتو او فلسفې سره زياته دلچسپې لري… دا ښاغلى خنده رويه باوقاره سړى دى، ازاد طبيعت لري او په حق ويلو كې د چا پروا نه ساتي.”

رښتيا هم چې ارواښاد مجروح په حق ويلو كې د چا پروا نه ساتله، هغه مهال چې ډېرو ښاغليو به د [مصلحتونو] له مخې خبره نه كوله - ده به په أاګه په هغو واكمنو دا نيوكه كوله چې د افغانستان د ملي ګټو پر خلاف يې ګامونه پورته كول، په دې لړ كې يې نه د مجاهد پروا كړې او نه د طالب او نه د بل.

ارواښاد استاد مجروح له دې ټولو ښېګنگو سربېره يوه بله خوبي دا وه چې د هېواد د يوه داسې علمي شخصيت [سيد بهاو الدين] پلار و چې له “ځانځاني ښامار” سره يې أغرې ووهلې او خلك ورته ګوته په غږښ وو، يو امريكايي ليكوال P.J.O'Rourke په خپل كتاب كې چې په 1991 كال په نيويارك كې چاپ شوى د سيد بهاو الدين مجروح په اړه داسې ليكي: واشنګتن له “مج” يانې مجاهدينو سره د افغانستان د خپلواكۍ لپاره مرسته وكړه، خو افغانانو يوازې يو روښانفكر درلود چې هغه يې هم په جهاد كې له لاسه وركړ.

هو، د هېواد هغه علمي شخصيت چې د سيد بهاو پلار و، د دوشنبې پر ورځ جون پر 24مه له هېواده لرې په امريكا كې له دې نړۍ سترګې پټې كړې.